Morgunblaðið - 13.10.1999, Blaðsíða 33

32 MIÐVIKUDAGUR 13. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 13. OKTÓBER 1999 33
SHtfjQtuiliftiftife
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Ár^akur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Ha{lgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
NÚTÍMAMYND
ÞRÆLAHALDS
BISKUP íslands, herra Karl Sigurbjörnsson, ræddi í
ræðu sinni við setningu 31. kirkjuþings þá vá, sem
steðjaði að þjóðfélaginu í formi fíkniefna og kláms og
kvað hnattvæðinguna hafa breytt heiminum. Netvæðing-
in hefði rofið flesta þá múra, sem áður hefðu verið ókleif-
ir. Hann kvað klámvæðinguna vaða yfir allt með allri
sinni viðurstyggð og hann þakkaði fyrir hönd kirkjunnar
þeim konum, sem vakið hefðu umræðuna um þennan
vanda og hvatti fólk til að láta rödd sína heyrast „lífinu
til varnar“.
Aðallega voru það tvær konur, sem ræddu þennan
vanda á nýafstaðinni ráðstefnu um konur og lýðræði við
dagsbrún nýrrar aldar. Það voru þær Hillary Rodham
Clinton og dr. Vaira Vike-Freiberga, forseti Lettlands.
Hin síðarnefnda sagði m.a.:
„Eystrasaltsríkin þrjú hafa ákafan vilja til að öðlast
hlutdeild í því kerfi frjálsra viðskipta með vörur og þjón-
ustu sem hefur stuðlað að velferð þjóða á Norðurlöndum
og í öðrum lýðræðisríkjum. Mikill ávinningur fælist í því
fyrir löndin þrjú ef unnt væri að bæta aðgang þeirra að
vestrænum mörkuðum og ef eftirspurn eftir framleiðslu-
vörum þeirra færi vaxandi. Þetta á hins vegar ekki við
um kynlífs- og klámvarning. Vaxandi eftirspurn eftir
þess konar vörum og þjónustu hefur skapað alþjóðlega
verslun með lifandi manneskjur sem er bæði skaðleg og
niðurlægjandi. Eftirspurnin nær ekki einungis til fullorð-
inna kvenna, heldur einnig til barna af báðum kynjum frá
öllum löndum Austur-Evrópu. Of oft hefur fórnar-
lömbunum verið kennt um þetta ástand. Ríkjum heims
ber skylda til að taka höndum saman um að verja konur
og börn fyrir kynferðislegri misnotkun.“
Forsetafrú Bandaríkjanna sagði í lokaræðu sinni á
ráðstefnunni: „Við erum að vinna að því að stöðva flutn-
ing á konum og stúlkum, því að hvað þýðir afstæð póli-
tísk hugmynd, sem kölluð er lýðræði, þegar ein milljón
stúlkna, sem hefur verið lokkuð að heiman með loforðum
um störf og öryggi, vaknar þess í stað í martröð, hefur
verið smyglað eins og eiturlyfjum yfir landamæri og seld
í vændi?
Ég veit að sum þeirra landa og óháðra félagasamtaka,
sem hér eru, hafa skuldbundið sig til að gera allt í sínu
valdi til að stöðva þennan harmleik. Engin ríkisstjórn og
enginn borgari ætti að unna sér hvíldar fyrr en við stöðv-
um þessa nútímamynd þrælahalds, veitum fórnar-
lömbunum vernd og lögsækjum þá sem eru ábyrgir.“
Ummæli þessara tveggja kvenna og biskupsins ættu
að vekja okkur til umhugsunar um þróun þessara mála
hér á landi. Angi af þessari starfsemi hefur teygt sig
hingað til lands og verður stöðugt umfangsmeiri að því
er virðist. Það er tímabært, að stjórnvöld kanni alvar-
lega, hvort ekki sé hægt að finna leiðir til þess að snúa
þessari uggvænlegu þróun við.
HVATNING
RÁÐSTEFNAN um konur og lýðræði, sem fram fór í
Borgarleikhúsinu um síðustu helgi, á vafalaust eftir
að eiga sér einhvern eftirmála hér á landi. Fjallað var um
fjölmörg mál sem snerta beinlínis stöðu íslenskra kvenna
og jafnréttismál almennt. Ekki er ólíklegt að sú umfjöll-
un eigi eftir að skila sér inn í íslenska umræðu um stöðu
kvenna og jafnrétti.
Þótt ítrekað hafi verið vitnað í Island á ráðstefnunni
og önnur Norðurlönd sem fyrirmyndir um sterka stöðu
kvenna þá er enn langt í land eins og við vitum. Yfirskrift
ráðstefnunnar skírskotar til þess að ekki verður komið á
fullt og raunverulegt lýðræði fyrr en konur hafa jafna
stöðu á við karlmenn. Hér á landi er slík jafnstaða ekki
til staðar eins og sannast af launamun, fáum konum í
valdaembættum opinberrar stjórnsýslu og í atvinnulíf-
inu, svo fáein dæmi séu nefnd. Þessu þarf að breyta.
Krafturinn sem einkenndi málflutning margra þeirra
kvenna sem tóku til máls á ráðstefnunni, ekki síst hinna
austur-evrópsku, hlýtur að orka sterkt á okkur. Hann
hlýtur að verða okkur hvatning til frekari umræðu og úr-
bóta hér á landi.
Hópur einstaklinga vinnur að mótun framtíðarsýnar fyrir Fjarðabyggð
Morgunblaðið/Helgi Bjamason
Davíð Baldursson prófastur á Eskifirði hafði frumkvæðið að vinnu við mótun framtíðarsýnar fyrir Fjarðabyggð.
Þurfum að iðn-
samfélagið
Hópur einstaklinga
undir forystu prófasts-
ins á Eskifírði hefur
unnið að mótun fram-
tíðarsýnar fyrir
Fjarðabyggð. Séra
Davíð Baldursson legg-
ur á það áherslu að
unga fólkið fái tækifæri
til að snúa heim að
námi loknu. Segir hann
Helga Bjarnasyni að
það gerist ekki nema
fallvötnin séu virkjuð
og samfélagið iðnvætt.
—?---------------------
Alver sé eina raunhæfa
hugmyndin sem uppi
sé um nýtingu orkunn-
ar en fleiri tækifæri
fylgi í kjölfarið.
SAMEININGIN er hvatinn.
Þetta eru þrír staðir, að vísu
um margt líkir en hver með
sína stjórnunarhefð sem upp-
rætist dálítið þegar stjórnunin fer á
einn stað. Það skapast ákveðið tóma-
rúm, fólk er ekki visst hvað tekur við
og hvernig málin þróast,“ segir séra
Davíð Baldursson á Eskifirði, prófast-
ur Austfirðinga. Hann er í forsvari
vinnuhóps nokkurra einstaklinga í
Neskaupstað, á Eskifírði og Reyðar-
fírði, um mótun framtíðarsýnar fyrir
Fjarðabyggð.
Hluti fólksins byrjaði að hittast yfir
kaffíbolla í fyrravegur, að frumkvæði
séra Davíðs, og fljótlega var ákveðið
að mynda formlegan vinnuhóp sem
tók til starfa í mars. Auk Davíðs Bald-
urssonar skipa starfshópinn þau Björ-
gólfur Jóhannsson framkvæmdastjóri
Síldamnnslunnar hf. í Neskaupstað,
Guðmundur Bjarnason bæjarstjóri,
Helga Steinsson skólameistari Verk-
menntaskóla Austurlands í Neskaup-
stað, Hreinn Sigmarsson forstöðu-
maður skrifstofu Kaupþings hf. á
Reyðarfirði, Jóhannes Pálsson fram-
kvæmdastjóri Hönnunar og ráðgjafar
hf. á Reyðarfirði og Kristján Einars-
son á Eskifirði, svæðisstjóri Lands-
banka Islands. „Þetta eru stjórnend-
ur, allt vel menntað fólk, með mikla
reynslu og yfirsýn og eru í nánum
tengslum við líf fólksins í þessum litlu
samfélögum,“ segir Davíð.
Auðga sjálfsmynd unga fólksins
Starfshópurinn hefur rætt það
hvernig unnt sé að efla samkeppnis-
hæfni Fjarðabyggðar og gera sveitar-
félagið að áhugaverðum kosti fyrir nú-
verandi og komandi kynslóðir. Þessu
hefur hópurinn viljað svara með því að
skapa sveitarfélaginu framtíðarsýn
sem síðan verði unnið markvisst að því
að ná. „Við erum að reyna að sjá fyrir
okkur hvernig æskileg þró-
un hér gæti orðið og jafnvel
á fleiri stöðum á Mið-Aust>
urlandi, til hagsbóta fyrir
staðina og landshlutann í
heild,“ segir Davíð Bald-
ursson.
Markmið starfsins er að
efla bjartsýni og trú á stöð-
unum og lífinu í þeim, einkum meðal
yngra fólks. „Það vantar stundum á að
við séum meðvituð um það hvað við
höfum í hendi. Við viljum vekja at-
hygli fólks á því hverju við höfum hér
af að státa og hvernig þróun við viljum
sjá næstu tíu árin. Þetta er ný aðferð
við að beisla þá reynslu og þekkingu
sem fyrir er og veita henni í ákveðinn
farveg til að auka bjartsýni og hvetja
til aðgerða. Vonandi verður þetta til
að auðga sjálfsmynd fólks, ekki síst
upprennandi æsku.“
I þessum tilgangi hefur hópurinn
unnið að því að greina þá þætti sem
taldir eru mikilvægastir, kryfja samfé-
lagið, eins og Davíð orðar það. Nefnir
væða
hann fyrst lífsgildi, það er að segja
hvernig sé að búa á þessum stöðum,
og síðan hvemig unnt sé að vefa í
kringum það atvinnuuppbyggingu,
bættar samgöngur og aukna menntun
og menningu.
Iðnvæða samfélagið
„Við teljum mikilvægt að geta boðið
upprennandi kynslóðum upp á verðug
tækifæri sem samrýmast menntun
þeirra. Við sjáum hvernig menntun-
inni er stýrt í ákveðinn farveg, iðnað-
aruppbyggingu fyrst og fremst. Við
þurfum því að tryggja atvinnu á því
sviði, iðnvæða þessi samfélög. Það
hefði raunar þurft að gerast fyrir
löngu en hingað til hefur iðnaðarupp-
byggingin svo til eingöngu átt sér stað
á höfuðborgarsvæðinu og næsta ná-
grenni þess. Stjórnvöld hafa brugðist
með því að veita íbúum landsbyggðar-
innar ekki sömu tækifæri,“ segir Da-
víð.
Hann segir að atvinna hafi stöðugt
minnkað í höfuðatvinnuvegum lands-
byggðarinnar, sjávarútvegi og land-
búnaði, en annað hafi ekki fyllt í
skörðin. „Ekki má skilja orð mín svo
að allt sé hér á hverfanda hveli. Það er
margt gott að gerast, mörg fyrirtæki
eru að gera góða hluti og mikið af
reyndu og vel menntuðu fólki starf-
andi. Eg vil virkja þetta
fólk. Með því að nýta það
ekki er verið að eyðileggja
augljós verðmæti.“
Virkjun er undirstaðan
Spurður að því hvort
virkjun í Fljótsdal og álver í
Reyðarfirði falli að framtíð-
arsýn hópsins segir Davíð að svo sé,
að mörgu leyti. „Fólk er búið að bíða
eftir virkjun og stóriðju í 25 ár og er
orðið langþreytt. Það þarf að fá skýr
skilaboð um það hvort stjórnvöld ætli
að standa að þessum framkvæmdum
eða ekki. Virkjun fæli í sér skilaboð
frá stjórnvöldum um að þessi lands-
fjórðungur yrði þátttakandi til jafns
við aðra í iðnaðaruppbyggingu í land-
inu. Ef ekki þá er verið að gera því
skóna að þessi byggðarlög séu ekki á
vetur setjandi."
Davíð leggur á það áherslu að virkj-
un sé undirstaða iðnaðaruppbygging-
ar á Austurlandi. Sjálfur segist hann
ekki vera sérstakur álversaðdáandi.
„Það er hins vegar eina ákveðna tillag-
an sem liggur fyrir, ég hef ekki orðið
var við aðrar raunhæfar tillögur.
Sjálfur hefði ég viljað að Islendingar
hættu bensín- og olíubrennslu bíla og
fiskiskipa og að hér yrði byggð vetnis-
verksmiðja. Það yrði ögrandi verkefni
sem gaman væri að vinna að. En ekki
er pólitískur grundvöllur fyrir því,
fólkið vill ekki minnka notkun á bens-
íni og olíu, eins og sést á miklum inn-
flutningi fólksbíla."
Davíð er úr Keflavík en hefur verið
prestur á Eskifirði og Reyðarfirði í 22
ár, eða frá því hann lauk háskólanámi.
Hann segir að allan þann tíma hafi
verið talað um iðnaðaruppbyggingu á
svæðinu. „Ég skil fólkið vel, það er
ekki hægt að bíða endalaust.“
„Raforkuna er unnt að nota til að
knýja álver, en hún nýtist einnig til
annarrar iðnaðaruppbyggingar," segir
Davíð þegar hann er spurður um aðra
möguleika til atvinnuuppbyggingar,
svo sem á tölvu- og fjarskiptasviðinu.
„Uppbygging virkjana og stóriðju yrði
grundvöllur minni fyrirtækja. Smærri
verksmiðjur gætu þróast samhliða,
bæði í véla- og tölvuiðnaði. Við erum
með öflug tölvufyrirtæki og best búnu
fyrirtækin í sjávarútvegi eru vélvædd
hátæknifyrirtæki. Ég vil taka það
skýrt fram að ég á ekki við minja-
gripaiðnað eða annað af því taginu.
Fólk þarf eitthvað til að reiða sig á.
Ovissan er verst. Enginn ætti að fjár-
festa, hvorki hér né annars staðar, án
þess að sjá fyrir endann á skuldbind-
ingum sínum. Með virkjunum og
markvissri iðnaðaruppbyggingu höf-
um við tekið pant, það tekur enginn
virkjanir og flytur þær eitthvert ann-
að,“ segir Davíð.
Ekki minjasafn um forna frægð
Davíð segir að ferðaþjónusta sé og
verði mikilvæg lyftistöng víða á lands-
byggðinni. Hins vegar sé mikilvægt að
koma upp góðum vegum um hálendið
til að hafa stjórn á mikilli umferð
ferðafólks og það gerist með fram-
kvæmdum við virkjanir. „Við erum
frummenn á þessu sviði, Islendingar.
Það þekkist hvergi í hinum vestræna
heimi að fólki sé beint á hálendið hvar
sem er og þótt í gildi séu ákveðnar
reglur um umgengni getur enginn
framfylgt þeim. Ég tel að það sé mikil-
vægur liður í náttúruvernd að stjórna
umferðinni. En hver á að annast verk-
ið ef fólki fækkar meira á landsbyggð-
inni?“
Hann segist heldur ekki sætta sig
við þá framtíðarsýn að staðirnir verði
aðeins minjasöfn og fólkið hefði það að
aðalatvinnu að leiða ferðafólk milli
staða og segja því frá fornri frægð.
Fleira í kjölfarið
Starfshópur um framtíðarsýn fyrir
Fjarðabyggð hefur fjallað um fleiri
þætti, svo sem samgöngur, menntun
og menningu. Davíð segir að enginn
ræði í alvöru um verulegar samgöngu-
bætur nema í tengslum við iðnaðar-
uppbyggingu, hvað þá aukna mennt-
unarmöguleika.
Hann segir að samgöngubylting
hafi orðið með endurbyggingu veg-
anna. „En við viljum horfa lengra
fram á veginn og sjáum fyrir okkur
gangagerð á milli staðanna. Það hefur
til dæmis úrslitaþýðingu fyrir Suður-
firðina að fá göng milli Fáskrúðsfjarð-
ar og Reyðarfjarðar. Það hefur einnig
úrslitaþýðingu fyrir Suðurfirðina að
hér verði virkjað í tengslum við um-
talsverða iðnaðaruppbyggingu.“
Vekur Davíð athygli á því að öflugt
menningarstarf sé í Éjarðabyggð,
ekki síst á tónlistarsviðinu. Vantað
hafi tónlistarhús en það standi til bóta
með byggingu kirkju og
menningarmiðstöðvar á
Eskifirði.
Hann telur að í kjölfar
öflugrar iðnaðaruppbygg-
ingar skapist möguleikar til
aukinnar menntunar. Þar
með liggi fyrir að stjórnvöld
ætli að veðja á áframhald-
andi byggð á svæðinu. Telur hann til
dæmis raunhæft að flytja í Fjarða-
byggð eða stofna þar sérhæfða há-
skóladeild. Tekur fram að með nútíma
tækni þurfi ekki fjölmennt starfslið,
kannski einn prófessor og aðstoðar-
kennara og önnur kennsla gæti farið
fram með íjarkennslu.
Fórn á tækifærum
Davíð Baldursson segir átakanlegt
að verða var við fáfræði fólks á suð-
vesturhorni landsins gagnvart stöðu
fólks á landsbyggðinni. „Þótt ég sé
málsvari virkjana og jafnvel álvers, er
ég mikill náttúruverndarsinni eins og
flestir íbúar svæðisins," segir Davíð
Baldursson. „Fólkið býr hér vegna
þess að það ann náttúrunni. Og það
vill veita kynslóðum framtíðarinnar
kost á að njóta hins sama en láta
byggðina ekki koðna niður. Ég gef lít-
ið fyrir það þegar fólk fyrir sunnan
talar um að vernda austfirskar nátt-
úruperlur, perlur sem það þekkir
ekki. Af hverju flytur fólkið ekki hing-
að austur til að sinna þessu, ef þetta
stendur hjarta þeirra næst. Það eru
náttúruperlur um allt Austurland og
Eyjabakkar aðeins lítið perlubrot.
Fólk verður að sýna ábyrgð í mál-
flutningi sínum, sjá málin í víðu sam-
hengi.“
„Island er allt fallegt, sérstaklega í
góðu veðri. Hvar er hægt að virkja og
efna til iðnaðar, án þess að fórna ein-
hverju?" segir Davíð þegar hann er
spurður að því hvort hann sætti sig við
að fórna Eyjabökkum undir miðlunar-
lón Fljótsdalsvirkjunar til að stuðla að
iðnaðaruppbyggingu. I þessu sambandi
vekur hann athygli á því að búsetan
hafi breytt mjög ásýnd landsins. Alveg
eins mætti spyrja hvort það hafi ekki
verið of mikil fórn að setja bændabýli
þétt um allar sveitir landsins. „Land er
til að gagnast fólki og það kallar á fórn
þegar það er nýtt. En það er líka fórn,
fóm á tækifæmm, að nýta ekki landið
og kynslóðir framtíðarinnar fá ekki
notið sín á Austurlandi.“
Vísað til Atvinnuþróunarfélagsins
Það vekur athygli að hópur einstak-
linga skuli fyrir forgöngu sóknar-
prests hafa tekið að sér það verk að
hrinda í framkvæmd mótun framtíðar-
sýnar fyrir heilt sveitarfélag, verk
sem almennt er talið vera á verksviði
sveitarstjórna. Davíð leggur á það
áherslu að ekki sé verið að taka fram
fyrir hendurnar á bæjarstjórninni,
heldur styðja við bakið á henni. „Mér
finnst að ég sé að vinna fólkinu mínu
heilt með þessu starfi, fólkinu sem ég
hef verið kallaður til að þjóna. Mér
þykir vænt um þetta fólk og vil stuðla
að velferð þess, eins og kirkjan gerir á
svo margan hátt,“ segir Davíð og tek-
ur fram að félagar hans í starfshópn-
um hafi lagt mikla vinnu í verkið og
unnið að því með sama hugarfari.
Smári Geirsson, forseti bæjar-
stjórnar Fjarðabyggðar, segist
ánægður með að frumkvæðið að mót-
un framtíðarsýnar fyrir sveitarfélagið
komi úr grasrótinni. Að mörgu sé að
hyggja hjá bæjarstjórn Fjarðabyggð-
ar, sem varð til með sameiningu Nes-
kaupstaðar, Eskifjarðar og Reyðar-
fjarðar við síðustu sveitarstjórnar-
kosningar. Hún hafi verið að móta
stjórnkerfi bæjarsins og í vetur hafi
staðið til að hefja vinnu við mótun
framtíðarsýnar, skipulagsmál og mat
á þörf fyrir uppbyggingu þjónustu
vegna væntanlegs álvers í Reyðarfirði.
Því falli starf vinnuhópsins vel að
áætlunum bæjarstjórnar auk þess
sem fengur sé að þátttöku manna með
víðtæka reynslu og þekkingu.
Starfshópurinn hefur nú gert sveit-
arstjórn formlega grein fyi-ir starfi
sínu og áformum um það hvernig best
sé að vinna að málinu áfram. Lagt er
til að sett verði upp verkefni til
tveggja ára. Ráðinn verði starfsmaður
í að minnsta kosti eitt ár til að vinna
að því en dagleg stjórnun verði í hönd-
um Atvinnuþróunarfélags Austur-
lands. Vinnuhópurinn verði síðan ráð-
gefandi faghópur. Gert er ráð fyrir því
að Atvinnuþróunarfélagið, bæjarfélag-
ið og fyrirtæki í byggðarlaginu standi
straum af meginhluta
kostnaðar.
Bæjarstjórnin hefur gert
tillögur starfshópsins að
sínum og óskað eftir því að
Atvinnuþróunarfélagið taki
verkefnið að sér enda segir
Smári að með því verði
tryggt að vel verði utan um
það haldið og unnið á faglegan hátt.
Komið að framkvæmdum
Davíð segir að fólk sé orðið þreytt á
umræðunni um virkjanir og iðnaðar-
uppbyggingu á Austurlandi, nú sé
komið að framkvæmdum. „Ég tek hatt
minn ofan fyrir því fólki sem sýnt hef-
ur þá þrautseigju að búa hérna áfram
þótt öllu hafi verið stefnt á eitt af-
markað svæði landsins. Fólkið er hér
vegna þess að það hefur trú á því að
enn sé hægt að byggja hér upp at-
vinnulíf, breytt atvinnulíf þar sem
unga fólkið fær viðnám krafta sinna
og menntunar,“ segir séra Davíð
Baldursson.
Markmiðið að
efla bjartsýni
og trú á
stöðunum og
lífinu á þeim
Mér þykir
vænt um
þetta fólk og
vil stuðla að
velferð þess
Clinton tekst á við þingið um allsherjarbann við kjarnorkutilraunum
Reuters
BILL Clinton Bandaríkjaforseti gengur framhjá repúblikananum Jim Jeffords í Hvfta húsinu eftir að hafa skorað
á öldungadeild þingsins að staðfesta samninginn um allsherjarbann við kjarnorkusprengingum í tilraunaskyni.
Jeffords er eini öldungadeildarþingmaður repúblikana sem styður samninginn.
Fer fram á að atkvæða-
greiðslunni verði frestað
Bill Clinton Bandaríkjaforseti reyndi í gær að ná samkomulagi við
repúblikana í öldungadeild þingsins um að fresta atkvæðagreiðslu
sem átti að fara fram í nótt eða í dag um samninginn um allsherjar-
bann við kjarnorkusprengingum í tilraunaskyni.
Washington. Reuters, AP.
REPÚBLIKANAR, sem eru í
meirihluta í öldungardeild
Bandaríkjaþings, segja að
bann gegn kjarnorku-
sprengingum myndi torvelda Banda-
ríkjamönnum að halda kjarnavopnum
sínum við og ekki sé hægt að tryggja
að önnur ríki standi við samninginn.
Clinton hefur hins vegar varað við því
að verði samningnum hafnað auki
það hættuna á frekari útbreiðslu
kjamavopna og gefi öðrum ríkjum
slæmt fordæmi.
Clinton tók fyrsta skrefið í þá átt
að leysa deiluna með því að senda
Trent Lott, leiðtoga repúblikana í
öldungadeildinni, og Tom Daschle,
leiðtoga demókrata, skriflega beiðni
um að atkvæðagreiðslunni yrði
frestað. „Ég tel að verði samningur-
inn borinn undir atkvæði við þessar
aðstæður myndi það stofna öryggis-
hagsmunum Bandaríkjanna í mikla
hættu, skaða sambandið við banda-
menn okkar, grafa undan sögulegi-i
forystu okkar í rúm 40 ár, undir
stjóm repúblikana og demókrata, í
tilraunum til að draga úr kjarn-
orkuógninni," skrifaði forsetinn.
Clinton neitaði hins vegar að verða
við þeirri kröfu repúblikana að lofa
því að beita sér ekki fyrir staðfest-
ingu samningsins það sem eftir er af
kjörtímabili hans, sem lýkur í janúar
2001, ef atkvæðagreiðslunni yrði
frestað.
Evrópuríki láta í ljósi áhyggjur
Clinton hefur gert baráttuna gegn
útbreiðslu kjarnavopna að forgangs-
máli í utanríkisstefnu sinni. Þótt
repúblikanar vilji koma í veg fyrir að
forsetinn fari með sigur af hólmi í
málinu næstu 15 mánuðina óttast
þeir að demókratar geti lýst þeim
sem andstæðingum kjarnorkuafvopn-
unar í kosningabaráttunni á næsta
ári náist ekki samkomulag um at-
kvæðagreiðsluna.
Nánustu bandamenn Bandaríkja-
manna í Evrópu, Bretar, Frakkar og
Þjóðverjar, hafa þegar staðfest
samninginn og varað við því að með
því að hafna samningnum myndi öld-
ungadeildin senda þau skilaboð til
annarra landa að Bandaríkjamönnum
væri ekki alvara þegar þeir segðust
vilja stemma stigu við útbreiðslu
kjarnavopna í heiminum.
Rúmlega 150 ríki hafa undirritað
samninginn en til að hann gangi í
gildi þurfa 44 ríki, sem eiga eða geta
framleitt kjamavopn, að staðfesta
hann. 26 ríkjanna hafa þegar gert
það.
Kína og Rússland eru á meðal
þeirra ríkja sem hafa ekki staðfest
samninginn og bíða eftir niðurstöðu
bandaríska þingsins. Indverjar og
Pakistanar, sem sprengdu kjarn-
orkusprengjur í tilraunaskyni á síð-
asta ári, hafa hvorki undirritað né
staðfest samninginn.
Hvort sem samningnum verður
hafnað eða atkvæðagreiðslunni
frestað er ljóst að deilan í Bandaríkj-
unum getur haft slæm áhrif á þá við-
leitni að koma í veg fyrir frekari út-
breiðslu kjamavopna.
Bréf Clintons sagt
skref í rétta átt
Tveir þriðju þingmanna öldunga-
deildarinnar, eða 67, þurfa að sam-
þykkja samninginn og Clinton viður-
kenndi í bréfinu að útséð væri um að
hann fengi nægan stuðning. Talið er
að færri en 50 þingmenn deildarinnar
styðji samninginn.
Embættismenn forsetans hafa
reynt síðustu daga að fá öldunga-
deildina til að fresta atkvæðagi’eiðsl-
unni fremur en að hafna samningnum
en það var ekki fyrr en á mánudag
sem forsetinn féllst á að óska eftir því
skriflega.
Talsmaður Lotts sagði að hann
myndi ræða „þessi sinnaskipti í Hvíta
húsinu" við flokksbræður sína og
sagði að bréf Clintons væri skref í
rétta átt en dygði ekki til að leysa
deiluna.
Óeining meðal
repúblikana
Repúblikaninn Jesse Helms, for-
maður utanríkismálanefndar öld-
ungadeildarinnar, lét engan bilbug á
sér finna í andstöðunni við samning-
inn. „Forsetinn virðist vera að spUa
póker við öldungadeildina, en spilin
hans eru ekki sterk og ég held að
hann viti það ... koma þarf skýrt
fram að þessi samningur sé fallinn og
næsti forseti verði ekki skuldbundinn
til að virða skilmála hans. Án slíkra
skýrra loforða vil ég enn að öldunga-
deildin haldi sínu striki og hafni
samningnum."
Nokkrir þingmenn repúblikana
hafa þó lýst því yfm það þeir séu
hlynntir því að öldungadeildin fresti
atkvæðagreiðslunni fremur en að
hafna samningnum. Einn þeirra, John
Wamer, formaður hermálanefndar
deildarinnar, sagði þegar umræðan
hófst að nýju í gær að þingmenn í
báðum flokkunum væru þeirrar skoð-
unar að það þjónaði þjóðarhagsmun-
um Bandaríkjanna að fresta atkvæða-
greiðslunni um óákveðinn tíma.
Hugsanlegt er að lögð verði fram
tillaga um að atkvæðagreiðslunni
verði frestað. Slík tillaga þarf aðeins
stuðning hreins meirihluta öldunga-
deildarinnar, ekki tveggja þriðju eins
og í atkvæðagreiðslu um samninginn.
Joe Lockhart, talsmaður Clintons,
sagði að forsetinn hefði ekki viljað
lofa því að beita sér ekki fyrir stað-
festingu samningsins það sem eftir er
af kjörtímabilinu þar sem hann
myndi þá senda „þau hættulegu
skilaboð til umheimsins" að Banda-
ríkjamenn hefðu ákveðið að taka ekki
þátt í baráttunni gegn útbreiðslu
kjarnavopna til ársins 2001 hvernig
sem þróunin yrði í heimsmálunum.
David Leavy, talsmaður þjóðarör-
yggisráðs Bandaríkjaforseta, tók í
sama streng og sagði að óhyggilegt
væri að fresta atkvæðagreiðslunni í
15 mánuði þar sem ekki væri hægt að
spá um framvinduna í heimsmálunum
á þeim tíma.
Hershöfðinginn Henry Shelton,
forseti bandaríska herráðsins, sagði
að samningurinn heimilaði nægar til-
raunir án sprenginga til að hægt yi’ði
að halda kjarnavopnum Bandaríkj-
anna við. „Ef samningurinn gæti
skaðað öryggishagsmuni Bandaríkj-^'
anna með einhverjum hætti myndi
herráðið aldrei leggja til að hann yrði
staðfestur."
Clinton undirritaði samninginn ár-
ið 1996 og demókratar hafa beitt sér
fyrir því í tvö ár að hann verði tekinn
til afgreiðslu á þinginu en repúblikan-
ar lögðust gegn því þar til Trent Lott
samþykkti það loks í síðasta mánuði.