Morgunblaðið - 13.10.1999, Blaðsíða 38

38 MIÐVIKUDAGUR 13. OKTÓBER 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
EG Skrifstoíubúnaður ehf.
Ármúla 20 stmi 533 5900 fax 533 5901
Blöndunartæki
Vola blöndunartæki hafa veriö
margverölaunuð fyrir sérstakan stíl og
fágun, en hönnuðurinn er hinn þekkti
danski arkitekt Arne Jacobsen, sem
öðlaðist heimsfrægð fyrir framúrskarandi
arkitektúr.
Tækin eru fáanleg í litum, krómuð og f
burstuðu krómi.
Vola - Dönsk hönnun
T€flGI
Smiðjuvegi 11 *
Sími: 564 1088
200 Kópavogur
>Fax: 564 1089
Fást i byggingavöruverslunum um land allt
Dvalar- og hjúkrun-
arheimilið Fells-
endi og geðheil-
brigðisdagurinn
Á FELLSENDAí
Miðdölum er rekið
hjúkrunarheimili sem
mig langar til að vekja
athygli á nú á ári aldr-
aðra og í tilefni af al-
þjóðlega geðheilbrigð-
isdeginum hinn 10.
október sl. Vistmenn á
Fellsenda eru allir
langveikir geðfatlaðir
einstaklingar sem áð-
ur höfðu verið vistaðir
árum og jafnvel ára-
tugum saman inni á
geðdeildum sjúkra-
húsa. Vegna veikinda
sinna og fötlunar hef-
ur þessum einstakl-
ingum reynst um megn að standa á
eigin fótum í þjóðfélaginu. Reynd
hafa verið önnur úrræði, s.s. sam-
býli og þjónustuhúsnæði, en ekki
gengið upp, sjúkdómur þessa fólks
er það erfiður að þau vistunarúr-
ræði hæfa ekki. Flestir vistmenn-
imir á Fellsenda era aldraðir og
nokkrir háaldraðir enda búnir að
dvelja þarna lengi. Þeir eru flestir
með ýmsa líkamlega sjúkdóma sem
krefjast eftirlits og lyfjameðferðar
auk síns geðsjúkdóms. Það er
þannig ljóst að þarna er hópur fólks
með mjög miklar þarfir fyrir stuðn-
ing samfélagsins. Fötlunar sinnar
vegna gera þessir einstaklingar
hins vegar ekki sjálfir neinar kröf-
ur til ráðamanna þessa lands, þeir
mynda ekki þrýstihópa eða öflug
félagasamtök til að berjast fyrir
sínum réttindum.
Á Fellsenda er aðbúnaður vist-
manna að flestu leyti góður og hafa
miklar úrbætur orðið að því leyti á
undanförnum árum. Þar vinnur
gott starfsfólk sem leggur sig fram
við umönnun, matseld, þrif og það
sem skiptir ef til vill hvað mestu
máli fyrir vistfólkið, hinn félagslega
þátt. Samt er það á félagslega svið-
inu sem helst vantar enn upp á að
starfsemin þarna standist réttmæt-
ar kröfur nútímans. Þarna vantar
iðjuþjálfun og aðra félagslega hæf-
ingu og endurhæfíngu.
Rekstur þessarar stofnunar eins
og annarra takmar-
kast að sjálfsögðu af
fjárveitingum. Heimil-
ið er rekið á daggjöld-
um sem þýðir að frá
ríkinu kemur ákveðin
upphæð fyrir hvern
vistmann á dag. Upp-
hæðin er ákveðin af
ráðherra heilbrigðis-
og tryggingamála.
Núverandi ráðherra,
Ingibjörg Pálmadótt-
ir, hefur sýnt Fells-
enda skilning og í
hennar tíð hafa dag-
gjöld til stofnunarinn-
ar hækkað. Betur má
þó ef duga skal því
daggjöldin eru enn talsvert lægri
en á flestum hjúkrunarheimilum
með sambærilega eða jafnvel minni
Geðheilbrigði
Fötlunar sinnar vegna
gera þessir einstakling-
ar ekki sjálfir neinar
kröfur til ráðamanna
þessa lands, segir Þórð-
ur Ingdlfsson, og bendir
á að þarna vanti iðju-
þjálfun og aðra félags-
lega hæfingu og endur-
hæfíngu.
hjúkrunarþyngd. Þetta fullyrði ég
og tel mig til þekkja. Getur verið að
það skipti máli að þarna er fyrst og
fremst um að ræða geðsjúkt fólk en
ekki líkamlega sjúkt? Á degi geð-
heilbrigðis árið 1999 trúi ég því
ekki. Þessi mismunur hlýtur því að
verða leiðréttur að fullu.
Höfundur er heilsugæstulæknir (
Búðardal.
Þórður
Ingólfsson
Aukin þjónusta
við aðstandendur
STARFSMENN
Kirkjugarðanna og
prestar Reykjavíkur-
prófastsdæma hafa
um langt skeið reynt
að hjálpa fólki í þeirri
sorg sem það glímir
við, er það stendur
andspænis láti náins
ættingja. Erfiðleikar-
nir og áfallið er mikið
stuttu eftir andlát og
í kringum útför. Leit-
ast hefur verið við að
styðja fólk með sálu-
sorgun og með því að
aðstoða á allan mögu-
legan máta við fram-
kvæmd útfara. Sorg-
arhópar, sem hjálpa fólki til að
lifa með sorginni og vinna úr
henni, eru starfandi víða í
kirkjum.
Síðastliðin tvö ár hafa starfs-
menn Kirkjugarðanna og prestar
Reykjavíkurprófastsdæma haft
samvinnu um aukna þjónustu við
aðstandendur á allra heilagra
messu. Héraðsprestar prófasts-
dæmanna hafa skipulagt helgi-
hald í Fossvogskirkju og í starfs-
mannahúsi í Gufuneskirkjugarði.
Síðastliðið ár lögðu þúsundir
manna leið sína í kirkjugarðana á
þessum tiltekna degi. Starfsmenn
voru til taks og leiðbeindu fólki og
mikill fjöldi kom í Fossvogskirkju
á auglýstum tíma. Vönduð tónlist-
ardagskrá var sett upp í kirkjunni
og þar lásu prestar ritningar-
lestra, fóru með bænir og veittu
viðtöl. Reynslan hefur sýnt að
þörf fyrir slíka þjónustu er mjög
mikil.
Allra heilagra messu ber nú
upp á sunnudaginn 7. nóvember
og munu starfsmenn Kirkjugarð-
anna og prestar Reykjavíkurpróf-
astsdæma veita fólki svipaða
þjónustu og verið hefur siðastliðin
ár og verða Fossvogskirkja og
starfsmannahús í Gufuneskirkju-
garði opin frá kl. 14:00 til 18:00. Á
þessum degi gefst fólki sem fyrr
kostur á að sitja inni í kirkjunni,
hlusta á tónlist, íhuga og taka
þátt í bænagjörð. Kirkjugarðar
hafa ætíð verið staður þar sem
aðstandendur geta komið og
ræktað minningu látinna ástvina.
I ár var sú stefna tekin að
tengja þjónustuna á allra heilagra
messu beint við
fræðslustarfið í próf-
astsdæmunum.
Ákveðið var að hafa
fyrirlestraröð í Foss-
vogskirkju á fjórum
fimmtudagskvöldum
fyrir allra heilagra
messu. Fyrirlestrarn-
ir fjalla um hina
kristnu huggun,
grundvöll hennar og
markmið. I fyrirlestr-
unum verður leitast
við að sýna hvernig
listamenn hafa miðl-
að hinni kristnu
huggun í listaverkum
sínum í gegnum tíð-
ina. Með aðstoð myndvarpa verða
sýndar litskyggnur og fjallað
verður um myndverkin. Til þessa
verks verður notaður nýr myndv-
arpabúnaður sem hefur verið
settur upp í Fossvogskirkju.
Fyrirlestrarnir hefjast eftir-
Sorgarhjálp
Reynslan hefur sýnt,
segir Þórsteinn Ragn-
arsson, að þörf fyrir
slíka þjónustu er mjög
mikil.
talda daga kl. 20.30 og er efni
þeirra eftirfarandi:
14. október „Birtingamyndir
mannl egrar þjáningar í Krists-
rnyndum" - Anna S. Pálsdóttir.
21. október „Kristur og þján-
ingin“ - Sigurjón Árni Eyjólfs-
son.
28. október „Upprisan og von-
in“ - Gunnar Kristjánsson.
4. nóvember Lif í sorg og von“
- Sigurður Pálsson
Fyrirlesararnir eru allir þekkt-
ir guðfræðingar, sem hafa sem
fræðimenn og sálusorgarar glímt
við vandann sem þjáningin veldur
og hafa íhugað það svar, sem
kristindómurinn miðlar með
huggunarboðskap sínum.
Höfundur er forstjóri Kirkjugarða
Reykjavíkurprófstsdæma.
Þórsteinn
Ragnarsson
Hrópandi óréttlæti
í lífeyrismálum
NÝ SKÝRSLA Rík-
isendurskoðunar stað-
festir það sem samtök
launamanna hafa
ásamt samtökum eldri
borgara löngum hald-
ið fram, að trygginga-
kerfið eins og það er í
dag, hegnir miskunn-
arlaust þeim sem hafa
farið að lögum og
greitt tilskilin gjöld í
lífeyrissjóð. Sá sem
aftur á móti svíkst um
og greiðir inn á banka-
bók, eða kaupir verð-
bréf ptendur mun bet-
ur. I skýrslunni eru
nefnd dæmi; t.d. sá
sem hefur 90 þús. kr. í fjármagn-
stekjur hefur næstum 40 þús. kr.
meira úr að spila en sá sem hefur 90
þús. kr. lífeyri úr lífeyrissjóð.
Þessi 40% munur felst í því að
þessir tveir aðilar eru meðhöndlað-
ir með mismunandi hætti hjá
Tryggingastofnun og skattyfirvöld-
um. Tryggingastofnun reiknar að-
eins helming fjármagnsteknanna
til viðmiðunartekna, þegar kemur
að skerðingu tekjutryggingar og
heimilisuppbótar.
Skattyfirvöld leggja
aðeins 10% skatt á
fjármagnstekjm’ á
meðan þau meðhöndla
lífeyrisgreiðslur eins
og laun og á þær eru
lagðar allt að 40%
skattur. Þetta leiðir til
þess að sá einstakling-
ur sem stóð við skyld-
ur sínar og fór eftir
landslögum og fær 100
þús. kr. úr sínum
lífeyrissjóði fær að-
eins kr. 15.100 í
grunnlífeyri úr Trygg-
ingarsjóði, hann þarf
að greiða kr. 21.600 í
staðgreiðslu, það er kr. 6.500 meira
en Tryggingastofnun greiddi hon-
um og hann hefur því til ráðstöfun-
ar aðeins kr. 93.600.
Ef við skoðum hinn sem ekki fór
eftir landslögum og reiknum með
að hann hafi sett til hliðar í verð-
bréf og fleira obbann af sínum
lífeyrisgreiðslum og hann hafi
greitt lítið sem ekkert til lífeyris-
kerfisins og fengi úr því kr. 10.000,
aftur á móti kr. 90.000 í fjármagn-
Lífeyrir
Það myndu líklega
renna tvær grímur á
stjórnvöld, segir
Guðmundur Gunnars-
son, ef lífeyriskerfíð
hætti að virka eins og
það er byggt upp.
stekjur. Þessi einstaklingur fær
ekki aðeins grunnlífeyri Trygging-
astofnunar, heldur að auki kr.
24.000 á mánuði í tekjutryggingu
og heimilisuppbót. Hann þarf enga
staðgreiðslu að borga, aðeins kr.
7.900 í fjármagnstekjuskatt. Þessi
lánsami maður er þannig marg-
verðlaunaður af kerfinu fyrir að
fara ekki eftir landslögum, heldur
eftir kr. 31.200 af því sem Trygg-
ingastofnun greiddi honum og hef:
ur kr. 131.200 kr. til ráðstöfunar. í
skýrslu Ríkisendurskoðunar er
sýnt hvernig söfnun lífeyrisrétt-
Guðmundur
Gunnarsson
inda umfram kr. 30.000 á mánuði
kemur fyrst og fremst ríkissjóði til
góða. Hverjar lífeyriskrónur um-
fram það auka aðeins ráðstöfúnar-
tekjurnar kringum kr. 2.000, en
ríkiskassinn fær hinar 8.000 krón-
urnar í formi lægri skatta og bóta.
Skilaboð stjórnvalda eru skýr:
„Vinsamlega farið ekki eftir lands-
lögum og borgið ekki í lífeyrissjóði.
Sendið peninga ykkar frekar til
fjármögnunarfyrirtækjanna.“ Á
þetta hefur verkalýðshreyfmgin
bent árum saman. Margoft hafa
komið fram þær hugmyndir að í líf-
eyrissjóðunum verði skilið milli
þess fjármagns, sem greitt hefur
verið í sjóðina og svo vaxta og fjár-
magnstekna, sem hefur verið aflað
með því að velta fjármunum lífeyr-
issjóðsins. Með því að greiða út úr
lífeyrissjóðunum tvær greiðslur í
stað einnar til lífeyrisþega tapar
hann ekki eins mikið af réttindum í
Tryggingastofnun og greiðir einnig
lægri skatta og þannig myndi þessu
ósanngjarni munur jafnast. Það
myndi líklega renna tvær grímur á
stjórnvöld ef lífeyriskerfíð hætti að
virka eins og það er byggt upp, t.d.
má benda á að lífeyriskerfið greiðir
milljarða í aðrar bætur en lífeyri
t.d. örorku og makabætur. Leiða
má að því líkur að ef það kerfi virk-
aði ekki þá lægi umtalsverður hluti
þeirra bótakrafna á borðum Trygg-
ingastofnunar.
Höfundur er formaður Rafiðnaðar-
sambands íslands.