Morgunblaðið - 20.10.1999, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 20. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BYGGÐ OG UPP-
LÝSIN GATÆKNI
AUGLJÓST er að leita þarf nýrra leiða til að byggja upp
atvinnulíf á landsbyggðinni og styrkja búsetu. Byggða-
stefna undanfarinna áratuga hefur ekki skilað þeim árangri,
sem væntingar stóðu til, enda hafa fólksflutningarnir til
höfuðborgarsvæðisins haldið stöðugt áfram. Nýir möguleik-
ar blasa nú við, en það er nýting fjarvinnslu og gagna-
vinnslu til að byggja upp atvinnulífíð í dreifðum byggðum
landsins. Þetta kemur glöggt í ljós í nýrri skýrslu Iðntækni-
stofnunar, sem unnin er í samráði við forsætisráðuneytið og
Byggðastofnun.
í skýrslunni eru kortlögð þau tækifæri, sem upplýsinga-
tæknin gefur til uppbyggingar á landsbyggðinni, og eru þar
nefndar 211 verkefnahugmyndir, sem mótaðar eru af um
sextíu manna hópi víðsvegar úr atvinnulífinu og stjórnsýsl-
unni. Verkefnahugmyndunum er skipt í þrennt eftir stofn-
kostnaði og sérhæfíngu. I fyrsta flokknum eru verkefni,
sem talin eru kosta lítið fé og kalla ekki á mikla sérhæfingu,
og má þar nefna ýmis þjónustuverkefni eins og t.d. gagna-
skráningu, símsvörun og úthringingarþjónustu. í öðrum
flokknum eru verkefni, sem kalla á talsverðan stofnkostnað
og má þar nefna yfírfærsluverkefni, sem nú eru unnin af
fyrirtækjum og stofnunum á höfuðborgarsvæðinu, en vinna
má annars staðar. í sumum tilvikum þarf að byggja upp
þekkingu og færni vegna þessara starfa, en sem síðar geta
orðið vaxtarbroddur frekari uppbyggingar. I þriðja flokkn-
um eru verkefni, sem kalla á sérfræðimenntun, þekkingu og
reynslu starfsmanna.
Við kynningu á skýrslu Iðntæknistofnunar kom fram hjá
Davíð Oddssyni, forsætisráðherra, að mikilvægt sé að leita
nýrra leiða í þeirri baráttu að byggðirnar haldi velli og
hægt sé að snúa vörn í sókn. Ný hugsun og ný vinnubrögð
þurfí að koma til eigi að skapa viðfangsefni fyrir landsbyggð
í sókn.
Undir þessi orð forsætisráðherra má taka, enda er það
deginum ljósara, að hefðbundin byggðastefna skilar ekki
þeim árangri að halda fólki í heimabyggð, sérstaklega ekki
ungu fólki, sem leitar viðnáms fyrir krafta sína og menntun
í þéttbýlinu. Upplýsingatæknin er áreiðanlega leið til end-
ursköpunar atvinnulífs landsbyggðarinnar.
ÍSLENSKUR VERULEIKI
FJÖLDI sjúklinga í yngsta aldursflokki eykst stöðugt á
Sjúkrahúsinu Vogi eins og fram kom í frétt Morgun-
blaðsins síðastliðinn föstudag. Samkvæmt upplýsingum frá
SÁÁ hefur fjöldi sjúklinga tuttugu ára og yngri næstum
fjórfaldast frá 1993. Að sögn Þórarins Tyrfíngssonar, yfir-
læknis SÁÁ, á meirihluti þessa unga fólks við mjög alvarleg
vandamál að stríða vegna hass- og amfetamínneyslu. Flest
hafi þau flosnað upp frá námi eða vinnu, þau þjáist af van-
líðan og séu óvirk í þjóðfélaginu.
Þetta mátti lesa úr frásögnum þriggja ungmenna sem
rætt var við í blaðinu á föstudaginn. I frásögn eins þeirra,
sem byrjaði að fikta með áfengi tólf ára og var komið út í
hassneyslu og e-töflunotkun skömmu síðar, sagði meðal
annars: „Ég var rekinn úr skóla þegar ég var í tíunda bekk
og hef ekki verið í skóla síðan. Ég hef einu sinni áður farið í
meðferð, en þá var mér bara hent inn og ég byrjaði fljótlega
aftur í neyslu þegar ég var kominn út. Nú finnst mér ég
hins vegar hafa breyst svo mikið, ég var alltaf mikið fyrir að
vera innan um fólk en nú vil ég bara vera einn og ég er oft
mjög þunglyndur. Því ákvað ég að fara í meðferð.“
Þessi saga er því miður ekkert einsdæmi. Þetta er veru-
leiki, íslenskur veruleiki þó að þjóðfélagið hafí ef til vill ekki
viljað viðurkenna það að fullu, horfast í augu við hann.
Til að bregðast við þessum aukna vanda hyggst SÁA
opna unglingadeild á nýársdag árið 2000 en um er að ræða
viðbótarálmu við Sjúkrahúsið Vog sem verið hefur í bygg-
ingu að undanförnu. Um svipað leyti á að opna nýja göngu-
deild. Á hin nýja aðstaða að gera starfsfólki kleift að kljást
betur við vanda unglinganna.
Framkvæmdirnar kosta um 200 milljónir króna og hyggst
SÁÁ efna til söfnunarátaks vegna þeirra, auk þess að leita á
náðir ríkisvaldsins. Söfnunarátakið hefst 28. október og er
ástæða til að hvetja fólk til þess að ljá þessu málefni lið.
Thor Heyerdahl hefur tröllatrú á sagnaritun Snorra S1
Leifur heppni fo:
Vesturheims sem ti
S
Innan mánaðar kemur út ný bók eftir hinn
heimskunna norska landkönnuð Thor Heyer-
dahl, sem hann skrifaði í samvinnu við
---------- ——--------------------------7-
sænska kortasérfræðinginn Per Lilliestróm. I
bókinni eru rakin spor norrænna manna aftur
á tíma þjóðflutninganna og álíta höfundar sig
m.a. geta sýnt fram á að norrænir menn eigi
ættir að rekja til Kákasus, þar sem enn sé til
þjóðflokkur er kenni sig við Oðin.
UtwéöUi.-:

iBrvuHiJue
13SL,
, <■
iBL

Heyerdahl
greindi frá kenn-
ingum sinum á
hausthátíð i Minot
í N-Dakóta.
Svavar Gestsson
sendiherra og Guð-
rún Ágústsdóttir
hlýddu á hann.

lbteðið/lEG
Miklar umræður urðu
um Vínlandskortið
IÖLLUM mínum fræðistörfum
hef ég leitast við að koma á sam-
vinnu yfir öll faglandamæri í von
um að geta á þann hátt fundið yf-
irlit og samhengi í menningarþróun-
inni,“ segir norski landkönnuðurinn
Thor Heyerdahl í viðtali, sem birtist í
norska blaðinu Aftenposten í dag. Þar
segir Heyerdahl frá bók, sem hann og
sænski kortasérfræðingurinn Per
Lilliestrom hafa skrifað saman, en í
bókinni rekja þeir sérstæðar tilgátur
sínar um uppruna og ferðir norrænna
manna á miðöldum.
Þeir álíta sig meðal annars geta sýnt
fram á að norrænir menn eigi ættir að
rekja til Kákasus, þar sem enn sé tO
þjóðflokkur er kenni sig við Óðin.
Heyerdahl álítur því að
frásögn Ynglingasögu
Snorra Sturlusonar eigi
við rök að styðjast.
Einnig álítur hann að
Leifur heppni hafi farið
tíl Ameríku sem krist-
inn trúboði. Fyrri frá-
sagnir Aftenposten af
kenningum þeirra fé-
laga hafa áður vakið
gríðarlega athygli og
mikla umræðu í Noregi.
Margt í sögunni
sveipað myrkri
„Ég hef undrast
hversu margt það er í
sögu okkar, sem vísind-
in geta heldur ekki gef-
ið svar við. Mikið af
sögu okkar er sveipað
myrkri. Vissulega eru
norræn saga og miðald-
ir ekki mín sérgrein,
sem ég tek líka skýrt
fram. I bókinni vel ég
því að spyrja spurninga
og leita svara hjá sér-
fræðingum,“ segir
Heyerdahl í viðtalinu. Á
þann hátt álítur hann að sem best
mynd fáist af þekkingu á hinum ýmsu
sviðum, er snerta þessi efni. Bókin
kemur út í Noregi 15. nóvember og er
skrifuð sem samtal mOli Heyerdahls
og Lilliestrpms, rétt eins og kennslu-
bækur voru á miðöldum.
í bókinni rekja þeir félagar spor nor-
rænna manna aftur á tíma þjóðflutning-
anna, en beina annars athyglinni að
stóratburðum miðalda, landafundunum
og trúarátökum siðaskiptanna, þegar
mótmælendur stunduðu bókabrennur
af kappi og eyðOögðu þar með mikO-
vægar heimOdir um fyrri tíma.
Höfundamir álíta að rekja megi ferð-
0’ norrænna manna aOt frá Kákasus-
fjöllum. Þau spor, sem þeir álíta sig
finna þar efth- norræna menn, hafa auk-
ið trú þeirra á að Ynglingasaga Snorra
eigi við rök að styðjast, þótt hún sé ann-
ars almennt álitin skáldskapur. Þetta
séu Æsir, eins og Snoi-ri kallar þá. Þeir
hafi lagt land undir fót á fyrstu öldum
eftir Krist sökum rómverskrar ásóknar
á heimahaga þeirra í Aserbædsjan við
Kaspíahaf. Leið þeirra hafi legið um
Rússland og inn á Skandinavíuskaga,
þar sem þeir hafi komið sér fyrir þar
sem nú er Sigtuna í Svíþjóð. Foringi
þeirra hafi verið Óðinn, sem síðan í ald-
anna rás hafi komist í guða tölu og orðið
höfuðguð. Lilliestrpm álítur leiðarlýs-
ingu Snorra svo nákvæma að hann
hljóti að hafa haft kort og ekki megi
gleyma að enn sé tO þjóð í Kákasus,
sem kenni sig við Óðin.
Siðaskiptin skekkja sögusýnina
Heyerdahl og LOliestrom hafa áður
hleypt fjöri í norskai- umræður með því
að halda því fram að Kristófer Kól-
umbus hafi siglt til suðurheimskautsins
fimmtán árum áður en hann sigldi vest-
ur um haf. LOliestrpm hefur haldið því
fram að portúgalskir þrælakaupmenn
hafi siglt tO Grænlands og eytt byggð-
um norrænna manna þar og fengið þau
svör að hann væri draumóramaður.
Lilliestrpm álítur þó að þetta sýni
f OKTÓBERMÁNUÐI árið 1965 fór
frétt um að út væri að koma bók,
þar sem birt væri landabréf, sem
sannaði Vínlandsfund Leifs
heppna, eins og eldur í sinu um
heimsbyggðina.
f frétt Morgunblaðsins laugar-
daginn 9. október, tveimur dögum
áður en bókin kom út segir að vís-
indamenn hefðu staðhæft að fund-
ur Vínlandskortsins væri merkasti
landabréfafundur aldarinnar til
þessa.
Kortið fannst árið 1957 og færði
vísindamönnum heim sanninn um
að fræðimenn suður í álfu hefðu
haft spurnir af Vínlandsfundi
Leifs heppna fyrir daga Kristófers
Kólumbusar.
Vakti gífurlegar deilur
Kortið, ásamt rannsóknum vís-
indamanna við Yale-háskólann í
Bandarikjunum og fræðimanna
hjá British Museum, var gefið út
á bók undir heitinu The Vinland
Map And The Tartar Relation og
bókin endurútgefin fyrir fjórum
árum, á 30 ára útgáfuafmælinu.
Var endurútgáfunni fylgt úr
hlaði m.a. með þeim orðum að
fyrsta útgáfa kortsins árið 1965
hefði vakið gífurlegar deilur og að
efnafræðilegar rannsóknir á bleki
kortsins hefðu bent til að um föls-
un væri að ræða, en við nýlegt mat
á sönnunargögnum um uppruna
kortsins hefði stoðum hins vegar
verið rennt undir staðhæfingar
um hið gagnstæða.
I frétt Morgunblaðsins frá 9.
október 1965 segir að talið hafi
verið að Vínlandskortið hafl verið
gert í svissnesku klaustri, en frá
sjónarhóli sagnfræðinga skipti
það þó meginmáli að það hail ver-
ið teiknað eftir heimilduin sem
taldar væru frá 13. öld eða jafn-
vel enn eldri. Teldu vísindamenn
því að kortið sannaði að norrænir
menn hefðu þá þegar verið búnir
að kanna strandlengju Norður-
Ameríku að því marki að þeir
gátu gert uppdrætti af svæðinu
umhverfis St. Laurentflóa í
Kanada.