Morgunblaðið - 15.10.1999, Blaðsíða 42

.42 FÖSTUDAGUR 15. OKTÓBER 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Hlutverk
s
Islendinga
Halda ber gildismati Leifs keppna
og Karlsefnis til skila gagnvart
erlendum pjóðum.
Aundanliðnum dögum
og vikum hafa komið
fram nýjar upplýs-
ingar er varða sögu
íslands og stöðu ís-
lenskrar þjóðar í samtímanum.
Hér ræðir um mikilsverða nýja
þekkingu, sem opinberum aðil-
um ber að halda til skila gagn-
vart útlendum þjóðum m.a. á
þann veg að upplýsingar þessar
verði viðtekinn liður í kynningu
á íslenskri menningu erlendis.
Frú Hiilary Rodham Clinton
vék í stuttu ávarpi er hún flutti á
Þingvöllum um liðna helgi að
hlutverki Islendinga í veraldar-
sögunni og fjallaði sérstaklega
um fund Norður-Ameríku. Frú
UiniJODE Hillary Rod-
viunuKr ham Clinton
Eftir Ásgeir sagði m.a í
Sverrisson þessu sögulega
ávarpi sínu:
„Ástæðan er sú að við gerum
okkur grein fyrir því mikilvæga
hlutverki, sem Islendingar hafa
gegnt, ekki aðeins með því að
finna Norður-Ameríku, heldur
með þeim hugsjónum og gildum,
sem bjuggu að baki landafund-
unum og þjóðir okkar hafa enn
að leiðarljósi."
Þessi orð bandarísku forseta-
frúarinnar vísa til þeirra Leifs
heppna og Þorfinns Karlsefnis,
sem voru kristnir lýðræðissinn-
ar, sjálfstæðismenn og vafalaust
KR-ingar eins og flest öll mikii-
menni samtímans. Samkvæmt
upplýsingum, sem frú Hillary
Rodham Clinton býr sýnilega yf-
ir varðandi „gildi að baki landa-
fundunum", héldu þessir menn í
vesturveg til að kynna þar ís-
lenskar hugsjónir. Þar fundu
þeir fyrir frumbyggja Ameríku,
sem jafnan eru nefndir „skræl-
ingjar“ í fomsögum. Eftir að
hafa átt nokkum kaupskap við
þennan ýlfrandi þjóðflokk töldu
menn Karlsefnis, eiginmanns ís-
lensku kvenhetjunnar Guðríðar
Þorbjarnardóttur, ráðlegt að
fara að dæmi Þorvaldar, bróður
Leifs, og drápu því skrælingjana
illhærðu.
Þá iðju stunduðu Evrópumenn
síðari tíma af verulegri íþrótt er
Ameríka byggðist frá strönd til
strandar.
A þennan veg lögðu íslenskir
menn grunn að grundvallargild-
um Bandaríkja nútímans; trú-
rækni, lýðræði, frjálsri verslun
og manndrápum. Hér var m.ö.o.
um að ræða „útflutning" á gildis-
mati, íslensku gildismati, sem
orðið hefur til þess að móta alla
framþróun þjóðfélagsins í
Bandaríkjunum. Þegar höfð em
í huga þau gífurlegu áhrif, sem
Bandaríkin hafa haft á þróun
heimsmála, má ljóst vera að gild-
ismat það er þeir Leifur heppni,
Þorvaldur, Þorfinnur Karlsefni
og Guðríður fluttu með sér til
Vínlands hefur reynst eitt þýð-
ingarmesta mótunarafl mann-
kynssögunnar.
Ymsum kann að þykja að for-
setafrúin hafi hér gerst full
djarfmælt. Svo er ekki. Þvert á
móti er samhljómur með niður-
stöðu hennar og ummælum er
Richard A. Grasso, stjómarfor-
maður og aðalstjómandi Kaup-
hallarinnar í New York, lét falla
þegar hann heiðraði íslendinga
með nærvem sinni í liðnum mán-
uði. Richard A. Grasso sagði í
hófi sem, forseti lýðveldsins,
herra Ólafur Ragnar Grímsson,
hélt honum til heiðurs að Bessa-
stöðum að Island væri „ein af
meginstoðum nútímahagkerfis."
Líkt og frú Hillary Rodham
Clinton vísaði Richard A. Grasso
til fundar Norður-Ameríku auk
þess sem hann vitnaði til leið-
togafundar þeirra Ronalds
Reagans og Míkhaíls S. Gorbat-
sjovs í Reykjavík. An þessara
viðburða hefði hagkerfi samtím-
ans ekki þróast fram með þeim
hætti sem raun ber vitni.
Yfirlýsingar þessara tveggja
forastumanna era gífurlega mik-
ilvægar fyrir íslenska þjóð. Hafa
ber í huga að hér taia mikilvægir
útlendingar, annars vegar einn
valdamesti stjómandinn í banda-
rísku viðskiptalífi og hins vegar
forsetafrú Bandaríkjanna, sem
allt bendir til að verði áfram
mjög áhrifamikil í heimalandi
sínu um mörg ókomin ár.
Utlendar þjóðir lágmenningar
og lítillar reisnar hafa sumar
hveijar tregast við að viður-
kenna afrek íslenskra manna
jafnt fyrr sem nú. Þessum upp-
lýsingum ber því að halda fram í
samskiptum Islendinga við er-
lendar þjóðir. Því miður virðast
erlendir fjölmiðlar lítið sem ekk-
ert hafa fjallað um tímamótaráð-
stefnuna „Konur og lýðræði við
árþúsundamót" og af þeim sök-
um er mikilvægt að mati frú
Hillary Rodham Clinton verði
komið á framfæri á alþjóðavett-
vangi um leið og minnt er á um-
mæli Richard A. Grasso. Við
fyrstu sýn virðist eðlilegt að slíkt
upplýsingastarf falli undir kynn-
ingar á íslenskri menningu, sem
sífellt verða mikilvægari enda er
það skylda okkar íslendinga að
kynna einstaka menningu okkar
fyrir erlendum þjóðum.
Því miður er það svo að al-
mennt hafa útlendir menn í
besta falli yfirborðskenndar
hugmyndir um Island og menn-
ingarþjóðina einstöku, sem það
byggir. Að auki má fullyrða að
erlendum þjóðum er upp til
hópa öldungis hulið á hvem veg
íslensk þjóð hefur haft mótandi
áhrif í veraldarsögunni. Það er
skylda okkar Islendinga að
koma þessari vitneskju á fram-
færi en það verður trúlega ekki
gert án þess að stórauknum
fjármunum verði varið til kynn-
ingar á íslenskri arfleifð og
menningu erlendis. Til álita
hlýtur að koma að sérstakur
skattur verði lagður á launþega
og fyrirtæki til að unnt reynist
að standa með fullri reisn að
slíku kynningarstarfi.
Góðir erlendir gestir hafa nú
tvívegis með örstuttu millibili
minnt íslenska þjóð á það ein-
staka hlutverk, sem forlögin fólu
henni. Þótt Islendingar hafi mót-
að gildismat Bandaríkjamanna
og skipt sköpum um þróun hag-
kerfis heimsins er hlutverki
þjóðarinnar engan veginn lokið.
Líkt og frú Hillary Rodham
Clinton minnti á í Þingvalla-
ávarpinu hafa Bandaríkjamenn
og íslendingar áfram að leiðar-
ljósi gildismat Leifs heppna eða
„Lucky Leif s Values“ eins og
það mun nefnast á enskri tungu.
Það gildismat sameinar þessar
tvær forystuþjóðir en þeirri upp-
hefð fylgir jafnframt mikil
ábyrgð. Islendingar munu í auð-
mýkt en af vissu axla það for-
ustuhlutverk, sem þeim er ætlað
í samfélagi þjóðanna.
NANNAINGIBJÖRG
EINARSDÓTTIR
+ Nanna Ingi-
björg Einars-
dóttir var fædd á
Brekku, Bæ í Lóni,
Austur-Skaftafells-
sýslu 7. nóvember
1919. Hún lést á
Vífilsstaðaspítala 5.
október síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru Einar
Högnason frá
Horni í Nesjum, f.
26.12. 1872, d. 28.2.
1940, og kona hans
Þuríður Sigurðar-
dóttir frá Vík í
Lóni, f. 30.9. 1882, d. 11.2.1958.
Hún var fjórða yngst af tólf
systkina hópi og eru níu af
þeim látin. Systkinin voru Sig-
ríður, Helgi, Marta,
Högni, Þorgrímur,
Bergljót, Ragna,
Signý, Gunnar, Fann-
ey og Guðni. Þau sem
eftir lifa eru Signý, f.
7.10. 1916, Gunnar, f.
3.3. 1922, og Guðni, f.
11.5. 1926.
Árið 1942 hóf Nanna
Ingibjörg sambúð
með Óskari L. Gríms-
syni, en þau skildu
tuttugu árum seinna.
Fyrsta barn þeirra
var drengur, sem
fæddist andvana. Þau
eignuðust Qórar dætur. 1) Helenu
Á. Óskarsdóttur, f. 18. mars 1944,
á hún tvö börn og fjögur barna-
börn. 2) Diönu R. Oskíirsdóttur, f.
17. október 1947, býr í Banda-
rikjunum, hún á eina dóttur. 3)
Birnu H. Óskarsd. Christian, f.
27. júní 1949, maki Don Christi-
an, býr f Bandaríkjunum, hún á
eina dóttur og þrjú barnabörn.
4) Ernu M. Oskarsdóttur, f. 3.
október 1953, maki Haukur F.
Sigurðsson, og á hún tvö börn
og eitt barnabarn.
Nanna Ingibjörg ólst upp í
Bæ í Lóni með stórum systkina-
hópi, fram að fermingaraldri,
en varð fljótlega að fara og
vinna fyrir sér. Lengst af bjó
hún á Tunguvegi 98 í Reykja-
vík, en seinustu fjórtán árin bjó
hún á Digranesvegi 40 í Kópa-
vogi. Eftir að leiðir hennar og
Óskars skildi vann hún ýmis
störf, um nokkurra ára bil í
Hafnarbúðum og eins hjá Loft-
leiðum og síðar hjá Sláturfélagi
Suðurlands.
Útför Nönnu fer fram frá Bú-
staðakirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Elsku mamma, þá er þinni erfiðu
baráttu lokið og aldrei heyrðum við
eitt kvörtunarorð frá þér allan tím-
ann sem þú barðist við þennan erf-
iða sjúkdóm, sem að lokum sigraði.
Þú sýndir svo mikið æðraleysi, við
urðum að ganga á þig til að fá vit-
neskju um það hvort þú fyndir til,
en þetta var bara svo líkt þér, því
ekki varst þú sú sem kvartaðir eða
barmaðir þér í gegnum tíðina, sama
á hverju gekk. í dag kveðjum við
þig með söknuði og um leið viljum
við þakka þér fyrir öll árin sem við
áttum með þér og það sem þú hefur
gefið okkur, en það er sárt og erfitt
að skynja það að þú sért ekki leng-
ur hér með okkur og hægt að finna
þig á Digranesveginum, þar sem þú
komst alltaf út á tröppurnar með
Tílu þína á hælunum og fylgdir
manni úr hlaði, brostir svo fallega
og veifaðir og baðst Guð að geyma
okkur, enda vitum við að þú áttir
trúna, og kenndir okkur mjög
snemma Faðir vorið og að fara með
bænir, og hefur það verið sterkasta
og mesta veganestið sem við feng-
um frá þér, og allar fallegu vísurn-
ar sem þú kunnir og söngst. Þér
fannst svo gaman að syngja og
hafðir góða söngrödd, það var svo
skemmtilegt að heyra þig jóðla,
enda varstu líka mikið fyrir músík
og dans og með afburðum góður
dansari. Eitt af því fyrsta sem við
munum eftir og við voram ekki
gamlar þegar þú sást um að við
færam í sunnudagaskóla og síðar í
KFUK og passaðir sko vel upp á að
við færam og að við væram hreinar
og fínar til fara og helst allar eins
klæddar, því það var þér mikið
hjartans mál, og varst þú alla tíð
mikið fyrir að vera fín og vel til-
höfð, enda falleg og mikil reisn yfir
þér, þú barst þig alltaf svo vel. Já,
elsku mamma, þú varst svo mynd-
arleg í höndunum og vandvirk, það
sem þú lagðir á þig við að sauma,
hekla og prjóna á okkur og hvað
það var allt fallegt og sérlega vel
gert, og það var sama hvort þú
hafðir vent og saumað úr gamalli
flík, allt var jafnvandað, enda þeg-
ar þú svo seinna meir varst að leið-
beina okkur við handavinnu
kenndir þú okkur að gera vel. Þú
bjóst okkur fallegt og traust heim-
ili og sást um að okkur skorti ekki
neitt, og það sem þú lagðir á þig
þegar þið pabbi voruð að byggja á
Tunguveginum, það var sko ekki
lítið sem þú vannst þar og virtist
vera sama á hverju þú snertir, allt
var jafnvel gert. Fegurðarskyn
þitt var mikið, öll munum við eftir
fallega garðinum þínum sem þú
lagðir mikinn metnað og vinnu í,
með tugum fallegra blóma því þú
elskaðir blóm.
Oft var glatt á hjalla í eldhúsinu
á Tunguveginum og ekki ósjaldan
gripið í spil, því það var með ólík-
indum hvað unga fólkið laðaðist að
þér, þar var ekkert kynslóðabil og
það var sama hvort það voru þínir
vinnufélagar eða okkar vinir, allir
voru velkomnir, og hafa þau vin-
áttubönd mikið haldist. Þú varst
ekki allra, en mjög trygg þeim sem
þú tókst, enda varstu ófeimin við að
segja þína meiningu ef svo bar und-
ir og ekkert að skera utan af því, og
þó svo þú virkaðir stundum hörð,
vitum við betur, það var bara skelin
þín, því stutt var í tárin.
Elsku mamma okkar, nú hefur
þú fengið þína hvíld eftir strangan
dag, minningin um þig mun lifa
með okkur sem eftir eram, megi
góður Guð, sem þú kenndir okkur
að trúa á, vaka yfir þér. Þökkum
þér fyrir allt.
Fyrst sigur sá er fenginn,
fjrst sorgarþraut er gengin
hvað getur grætt oss þá?
Oss þykir þungt að skilja,
en það er Guðs að vilja,
og gott er allt, sem Guði er frá.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Þínar dætur.
Elsku amma mín, ég kveð þig
með þessari bæn, því ég veit að þér
þótti hún svo falleg.
í bljúgri bæn og þökk til þín
sem þekkir mig og verkin mín.
Ég leita þín, Guð leiddu mig,
og lýstu mér um ævistig.
Ég reika oft á rangri leið,
sú rétta virðist aldrei greið.
Ég geri margt sem miður fer
og man svo sjaldan eftir þér.
Sú ein er bæn í brjósti mér.
Ég betur kunni þjóna þér.
Því veit mér feta veginn þinn
að verðir þú æ drottinn minn.
(Pétur Þórarinsson.)
Loks hefur þú fengið hvíldina
eftir hetjulega baráttu við þennan
erfiða sjúkdóm. Aldrei heyrði ég
þig kvarta meðan á þínum veikind-
um stóð, frekar en ég heyrði þig
nokkru sinni gera í gegnum tíðina.
Mig langar í örfáum orðum að
þakka þér, elsku amma, fyrir allar
þær góðu stundir sem við áttum
saman, og sér í lagi síðustu árin. Þú
áttir sérstaklega auðvelt með að fá
mig til að hlæja, enda fór ég alltaf í
betra skapi frá þér, þar sem þú
stóðst úti á tröppum og baðst Guð
að geyma mig og beiðst þar til ég
var horfin sjónum, þessa mynd af
þér mun ég varðveita í mínu hjarta.
Ósjaldan var ég spurð að því af
mínum vinum hvort þeir fengju nú
ekki að kíkja með mér til ömmu
þegar ég var að lýsa þér og þínum
húmor. Eg mun sakna þess að geta
ekki droppað við á Digranesvegin-
um hjá þér og borðað pönnukök-
urnar þínar og hlustað á hvernig þú
lést óspart skoðanir þínar í ljós á
þinn einstaka hátt. Þakka þér sam-
verana, elsku amma mín, og Guð
geymi þig.
Þín
Helga Nanna.
Ég er stödd austur í Lónssveit á
fögrum haustmorgni, og sit hér í
stofunni í Hraunkoti sem er næsti
bær við Bæ í Lóni. Þar sem hún
Nanna ólst upp með fögra, há-
reistu, marglitu fjöllin hennar í
kringum mig, sem minna á hana
sjálfa, því Nanna var háreist og
marglitur persónuleiki.
Ég sá Nönnu fyrst árið 1960, þá
voram við Helena dóttir hennar, sem
er æskuvinkona mín, hressar og
glaðar unglingsstelpur sem þrömm-
uðum rúntinn í Reykjavíkurborg. Já,
hún Nanna var stórbrotin, svo ekki
sé vægar sagt, hún bjó með dætrum
sínum á fallegu heimili við Tungu-
veginn, þar sem allt var svo myndar-
legt og smekklegt. Útsaumaðar
myndir og heilu stólamir bróderaðir
eftir hana sjálfa, því hún var með af-
burðum flink í höndunum og eins var
maturinn hennar góður. Mér era
líka ofarlega í minni augnskuggamir
hennar sem hún málaði sig með, þeir
vora mai-glitir eins og hún var sjálf,
og snyrtibuddan hennar, já, hún var
sko freistandi. Svo átti hún margs
konar ilmvötn í fögram glösum, já,
það var allt svona í kringum hana
Nönnu mína. Hún var mikill dýra-
vinur og átti líka á þessum árum tík-
ina Pollý, það vora margar ævin-
týrasögur sem hún sagði af henni, og
hvemig hún talaði og lék við hana,
það lýsti henni sjálfri vel. Við Nanna
urðum miklar vinkonur og þýddi
það, að hún var algóð við mig, því
hún var tryggðartröll þeim sem hún
tók á annað borð, og ekkert aumt
mátti hún vita, en það var betra að
hafa hana með sér en á móti, því mín
kona lét ekkert eiga inni hjá sér, þvi
stórbrotin var hún þar einnig.
Já, af mörgu er að taka, en ekki
verður allt talið hér, en einu gleymi
ég aldrei, þegar syrti að í lífi mínu
og ég var umkomulaus og ein, þá
kom hún og bjó hjá mér í svolítinn
tíma, þannig var hún.
Nú kveð ég yndislega konu í dag
og blessuð sé minning hennar, nú
fær hún laun fyrir erfiði sitt hér á
jörðu og svör við mörgum spurn-
ingum, sem hún hafði ekki svör við
hér, því ekki átti hún alltaf góða
daga, en það bar hún með reisn
eins og annað.
Ég votta ykkur öllum samúð
mína, Helenu minni, Birnu, Ernu
og Díönu, barnabörnum og barna-
barnabörnum, sem voru henni svo
kær. Megi góður Guð vera með
ykkur og styrkja í sorginni.
Ég leit út að Bæ í Lóni
er lágreistu húsin kúra,
þar léttstíg stúlkan löngum
íifði við fjör í bú.
Þú ólst upp við djörfung og dugnað
sem djúpt átti sína veru.
Þar fagur Qallahringur
faðmar litla hrund.
Ég kveð þig núna, Nanna,
hjá náðugum himnafóður
áttu nú elskandi skjól
við eilífa faðminn hans.
(Þóra Björk Benediktsd.)
Ykkar vinkona
Þóra Björk.