Morgunblaðið - 13.10.1999, Blaðsíða 12

12 MIÐVIKUDAGUR 13. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Aðalfundur Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu
Svæðisskipulag eitt
mikilvægasta verkefnið
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Nýtt svæðisskipulag fyrir höfuðborgarsvæðið og Qárhagstaða sveitarfélaganna voru efst á baugi
á aðalfundi Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu um helgina.
í nýju svæðisskipulagi
fyrir höfuðborgarsvæð-
ið, sem var til umfjöll-
unar á aðalfundi Sam-
taka sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu
um helgina, verður
hugað að samvinnu
sveitarfélaganna á
svæðinu og tekið tillit
til þátta sem snerta
framtíðarþróun þess.
UNDIRBÚNINGSVINNA við
svæðisskipulag á höfuðborgarsvæð-
inu var kynnt á aðalfundi Samtaka
sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu
um helgina, en átta tiliögur um nýtt
svæðisskipulag iiggja nú fyrir. A
næstu dögum verða tvær til þrjár af
þeim valdar og teknar til ítarlegrar
skoðunar og er svo gert ráð fyrir að
lokatillaga liggi fyrir í mars á næsta
ári.
Steinunn Valdís Óskarsdóttir, frá-
farandi formaður SSH, sagði á fund-
inum að svæðisskipulagið væri eitt
mikilvægasta verkefni sveitarfélag-
anna þessa stundina og sagðist hún
fagna því að á næstu vikum muni
fara fram enn ítarlegri skoðun á
þessum málum.
Vinna við svæðisskipulagið hófst í
desember á síðasta ári og er unnin af
hópi sem kallar sig Nes planners, en
að honum standa verkfræðistofan
VST og Vinnustofa arkitekta ásamt
tveimur dönskum ráðgjafarfyrir-
tækjum. Ólafur Erlingsson verk-
fræðingur er verkefnisstjóri svæðis-
skipulagsins og kynnti hann undir-
búningsvinnuna fyrir aðalfundinum
og fjallaði um hvað þyrfti að hafa í
huga við gerð svæðisskipulags.
Ölafur segir að hugmyndin með
svæðisskipulaginu sé að reyna að
samræma skipulag á höfðuðborgar-
svæðinu án tillits til sveitarfélaga-
marka. Þannig verði reynt að stuðla
að samvinnu sveitarfélaganna m.a.
um byggingu kostnaðarsamra bygg-
inga til sérhæfðrar starfsemi, um
landnýtingu og um gerð stofnbrauta.
Spáð að 25.000 manns flytji á
höfuðborgarsvæðið fyrir 2032
Við gerð svæðisskipulags af þessu
tagi er tekið tillit til fjölmargra þátta
og þá ekki síst þátta sem snerta
framtíðarþróun á höfuðborgarsvæð-
inu. Tveir þýðingarmestu þættirnir
eru ör fólksfjölgun á svæðinu og
hækkandi meðalaldur íbúa. Sam-
kvæmt spá, sem VST hefur gert,
byggðri á upplýsingum frá Hagstofu
fslands og Byggðastofnun, munu
25.000 manns flytja frá landsbyggð-
inni á höfuðborgarsvæðið fyrir árið
2032. Samkvæmt sömu spá mun ald-
urssamsetning íbúa breytast og
öldruðum fara fjölgandi sem leiðir til
minnkandi meðalfjölda á heimili.
Fólksfjölgunin og hækkandi með-
alaldur mun leiða til aukinnar eftir-
spumar eftir nýjum íbúðum á svæð-
inu. Samhliða fólksfjölguninni kemur
einnig til þörf fyrir ný störf og þar
mun breytt samsetning atvinnuveg-
anna líka hafa áhrif. Þá mun störfum
í landbúnaði og fiskvinnslu fækka, en
störfum í þjónustugreinum og há-
tækniiðnaði fjölga. Athuga þarf að að
ört vaxandi bílaumferð mun skapa
þörf fyrir verulegar fjárfestingar í
vegagerð á svæðinu og einnig kalla á
betri almenningssamgöngur. í svæð-
isskipulaginu þarf einnig að taka til-
lit til aukinnar umhverflsvitundar og
alþjóðavæðingar í atvinnuþróun.
Við mat á þeim átta tillögum að
svæðisskipulagi sem valið verður úr,
verður skoðað hversu vel þær taka
tillit til framangreindra þátta. Þær
verða skoðaðar með tengsl byggðar
og náttúru í huga, einnig verður hug-
að að hnattrænum og staðbundnum
mengunaráhrifum, áhrifum nýrra
samgönguleiða á náttúruna, jafn-
vægi íbúðabyggðar og vinnustaða,
möguleikum á almenningssamgöng-
um, kostnaði við samgöngukerfíð og
þróunarmöguleikum atvinnulífsins.
Niðurskurður bitni ekki ein-
göngu á höfuðborgarsvæðinu
A aðalfundinum var einnig rætt
um fjármál sveitarfélaganna og voru
þrjár ályktanir sem tengjast því efni
samþykktar einróma. Sú fyrsta fjall-
ar um fyrirhugaðan niðurskurð op-
inberra útgjalda vegna þenslu. Þar
er varað við þeim hugmyndum að
láta niðurskurð í framkvæmdum
hins opinbera vegna þenslu á mark-
aðnum bitna eingöngu á höfuðborg-
arsvæðinu. Bent er á að margar
framkvæmdir við stofnbrautir á
svæðinu séu vegna öryggis vegfar-
enda og að bætt umferðarmannvirki
hafi dregið úr slysum í umferðinni,
þannig að jafnframt því að vera
þjóðhagslega hagkvæm hafi þau um-
ferðarmannvirki sem reist hafi verið
í raun dregið úr útgjöldum samfé-
lagsins, með því að skapa aukið um-
ferðaröryggi. Einnig er tekið fram
að ákvarðanir löggjafans hafi þrýst
mjög á framkvæmdahraða sveitarfé-
laganna í uppbyggingu grunnskóla
og í frárennslismálum án tillits til
þess framkvæmdahraða sem sveit-
arfélögin hafi sjálf treyst sér til.
Þensla sem hljótist af þessum fram-
kvæmdum sé því aðallega á ábyrgð
stjórnvalda.
Önnur ályktunin fjallar um
tekjustofna sveitarfélaga. Þar er
lögð áhersla á að sveitarfélögum
verði bætt, þegar frá næstu ára-
mótum, sú skerðing sem orðið hafi
á tekjustofnum þeirra vegna marg-
víslegra skattkerfisbreytinga, en
þessi skerðing nemi nú árlega um
tveimur milljörðum króna. Hvatt er
til þess að í þeirri heildarendur-
skoðun á tekjustofnum sveitarfé-
laga sem nú standi yfir verði fjár-
hagslegt sjálfsforræði sveitarfélaga
tryggt. Sveitarfélögum verði enn-
fremur tryggðar nægar tekjur til
að standa undir lögboðnum verk-
efnum sínum og kostnaði vegna sí-
aukinnar þjónustu, einkum á sviði
félags- og umhverfismála. Jafn-
framt er hvatt til þess að við endur-
skoðun laga um tekjustofna sveitar-
félaga verði úthlutunarreglur Jöfn-
unarsjóðs teknar til endurskoðun-
ar, einkanlega með tilliti til hlut-
deildar sveitarfélaga á höfuðborg-
arsvæðinu í jöfnunarframlögum
vegna grunnskólakostnaðar og
vegna aukinna krafna á sviði félags
og umhverfismála.
Þriðja ályktunin fjallai- um við-
ræður við ríkisvaldið vegna búferla-
flutninga. Þar er samþykkt að ný-
kjörin stjórn samtakanna taki upp
beinar viðræður við ríkisvaldið um
þann mikla kostnað sem sveitarfé-
lögin á höfuðborgarsvæðinu standi
frammi fyrir, verði búferlaflutningur
fólks af landsbyggðinni til höfuð-
borgarsvæðisins svipaður og verið
hefur.
Starfsmenn
fræðslu-
skrifstofa fá
ekki biðlaun
HÆSTIRÉTTUR hefur stað-
fest héraðsdóma í máli tveggja
fyrrverandi starfsmanna
fræðsluskrifstofa og hafnað
kröfum þeirra um biðlaun frá
ríkinu. Stöður þeirra voru lagð-
ar niður samhliða því að ný lög
um grunnskóla tóku gildi 1.
ágúst 1996. Báðir mennirnir
tóku við nýju starfi hjá skóla-
skrifstofum viðkomandi sveitar-
félaga og fengu þar hærri laun
en þeir höfðu þegið hjá fræðslu-
skrifstofunum. Hæstiréttur
sagði þá því ekki uppfylla skil-
yrði til biðlauna.
I dómi Hæstaréttar kemur
fram, að ekki verði talið að sú
breyting á rétti til biðlauna-
gi-eiðslna sem leiddi af lögum
nr. 70/1996 um réttindi og
skyldur opinberra starfsmanna,
að réttur til biðlaunagreiðslna
réðist af launamismun eldra og
nýs starfs, án tillits til þess
hvort það væri hjá ríki eða öðr-
um aðila, brjóti gegn mannrétt-
indaákvæðum stjórnarskrár
lýðveldisins íslands nr. 33/1944,
eins og haldið var fram í málun-
um. „Getur breytingin hvorki
talist ómálefnaleg né ósann-
gjörn. Hún náði og jafnt til allra
ríkisstarfsmanna, sem eins stóð
á um, og verður ekki talin brot
á jafnræðisreglu," segir í dómi
Hæstaréttar.
Samkvæmt breytingum á
lögunum um réttindi og skyldur
opinberra starfsmanna falla
greiðslur á biðlaunatíma niður
ef viðkomandi starfsmaður tek-
ur við starfi í þjónustu ríkisins
eða annars aðila áður en bið-
launatíminn er liðinn, ef nýja
starfinu fylgja jöfn eða hærri
laun, en ef laun eru lægri skal
greiða honum mismuninn til
loka tímabilsins.
Margir skipta
um lögheimili
FYRSTU níu mánuði ársins
skráði þjóðskrá 46.445 breyt-
ingar á lögheimili manna hér-
lendis. 25.666 fluttust innan
sama sveitarfélags, 14.725 milli
sveitarfélaga, 3.551 til landsins
og 2.503 frá því. 2.051 fleiri
fluttust til höfuðborgarsvæðis-
ins en frá því.
Mestu munar á Norðurlandi
eystra, þar sem brottfluttir eru
366 fleiri en aðfluttir. Frá ísa-
fjarðarbæ fluttust 147 umfram
aðflutta. Ibúum Reykjavíkur og
Kópavogs fjölgaði hins vegai’
mest; fjölgunin var 763 í
Reykjavík en 754 í Kópavogi.
Rannsókn á ofvirkum börnum og svefntruflunum
Svefninn ekki vanda-
málið hjá börnunum
NIÐURSTAÐA íslenskrar rann-
sóknar á ofvirkum börnum og
svefntruflunum bendir til að svefn
ofvirkra barna sé ekki frábrugð-
inn svefni heilbrigðra jafnaldra
þeirra.
Rannsóknin náði til 45 barna á
aldrinum 6-12 ára sem athuguð
voru á barna- og unglingageðdeild
Landspítalans. Kynjahlutfall í
könnuninni voru fimm drengir á
móti hverri stúlku og voru flest
börnin komin með andstöðuhegðun
og sýndu sum þeirra þunglyndis- og
kvíðamerki.
Niðurstöður staðfestu mikinn
mun á einkennum oívirkra barna og
heilbrigðs samanburðarhóps, en
ástæður þess mismunar er þó ekki
að finna í svefni bamanna sem sum-
ir sérfræðingar hafa haldið fram að
sé ástæða athyglisbrests barnanna.
Svefn ofvirku barnanna mældist
ekki frábrugðinn svefni heilbrigðra
jafnaldra þeirra og er það í mótsögn
við mat foreldra sem segja þau sofa
verr.
Rannsóknin sýndi fram á að
yngstu börnin (6-7 ára) fara fyrr að
sofa en samanburðarhópurinn og
vakna líka fyrr og segir Björg Þor-
leifsdóttir lífeðlisfræðingur að
ástæða þessa kunni að vera stýring
foreldra. Þá fannst marktækur
munur á mældri dagsyfju elsta
hópsins (10-12 ára) sem sofnaði líka
oftar yfir daginn en samanburðar-
hópurinn, þrátt fyrir sambærilegan
nætursvefn. Þessi tilhneiging til
dagsyfju fannst einnig hjá yngri
börnunum.
Erfiðleikar í kjölfar
ofvirkninnar
Um 3-5% skólabarna eiga við at-
hyglisbrest með ofvirkni og mis-
þroska að stríða og hefur það víð-
tæk áhrif á daglegt líf þeirra, nám
og félagslega aðlögun. Vandi þess-
ara bama getur varað langt fram á
fullorðinsár fái þau og fjölskylda
þeirra ekki viðeigandi meðferð
strax á unga aldri. Um 160 börn
greinast ofvirk í hverjum árgangi
Morgunblaðið/Kristinn
Björg Þorleifsdóttir lífeðlisfræðingur, Matthías Kristiansen, formaður
Félags misþroska barna, og Ólafur Ó. Guðmundsson, barna- og ungl-
ingageðlæknir, kynna fjöliniðlum rannsóknina.
og á hluti þeirra við mikla erfiðleika
eins og þunglyndi og kvíða að
stríða.
í fyrra komu 112 börn sem
greind voru ofvirk á barna- og
unglingageðdeild Landspítalans,
en í ár er útlit fyrir að þau verði
140 að því er fram kom í máli Olafs
Ó. Guðmundssonar, barna- og ung-
lingageðlæknis á Landspítalanum.
Rannóknin á ofvirkum börnum og
svefntruflunum verður kynnt á
morgun á Norræna ráðstefnu um
athyglisbrest með ofvirkni og mis-
þroska sem haldin er á Hótel Loft-
leiðum og lýkur á laugardag.