Morgunblaðið - 13.10.1999, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 13. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Jónas Ingi-
mundarson
á tónleikum
í Vinaminni
JÓNAS Ingimundarson Ieikur á
píanótónleikum í Vinaminni,
Safnaðarheimili Akraneskirkju,
í kvöld, miðvikudagskvöld kl.
20.30.
Á efnis-
skránni eru tvö
verk eftir Lu-
dwig van Beet-
hoven og vals-
arnir eftir Fr.
Chopin. Beet-
hoven samdi 32
sónötur fyrir
píanó og eru
þær eins konar
ævisaga hans í
tónum, þar sem finna má alla þá
dýpt og breidd sem hann bjó yf-
ir, segir í fréttatilkynningu. Jón-
as leikur fyrst sónötuna sem
Beethoven samdi ungur að árum
og þá síðustu sem hann samdi
fimm árum fyrir andlát sitt.
Þess er minnst um allan heim
að á þessu ári (17. október) eru
liðin 150 ár frá láti pólska tón-
skáldsins Fr. Chopins og mun
Jónas leika valsana fjórtán eftir
Chopin á þessum tónleikum.
Nýlega kom út hjá Japis
geislaplata með Ieik Jónasar á
dönsum Chopins, þ.e. pólónesum
og mazúrkum.
Tónleikarnir eru á vegum
Tónlistarfélagsins.
-----♦ ♦ ♦-----
Nýjar bækur
• TRU í sögum. Um heiðni og
kristni í sögum og samtúna Gunnars
Gunnarssonar er eftir Höllu Kjfirl-
ansdóttur. Þetta er 56. hefti í ritröð-
inni Studia Islandica, íslensk fræði,
og ritstjóri er Vésteinn Ólason.
Trú í sögum fjallar um trúarátök í
sögulegum skáldsögum Gunnars
Gunnarssonar frá fjórða áratugnum.
Þessi þáttur varpar ljósi á sögusýn
og hugmyndalega stöðu Gunnars og
skírskotar til samtíma hans með
beinum hætti.
Halla Kjartansdóttir er MA í ís-
lenskum bókmenntum og bókin er
unnin upp úr lokaverkefini hennar við
Háskóla Islands.
Utgefandi er Bókmenntafræði-
stofnun Háskóla Islands ogHáskóla-
útgáfan, sem jafnframt sér um dreif-
inguna. Bókin er 168 bls., kilja og
kostar 2.100 kr.
Menning for-
tíðar og vanda-
mál nútíðar
TÍMARIT
1} p p 1 ý s i n g a m á I
BÓKASAFNIÐ
Ritstjóri: Áslaug Agnarsdóttir.
Útg. Bókavarðafélag íslands og
Félag bókasafnsfræðinga. 23.
árgangur 1999.96 s.
TRÚLEGA hafa fáar stéttir þurft
að ganga í gegnum meiri breytingar
á örskömmum tíma en bókasafns-
fræðingar og bókaverðir. Með til-
komu allra hinna nýju miðla og svo
loks Netsins, hefur starfsvettvangur
þeirra gjörbreyst frá því að miðla
menningu og upplýsingum úr prent-
uðum gögnum og yfir í glímuna við
upplýsingamagnið í sýndarveröld-
inni. Um langt árabil hafa þessar
stéttir gefið út tímarit með því lát-
lausa heiti „Bókasafnið" og kemur
það út einu sinni á ári. Rit þetta er á
margan hátt gleggsta dæmið um
þær miklu breytingar sem átt hafa
sér stað á þessu sviði og með því að
skoða það má sjá þær áherslubreyt-
ingar sem orðið hafa innan fagsins.
Þegar fyrsta heftið kom út árið 1974
var það nokkuð almennt menningar-
rit og fjallaði t.d. um heimsóknir í
söfn þar sem nýjungar voru kynntar
og höfð viðtöl við merka menn. I ár
er heftið hins vegar helgað Netinu
og Veraldarvefnum.
Því er þetta hefti tímaritsins tekið
hér til umfjöllunar að efni þess á er-
indi langt út fyrir raðir bókasafna og
menn geta fundið í því fróðleik sem
getur varpað ljósi á margs kyns
upplýsingatengd vandamál. I gróf-
um dráttum má skipta efni blaðsins í
þrennt. I fyrsta lagi eru greinar sem
ijalla um mál er kalla mætti hina
eiginlegu bókasafnsfræði. I öðru
lagi má nefna greinar sem fjalla um
víðara viðfangsefni sem tengist upp-
lýsingasamfélaginu og í þriðja lagi
er í ritinu menningartengt efni.
Greinar sem snerta bókasöfn og
upplýsingastofnanir eru t.d. grein
um skráningarmál og nauðsyn stöðl-
unar á skráningarháttum svo auð-
velt sé að nálgast upplýsingar á
hvaða formi sem er, greinar um efn-
isorðagjöf í lögfræði, um aðgengi að
upplýsingum um listir, og almennt
um efnisorðaskrá í Gegni - samskrá
Landsbókasafns og fleiri saftia. í
einni grein er fjallað um vandamál
varðandi geymslu á skilaskyldu efni
í rafrænu formi og í annarri grein er
sagt frá tilraun með að kenna bóka-
safnsfræðinámskeið á Netinu þar
sem kennaramir voru á Akureyri og
nemendurnir í Reykjavík.
Af greinum sem fjalla um víðara
svið upplýsingamála er grein um
Netið sem heimild í almennri upp-
lýsinganotkun og tekið til gagn-
rýnnar skoðunar og hvað ber að
hafa í huga við notkun netgagna.
Önnur grein fjallar um vandamál
tengd höfundarrétti í sýndarheimi
upplýsinganna, ein fjallar um vef-
smíði og sagt er frá SPUNA - póst-
lista áhugamanna um vefsmíðar og
ein grein fjallai' um notkun meta-
data, eða lýsigagna, sem auðvelda
aðgengi að rafrænum gögnum á
Netinu.
Menningin á sér sinn heiðurssess
í blaðinu. Sagt er frá tveimur stór-
um verkefnum sem unnin eru á veg-
um Landsbókasafns þ.e. Sagnaneti
annars vegar og Islandskortum á
Netinu hins vegar. Sagt er líka frá
Vefbókasafni sem íslenskir bóka-
verðir hafa unnið til að auðvelda al-
menningi aðgang að upplýsingum á
Netinu.
Það sem gerir þetta hefti blaðsins
sérlega skemmtilegt er að innan um
fræðigreinar er snerta Netið og Vef-
inn er blandað bókmenntalegu efni
sem tengist bókum og bókasöfnum
og teknar upp tilvitnanir úr bók-
menntaverkum, bæði í bundnu og
óbundnu máli, frumsamin og þýdd,
þar sem viðfangsefnið eru bókasöfn
og bækur. Þama er t.d. birt frásögn
Halldórs Laxness um viðhorf hans
til bamabóka sem birtist í „í túninu
heima“ frá 1975 svo dæmi sé tekið.
Ekki er mögulegt að fjalla um
inntak allra þeirra greina sem í blað-
inu em enda var tilgangurinn með
þessum skrifum aðallega að vekja
athygli á tímariti sem lætur lítið yfir
sér en á hins vegar mikið erindi til
nútímans. I þessu hefti er fléttað
saman á sérlega faglegan og smekk-
legan hátt menningu fortíðar og
upplýsingaveröld og vandamálum
nútíðar, þar sem hugað er að vanda-
málum sem leysa þarf til að upp-
lýsingar verði sem aðgengilegastar
fyrir framtíðina.
Sigrún Klara Hannesdóttir
Keyptu Portúgalar
N óbelsverðlaunin
handa Saramago?
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
VAR það tilviljun að
ári eftir umfangs-
mikla kynningar-
herferð Portúgala á
José Saramago íþeim
tilgangi að hann fengi
Nóbelsverðlaunin
hlaut hann verðlaun-
in? Dagens Nyheter
hefur sagt frá því að
portúgalska verslun-
ar- og ferðamannar-
áðið kostaði mikla
herferð fyrir Sarama-
go haustið 1997 og
veturinn 1997-1998,
sem sænskt al-
mannatengslafyrirtæki
sá um. Það er þó ekkert nýtt að
reynt sé að hafa álirif á sænsku
akademíuna, sem veitir verðlaun-
in, en það er fremur nýtilkomið
að það sé gert af sérhæfðu fyrir-
tæki.
José Saramago fékk Nóbels-
verðlaunin í bókmenntum haustið
1998. Haustið áður hafði Jerry
Bergsti'öm AB, sænskt al-
mannatengslafyrirtæki með 40
starfsmönnum, tekið að sér að
skipuleggja átak til að kynna rit-
höfundinn. Átakið var pantað af
portúgalska verslunar- og ferða-
málaráðinu. Enginn
portúgalskur rithöfundur hafði
fengið Nóbelsverðlaunin og verk-
efnið var að gera Saramago
kunnnan í Svíþjóð og á Norður-
löndunum.
Liður í þessu var að Saramago
kom til Svíþjóðar, þar sem hann
kom fram á vel auglýstri sam-
komu. Fjallað var um verk hans
og hann áritaði bækur sfnar. Um
vorið kom hann aftur og þá var
skipulagt að hann kæmi fram í
ljölmiðlum, svo allir helstu fjölm-
iðlarnir fjölluðu um hann og verk
hans.
Meðal annars var gerður sjónv-
arpsþáttur um hann, sem var
sýndur í sænska sjónvarpinu og
hann heimsótti sænska háskóla.
Haustið 1998 var Portúgal að-
allandið á bókamessunni í
Frankfurt, Saramago var þá í
brennidepli og norrænum blaða-
mönnum boðið þangað sérstak-
lega til að missa ekki af því. Þetta
haust var tilkynnt að Saramago
hlyti bókmenntaverðlaunin, sem
hann tók á móti í desember eins
og hefðin gerir ráð
fyrir.
Saramago hefur
ekki viljað ræða málið
við sænska blaðið, en
heimildai'maður ná-
kominn honum segn-
að Saramago hafi þótt
nóg um tilstandið.
Ekki sé þó hægt að ás-
aka Portúgala fyrir
að langa til að einhver
rithöfundur þeirra
hreppti verðlaunin.
Rithöfúnda er hægt
að auglýsa upp eins
og forseta og bfla
f samtali við Dagens Nyheter
segir Jerry Bergström fram-
kvæmdastjóri almannatengsla-
fyrirtækis síns að það sé eðlilegt
að koma rithöfundum á framfæri,
rétt eins og forsetum og bílum.
Hann segist einnig vita til að
þetta hafi verið gert áður. Hann
álíti fyrirtæki sitt hafa unnið
verkefnið vel, það hafi haft áhrif,
enda sé akademían ekki ein-
angruð á eyðieyju og því ekki ut-
an við áhrif Qölmiðla og annarra.
Bergström álftur fyrirtækið þó
ekki eiga heiðurinn af því að
Saramago fékk Nóbelsverðlaun-
in.
Sture Allén sem lét nýlega af
störfum sem ritari akademíunnar
segir í viðtali við Dagens Nyheter
að það sé alveg þýðmgarlaust að
ætla sér að hafa áhrif á akade-
míuna, því slíkir tilburðir fari
ekki framhjá meðlimunum. „José
Saramago fékk verðlaunin þrátt
fyrir þrýstinginn. Við lesum bæk-
urnar og það er það eina, sem
gildir,“ segir Allén.
í blaðinu er einnig rætt við
meðlimi akademíunnar, sem
segja að reynt sé að beita ýmis-
legum brögðum til að draga at-
hygli akademíunnar að verkum
einstakra rithöfiinda. Hér áður
fyrr hafí verið algengt að rithöf-
undar sendu meðlimunum bækur
sínar, en nú eru það ekki síður út-
gefendur og svo jafnvel einstök
lönd, sem leggja sig fram við
auglýsingamennsku í þágu ein-
stakra höfunda. En spumingin
um það hvort hægt sé að kaupa
sér Nóbelsverðlaun liggur enn í
loftinu.
José
Saramago.
Þegar Iangamma
var ung
TONLIST
L a n g h o 11s k i r k j a
SÖNGTÓNLEIKAR
Ýmis íslenzk og erlend karlakvart-
ettslög o.fl. Signý Sæmundsdóttir
sópran; karlakvartettinn Út í vorið
(Einar Clausen, Halldór Torfason,
Þorvaldur Friðriksson og Ásgeir
Böðvarsson) Bjami Þór
Jónatansson, píanó. Laugardaginn
9. október kl. 17.
KARLAKVARTETTINN Út í
vorið er einn af örfáum sem haldið
hafa uppi merkjum þeirrar virðu-
legu sönggreinar á seinni árum
með sæmilega reglulegu millibili,
enda löngu af sem var, þegar grein-
in blómstraði hvað mest á 5. og 6.
áratug í kjölfar MA-kvartettsins.
Líkt og hann sækja ÚÍV-félagar
nokkuð í viðfangsefni Comedian
Harmonists, en þýzki kvintettinn
var einmitt stofnhvati og fyrirmynd
MA-inga á sínum tíma. Nú hefur
CH átt verulegrar endurreisnar að
fagna víða um álfu með líflegri end-
urútgáfu hljómdiska og nýlegri
kvikmynd, og hefði því mátt vænta
meira úr þeiiri átt á dagskrá vel-
sóttra tónleika þeirra vormanna sl.
laugardag en raun bar vitni. Að svo
miklu leyti sem maður þekkti þau
sjálfur aftur og greint varð af
munnlegum kynningum (sem verða
því miður aldrei jafnörugg boðleið
og birting í tónleikaskrá, en þar
vantaði bæði upplýsingar um CH-
efnið og nöfn útsetjara) voru CH-
lögin innan við fjórðung viðfangs-
efnis, og auðveldaði ekki að greina
frá öðru að allt var sungið á ís-
lenzku.
Annars hefði dagskráin öll getað
verið frá gullaldarárunum áður-
nefndu. Nánast ekkert var yngra
en 1960, og því tæplega hægt að
segja að sönghópurinn stefni að
neinni endumýjun í greininni, frek-
ar en ýmsir karlakórar hérlendis
sem réttnefndir væm háborg
íhaldsseminnar. Söngstíllinn var
nokkuð í samræmi við það; m.a.s.
mátti stundum heyra ávæning af
gamaldags „glissöðum“ milli tóna,
sem einu sinni þóttu til prýði, en
þekkjast varla lengur. Manni varð
ósjálfrátt hugsað til rakarastofu-
sönghefðar vestan hafs, þar sem
þar til gerður félagsskapur sér um
að hvergi sé hróflað við stílnum frá
því sem var um síðustu aldamót
með utanaðkomandi nýjungum. Öll
tilraunastarfsemi er hreinlega
bönnuð með félagslögum.
Vissulega er tónlistarfólki frjálst
að eigna sér kjörsvið, og ekki var
heldur út á aðsókn og undirtektir
að setja, þó að meðalaldur áheyr-
enda virtist nokkuð í efra kanti. En
því er drepið sérstaklega á aftur-
sækið verkefnaval kvartettsins hér,
að benda mætti á margt nærtæk-
ara en nostalgíska upprifjun á milli-
músík frá því er langamma var ung.
Eða af hverju liggur t.a.m. fjársjóð-
ur íslenzkra þjóðlaga enn óbættur
hjá garði? Það er löngu orðið tíma-
bært að færustu sönghópar og út-
setjarar nútímans sjái sóma sinn í
því að koma þjóðlögunum áleiðis til
yngri kynslóða í nýjum og ferskum
búningi - og vitanlega líka rjóman-
um af samtímatónlistinni, hvort
heldur úr popp- eða fagurgeira.
Ekki ber þó svo að skilja, að
flutningur kvartettsins hafi verið
óframbærilegur. Öðra nær; söng-
urinn var gegnumgangandi mjög
fágaður, hreinn og jafn, þó að stöku
sinni yrði vart við tilhneigingu til
tónsigs, enda að mestu gert út á yf-
irvegaða kyrrð á kostnað krafts.
Þetta átti að vísu stundum í för með
sér svolítið þreytulegt yfirbragð,
sem auðveldlega hefði mátt sópa
burt með meira fjöri og gáska. Eft-
ir fímm fyrstu lögin, er hófust með
hinu táknræna Eitt sinn í æskutíð,
n.k. einkennislagi hópsins, söng
Sigrún Sæmundsdóttir Festinguna
Atla Heimis Sveinssonar við orgel-
undirleik og þrjú eldri íslenzk lög
við meðsöng kvartettsins, er mynd-
aði fallegan „geislabaug" í Drauma-
landi Sigfúsar Einarssonar. Undir-
tektir áheyrenda voru hér sem
endranær mjög góðar.
Samsöngur hópsins eftir hlé var
þónokkru liðugri en fyrir, og hér
urðu meðal hápunkta Enn syngur
vomóttin (Schrader), Á leiðinni yfir
Arnarhól (Sherwin; textastað-
færsla Jónasar Árnasonar á A
Nightingale Sang In Berkeley Squ-
are) - að vísu aðeins of hægt - og
sérstaklega „Blómin“ (Tulpen) frá
Amsterdam e. Amic. Grínútfærsla
fjórmenninganna á Romanesca e.
J. Gade gerði og mikla lukku, þótt
stappaði nærri mörkum milli glens
og trúðsláta. Loks söng Signý fimm
lög með hópnum, Me voglio fa n’a
casa (Donizetti), hinn kunna París-
arvals Les^ Chemins de l’amour
(Poulenc), Ég gef þér rós (Geehl)
og tvö færeysk lög, Einki er sum
summarkvpld við strendur
(Hpjsgaard) og Tíðin rennur sum
streymur í á (Waagstein). Tókust
færeysku lögin áberandi bezt; hið
fallega mjúkbenta sálmkennda lag
Hqjsgaards, og sérstaklega lag
Waagsteins, er minnti í heiðríkri
vaggandi hrynjandi sinni svolítið á
kórlag Lange-Múllers, „Madonna
pá bölgerne11, og var afburðavel
flutt af Signýju og þeim félögum.
Allur píanó- (og orgel-)leikur var
í höndum Bjarna Þórs Jónatans-
sonar, undirleikara og útsetjara
kvartettsins frá upphafi; lipur, fylg-
inn og til muna tillitssamari en al-
gengt er hér á landi með rödduðum
söng.
Ríkarður Ö. Pálsson