Morgunblaðið - 13.11.1999, Blaðsíða 62

62 LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÍSLENDINGAR
verja hátt á fjórða
milljarð króna til
tannheilbrigðismála.
Almannatryggingar
standa straum af
kostnaði um fjórðungs
af þessari upphæð þ.e.
einum milljarði en al-
" menningur af þremur
fjórðu hlutum þ.e. af
þremur milljörðum.
Mjög seig á ógæfu-
hliðina í upphafi þessa
áratugar þegar kostn-
aðarhlutdeild not-
enda, aldraðra og ör-
yrkja og einnig barna
var aukin. Börn og
unglingar undir 16 ára aldri höfðu í
byrjun áratugarins fengið allan
tannlæknakostnað sinn endur-
greiddan en á árunum 1992 og
1993 var þessi endurgreiðsla færð í
áföngum niður í 75%. Pessu var
harðlega mótmælt á sínum tíma
enda kom á daginn í skýrslu sem
landlæknisembættið
birti árið 1997 að
tekjulágt fólk var far-
ið að veigra sér við því
að leita til tannlæknis
af fjárhagsástæðum.
A þessu ári var gerð
sú jákvæða breyting á
stuðningi við unglinga
að viðmiðunaraldurs-
mörkin voru færð upp
í 17 ár. Eftir sem áður
er greiðsluhlutfallið
75%. Þetta var þó
mjög mikilvægt spor í
rétta átt.
Fjárhagslegt
stórmál
En ekki er síður mikilvægt að
huga að forvarnarstarfi á meðal
barna og unglinga en endur-
greiðsluhlutfallinu. Forvamar-
starfið skiptir máli fyrir heilsu og
líðan viðkomandi einstaklinga og
peningalega er hér um stórmál að
ræða. Það er óumdeilt að vel
Tennur
Ef þetta stenst,
segir Ögmundur
Jónasson, er um að
ræða 2.500 börn og
unglinga á skólaskyldu-
aldri sem ekki hafa
leitað til tannlæknis
um árabil.
heppnaðar forvarnir á þessu sviði
lækninga geta sparað háar fjár-
upphæðir. Ég hef sem aðrir fylgst
með rökræðum sérfræðinga um
þetta efni. Það sem mér fínnst
standa upp úr er þetta: A undan-
förnum árum hefur þokað í rétta
átt og mun að hluta mega rekja
það til bættrar tannhirðu þar á
meðal flúomotkunar í tannkremi
og við sérstaka flúormeðhöndlun.
Við erum á framfarabraut
Samkvæmt upplýsingum heil-
brigðisráðherra vora 2,2 tennur
skemmdar að meðaltali í norrænu
12 ára barni að Islendingum und-
anskildum árið 1990 en 4,1 tönn í
íslenska baminu. Upp úr miðjum
áratugnum var þetta hlutfall orðið
svipað hér á landi og annars staðar
á Norðurlöndunum eða um ein og
hálf skemmd tönn að meðaltali.
En hvar era þá skemmdu tenn-
umar? Margt bendir til að þær sé
að finna í þeim hópi sem ekki sinn-
ir nægilega tannhirðu eða er með
veikar tennur og hefur ekki að-
gang að forvömum til dæmis sér-
stakri flúormeðferð. Að mínum
dómi þarf að einhenda sér á þenn-
an hóp, finna hann og veita honum
meðferð.
Styrlq'a þarf forvarnar-
starf í skólum
Eftir að einkatannlæknastofur
fóru að leysá skólatannlæknastof-
ur af hólmi virðist tilhneigingin
vera sú að vaxandi hópur ung-
menna fari hvorki til einkatann-
læknis né til skólatannlæknis.
Ekki eru til óyggjandi tölur um
hve mörg börn hér er um að ræða
en varfærin tilgáta væri á bilinu 5
af hundraði. Ef þetta stenst er um
Eflurn forvarnir
í tannlækningum
Ögmundur
Jónasson
að ræða um 2.500 börn og unglinga
á skólaskyldualdri sem ekki hafa
leitað til tannlæknis um árabil.
Hugsanlegt er að sum þessara
bama leiti ekki læknis af pen-
ingaástæðum, önnur vegna þess að
enginn er til þess að veita þeim það
aðhald sem skólatannlæknastof-
urnar gerðu.
Heilbrigðisráðherra
á jákvæðum nótum?
A Alþingi beindi undirritaður
þeirri spumingu til heilbrigðisráð-
herra hvort til stæði að styrkja for-
vamarstarf í skólum. Kvað heil-
brigðisráðherra slíkt vera í
athugun og var ekki annað að
heyra en sú athuigun væri á já-
kvæðum nótum. Eg tel brýnt að
slík endurskoðun taki til landsins
alls. Misrétti hefur ríkt á milli höf-
uðborgarsvæðisins og landsbyggð-
arinnar og er nauðsynlegt að boðið
verði upp á forvarnarstarf í öllum
skólum landsins. Reyndar kom það
fram í máli heilbrigðisráðherra að
samkeppnislög yllu mönnum erfið-
leikum hvað forvarnarstarf í skól-
um snertir. Forvörnin væri orðin
markaðsvara og ekki mætti mis-
muna í verðlagningu. Við þessu er
að mínum dómi aðeins til eitt svar:
Allt forvarnarstarf inn í skólana.
Höfundur er alþingismaður
og formaður BSRB.
Húsgögn, ljós
°g gj^favörur

ns
>
'3
Munið
brúðargjafalistann
Fákafeni 9 Reykjavík
Simi 568 2866
Jólasveinabúningar
og frímerki
í Ráðhúsinu
13. og 14. nóvember
kl. 12 tit 18
Nýju jólasveinabúningarnir voru valdir úr 30 tillögum
sem bárust í samkeppni sem Þjóðminjasafnið efndi til
í fyrravetur. Við gerð á jólafrímerkjum í ár var einnig
tekið mið af niðurstöðum samkeppninnar. Gefin voru
út 13 mismunandi frímerki þar sem jólasveinarnir
skrýðast nýju búningunum og eru þau sýnd í Ráðhúsinu.
Hvað eigum við
nú að gera,
Búkolla mín?
í , ÞJÓÐSÖGUM
Jóns Árnasonar er æv-
intýrið um Búkollu.
Þar spyr karlsson,
þegar allt er komið í
óefni og skessan er að
ná þeim Búkollu.
„Hvað eigum við nú að
gera, Búkolla mín?
Menn geta í dag dregið
lærdóm af þessu ævin-
týri og gert eins og
Búkolla mælti fýrir um;
„Taktu hár úr hala
mínum og leggðu það á
jörðina." Fyrst var það
elfan, síðan eldurinn og
að lokum fjallið, sem
varð óyfirstíganlegt.
Og skessan dagaði uppi í holu
þeirri, sem hún boraði með nafar á
fjallið. Það ætti prenta og lesa þjóð-
söguna í öllum fjölmiðlum landsins,
Kúainnflutningur
Ef leyfíð fæst, er þá
ekki næst að breyta
íslenska hestinum?
spyr Hreggviður
Jónsson. Hann er
svo smávaxinn.
til umhugsunar og til vamar fyrir
íslenska kúakynið.
I grein í Morgunblaðinu skrifar
Haraldur Blöndal um málið og tek-
ur einarða afstöðu gegn atlögunni,
sem nú er gerð til að eyðileggja ís-
lenska kúakynið, sem örfáar skess-
ur og tröll standa fyrir, með bola
frá Noregi í eftirdragi.
Þær staðreyndir, sem liggja á
borðinu í málinu eru í stuttu máli
þessar;
íslenska kúakynið er eitt af örfá-
um kúakynum í heiminum, sem
hefur verið erfðafræðilega óbreytt
um aldir og flokkast, þar með undir
menningarverðmæti og alheims-
menningararf, eins og íslenski örn-
inn. Ekki alls fyrir löngu sá ég
heimOdamynd, þar sem sýnt var
hvernig hefur farið fyrir ævagöml-
um kúakynum og þau
eyðOögð með kynbót-
um. Óbætanlegur
skaði og skammsýni í
nafni vísinda og
falskra vona um betri
arðsemi.
Islenska kúakynið
er ekki síðra hvað
varðar mjókurmagn
kúa, en það norska.
Hins vegar hafa
búskussar haldið
meðaltalinu niðri.
Islenska kúakynið
framleiðir meira
magn mjólkur á fóð-
ureiningu, en það
norska.
íslenska kúakynið getur nýtt
vema fóður, en það norska.
Islenska kúakynið þarf minna
land og minna húsnæði, en það
norska.
Islenska kúakynið er þar með
umhverfisvænna og grænna, en
það norska.
Gæði íslensku mjólkurinnar era
mikO og hún hefur aðra eiginleika
en eru í þeirri norsku.
Ekki er skortur á mjólkurafurð-
um í landinu, heldur hefur orðið að
halda í við framleiðendur.
Verði leyft að flytja inn norska
erfðavísa og breyta hinu íslenska
kúakyni er mikill skaði skeður.
Eini ljósi punkturinn er sá, að
þegar í stað er hægt að leyfa frjáls-
an innflutning á norskri mjólk og
mjólkurafurðum og hætta ber opin-
berum greiðslum til kúabænda.
Ef leyfið fæst, er þá ekki næst að
breyta íslenska hestinum? Hann er
svo smávaxinn. Þá er ekki síður
ástæða til að breyta íslensku sauð-
kindinni, hún lenti ekki nema í
sjöunda sæti í keppni evrópskra
neytenda um bragð og gæði, kjöts-
ins. Þar höfum við góða reynslu frá
fyrri tíð. Mæðiveiki, kláði og karak-
úla, húrra.
Að lokum minni ég á ræðu for-
sætisráðherra Davíðs Oddssonar,
17. júní í ár, þar sem hann bað
menn um að fara sér hægt í þessum
efnum.
Höfundur er fyrrverandi þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Hreggviður
Jónsson