Morgunblaðið - 19.11.1999, Qupperneq 10

10 FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 1999 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Finnur Ingólfsson við lok fyrri umræðu um framhald framkvæmda við Fljótsdalsvirkjun
Gagnlegar umræð-
ur en áform stjórn-
valda eru óbreytt
Morgunblaðið/Sverrir
Davíð Oddsson forsætisráðherra horfir út um glugga meðan Ingibjörg
Pálmadóttir heilbrigðisráðherra, Finnur Ingólfsson iðnaðarráðherra
og Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra hlýða á umræður um Fljóts-
dalsvirkjun fyrr í vikunni.
FINNUR Ingólfsson iðnaðarráð-
herra sagði í lokaorðum sínum við
fyrri umræðu um þingsályktunartil-
lögu ríkisstjórnarinnar um framhald
framkvæmda við Fljótsdalsvirkjun
að þrátt fyrir afar gagnlegar umræð-
ur um málið hefði ekkert nýtt komið
fram sem kippti fótunum undan
þeim heimildum sem stjórnvöld
teldu sig hafa til framkvæmdanna.
Sagði hann þó að virkjunarfram-
kvæmdir væru bundnar því að samn-
ingar tækjust um byggingu álvers á
Reyðarfirði. Fyrri umræðu um þetta
deilumál lauk á sjöunda tímanum í
gær eftir að hafa staðið yfir í þrjá
daga. Tóku 44 af 63 fulltrúum á Al-
þingi þátt í umræðunum en málið fer
nú til umfjöllunar í iðnaðarnefnd og
síðan til seinni umræðu í þinginu.
Umræður hófust um klukkan eitt í
gærdag og var Tómas Ingi Olrich,
þingmaður Sjálfstæðisflokks, þá
fyrstur á mælendaskrá. Sagðist
hann hafa verið formaður umhverfis-
nefndar þegar lög um mat á um-
hverfisáhrifum voru sett 1993 og
fullyrti að allir nefndarmanna hefðu
gengið með galopin augu að því hvað
fælist í bráðabirgðaákvæði laganna,
nefnilega að Fljótsdalsvirkjun yrði
undanskilin mati á umhverfisáhrif-
um. Par hefðu menn ekki bara verið
að ræða um einhverja vegarspotta
eins og haldið hefði verið fram.
„Það er því með öllu óviðunandi að
því sé haldið fram hér og nú að ekki
séu lagalegar forsendur fyrir því að í
þessa virkjun sé ráðist. Ef menn
voru á annað borð ósammála því að
lögin um mat á umhverfisáhrifum
væru í því formi sem þau voru sam-
þykkt 1993 þá hefðu þær raddir átt
að heyrast þá þegar, þá þegar. Enda
hefði þá gefist tími til þess að skoða
þessi mál nánar.“
Tómas Ingi sagðist aldrei mundu
neita því að verið væri að fóma mikl-
um náttúruverðmætum með því að
búa til uppistöðulón við Eyjabakka.
Menn gætu hins vegar ekki rekið hið
íslenska eyðslusamfélag án þess að
ganga á verðmæti náttúrunnar og
nýta auðlindir landsins. Öðruvísi
væri ekki hægt að standa undir þeim
væntingum sem Islendingar hefðu
sjálfir skapað.
Jóhann Arsælsson, þingmaður
Samfylkingar, gerði bráðabirgðaá-
kvæðið að umtalsefni í andsvörum og
spurði hvort sú undanþága sem í því
fælist ætti að gilda endalaust. Viður-
kenndi Tómas Ingi að það væri
meinbugur á bráðabirgðaákvæðinu
að í því væri ekki sólarlagsákvæði og
sagði að við endurskoðun laganna
um mat á umhverfisáhrifum mætti
gera ráð fyrir að slíkt sólarlágs-
ákvæði kæmi inn.
Guðmundur Árni samþykkur
Fljótsdalsvirkjun
Guðmundur Árni Stefánsson,
þingmaður Samfylkingar, sagði
Austfirðinga hafa lengi þurft að
hlusta á loforð um álver á Reyðar-
firði og enn hefðu Framsóknarflokk-
ur og Sjálfstæðisflokkur, sem oftast
hefðu farið með stjórnartaumana
undanfarin tuttugu ár, ekki staðið
við gefin loforð. Kvaðst Guðmundur
Árni vona að Austfirðingar yrðu ekki
sviknir í tryggðum einu sinni enn.
Guðmundur Ámi fordæmdi ríkis-
stjórnina fyrir að hafa ekki farið með
virkjunarframkvæmdir í lögformlegt
umhverfismat fyrir löngu síðan. Það
væri málinu jafnframt happadrýgra í
dag að gera slíkt mat nú, jafnvel þótt
hann efaðist ekki um löglegan rétt
ríkisstjórnarinnar til að fara sínu
fram.
Þrátt fyrir harða gagnrýni í garð
stjórnarflokkanna tók Guðmundur
Árni þó fram í lokaorðum sínum að
hann hefði verið sammála virkjun
Jökulsár í Fljótsdal og að hann væri
það enn. „Ég hef ekki skipt um skoð-
un í þeim efnum. Ég hef hins vegar
kallað eftir því, og hef ævinlega gert
það, vegna þess að ég er umhverfis-
sinni, ég er lýðræðissinni og fram-
kvæmdasinni, og ég vil kalla eftir því
að menn gangi til verka þannig sem
leikreglur segja til um.“
Jóhann Arsælsson, þingmaður
Samfylkingar, kom í pontu á eftir
Guðmundi Árna og spurði til hvers
lögin um mat á umhverfisáhrifum
væru eiginlega ef það ætti síðan að
m mm ii ÉM
ALÞINGI
falla í skaut Aiþingis að gera um-
hverfismat á virkjunum. Velti hann
því fyrir sér hvort þá væri ekki bara
nær að afnema lögin og láta Aiþingi
alfarið um þau mál.
Ekki til sú ákvörðun sem
áhrif hefur alls staðar
Finnur Ingólfsson iðnaðarráð-
herra kvaddi sér hljóðs í annað skipti
og sagði umræður um þingsályktun-
artillögu stjórnarinnar hafa verið
málefnalegar að mörgu leyti. Skoð-
anir væru skiptar og ekki alltaf eftir
flokkslínum. Lagði Finnur áherslu á
að tryggja þyrfti stoðir efnahags-
legrar velmegunar á íslandi svo
menn yrðu betur í stakk búnir til að
takast á við niðursveiflu þegar hún á
endanum kæmi.
Kristinn H. Gunnarsson, þing-
flokksformaður Framsóknarflokks-
ins, tók næst til máls og sagði m.a.
að það væri rétt, sem fram hefði
komið, að álver á Reyðarfirði myndi
ekki hafa bein áhrif á byggðalög á
Vestfjörðum. Hitt væri annað mál að
varla væri til sú ákvörðun, sem
stjórnmálamenn gætu tekið, sem
áhrif hefði alls staðar.
Kristinn sagði lagalegan grundvöll
þess að ganga til framkvæmda alveg
skýran en við þau orð gerði Katrín
Fjeldsted, þingmaður Sjálfstæðis-
flokks, athugasemd í andsvörum og
sagði um lögfræðilegt álitaefni að
ræða. Því gæti hvorki hún né Krist-
inn H. Gunnarsson fullyrt svona
nokkuð enda væri hvorugt þeirra
löglært.
Tveir þingmenn Samfylkingar
fylgdu í kjölfarið og sagði Rannveig
Guðmundsdóttir m.a. að umi’æðan
snérist í raun ekki um það hvort
virkja ætti eða ekki á Austurlandi
heldur hvort fara ætti að landslög-
um. Flokksbróðir Rannveigar, Einar
Már Sigurðarson, ítrekaði hins veg-
ar stuðning sinn við fyrirhugaðar
virkjunarframkvæmdir og sagði án
efa um að ræða þá bestu byggðaað-
gerð sem stjórnvöld gætu mögulega
beitt sér fyrir nú um stundir.
„Hagsmunir fólksins
að leiðarljósi"
I lokaorðum sínum við umræðuna í
gær sagði Finnur Ingólfsson iðnaðar-
ráðherra að hann teldi niðurstöðu
umræðunnar vera þá að „öll lagaleg
skilyrði málsins væru klár,“ eins og
hann orðaði það. „Og þessi lagalegu
skilyrði eru ekki dregin í efa hér
nema af sárafáum þingmönnum,"
bætti hann við. Ráðherra hélt áfram
að draga saman niðurstöður umræð-
unnar, eins og þær kæmu honum fyr-
ir sjónir, og sagði að í öðru lagi væri
ekld efast um þjóðhagslegan ávinn-
ing byggingu vatnsorkuvers á Aust-
urlandi og álvers í Reyðarfirði.
„I þriðja lagi,“ sagði hann, „eru
menn einnig sammála um það, hvem-
ig svo sem menn líta á málið, að hér
er um gríðarlega stórt byggðamál að
ræða. Og í fjórða lagi eykur þetta
mál, eða þessi starfsemi álversins,
fjölbreytni í atvinnulífinu frá því sem
nú er. Því hefur ekkert komið fram
að mínu mati við þessa umræðu sem
breytir afstöðu ríkisstjórnarinnar til
þeirrar þingsályktunartillögu sem
hér liggur fyrir. Þ.e.a.s. hinn mikli
þjóðhagslegi ávinningur, sem fæst
með byggingu og rekstri álversins,
yfirvinnur þann skaða sem verður á
náttúrunni við framkvæmdimar."
Að síðustu sá þó ráðherra ástæðu
til þess að ítreka að það hefði enn
ekki verið samið um byggingu álvers-
ins og því myndu framkvæmdirnar
við Fljótsdalsvirkjun að sjálfsögðu
ráðast af því hvort samningar
tækjust um byggingu álversins eða
ekki.
Eftir að gerðar höfðu verið at-
hugasemdir við lokaræðu ráðherra
steig hann aftur í pontu og kvaðst
aldrei hafa dregið það í efa að náttúr-
an hlyti einhvem skaða af fram-
kvæmdunum við Fljótsdalsvirkjun.
En minni hagsmunir yrðu þó að víkja
fyrir meiri hagsmunum. „Við verðum
að hafa hagsmuni fólksins í landinu
að leiðarljósi en ekki hreindýra- og
gæsastofna sem þarna em til staðar.
[...] Framkvæmdirnar leggja grunn
að varanlegum lífskjarabótum á ís-
landi. Ekki bara á Austurlandi held-
ur á landinu öllu.“
Landsvirkjun gerði mönnum
kleift að skoða Eyjabakka
I umræðum seint á miðvikudags-
kvöld hafði Jón Bjarnason, þingmað-
ur Vinstri grænna, sagt að í þessu
máli væri gjörsamlega farið á sveig
við leikreglur og lög sem Alþingi
sjálft hefði sett. Taldi hann litlar
efndii’ hafa orðið á loforðum ríkis-
stjórnarinnar í byggðamálum,
byggðastefna fælist ekki í einni
virkjun heldur í því að jafna aðstöðu
og kjör landsbyggðarfólks.
Gunnar Birgisson, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, var á öndverð-
um meiði og sagði Fljótsdalsvirkjun
og álver á Reyðarfii’ði leggja grann
að efnahagslegri farsæld á íslandi,
að ekki væri talað um Austurland.
Benti hann mönnum á að vart hefði
verið hægt að heimsækja Eyjabakka
nema af því að Landsvirkjun hefði
byggt þar vegi og brýr.
Jónas Hallgrímsson, þingmaður
Framsóknarflokksins, tók í sama
streng og sagði hér á ferðinni eitt
langþýðingarmesta framlag á síðari
árum til að sporna við fólksflótta af
Austurlandi. Jafnframt hefði það í
för með sér veralegan þjóðhagslegan
arð handa landsmönnum öllum.
Sagði Jónas að Austfirðingar mættu
muna sinn fífil fegurri, þeir hefðu
mátt hlusta á stöðug loforð um virkj-
un en lítt hefði orðið úr efndum fram
að þessu.
Það var hins vegar skoðun Jó-
hanns Ársælssonar, þingmanns
Samfylkingai’, að málatilbúnaður
ríkisstjórnarinnar væri pólitískur
loddaraskapur, hún væri einungis að
koma sér undan því að senda Fljóts-
dalsvirkjun í það eðlilega ferli sem
lög kvæðu á um.
Þenslubúskapur
markmið manna?
Arnbjörg Sveinsdóttir, þingmaður
Sjálfstæðisflokks, kvaddi sér hljóðs í
annað skipti í umræðunni á miðviku-
dagskvöld og lagði áherslu á hversu
mikla fjölgun íbúa á Austurlandi
Fljótsdalsvirkjun og álver á Reyðar-
firði gæti haft í för með sér, sem og
bætt lífskjör. Mannlíf yrði fjölbreytt-
ara, menningarlíf fengi vítamíns-
sprautu, ferðaþjónusta myndi eflast
auk þess sem vert væri að íhuga vel
þann öryggisþátt sem fælist í því að
virkja utan helstu jarðskjálfta- og
eldgosasvæðanna á Islandi.
Pétur H. Blöndal, þingmaðiu’
Sjálfstæðisflokks, ræddi hins vegar
um það sem aldrei hefði verið byggt
ef menn hefðu ávallt notað jafn
þröng sjónarmið og umhverfisvernd-
arsinnar notuðu í þessu máli. Benti
hann á að huga þyrfti að fleiri við-
fangsefnum en því að vernda náttúr-
una, t.d. þyrfti að útrýma fátækt,
bæta velmegun í landinu sem og vel-
ferð. Sagði Pétur að það væri skylda
Islendinga að nýta auðlindir sínar í
þessu augnamiði.
Þuríður Backman, þingmaður
Vinstri grænna, tók annan pól í hæð-
ina og sagði að í máli stjórnarliða
vantaði vilja til að láta náttúrana
njóta vafans. Með vísan í nýlega
skoðanakönnun, þar sem fram kom
að 80% Islendinga vissu ekki hvað
fælist í hinu lögformlega umhverfis-
mati, benti hún á að menn þyrftu
ekki nauðsynlega að þekkja til hlítar
hið lögformlega ferli til að vera fylgj-
andi þeim leikreglum sem Alþingi
sjálft hefði sett.
Árni Steinar Jóhannsson, þing-
maður Vinstri grænna, kom í pontu
á eftir flokkssystur sinni og sagði að
Vinstri grænir vildu gjarnan virkja
fallvötn landsins en að þeir væra
andvígir stóriðjustefnu og að þeir
vildu leggja alveg nýjar línur í því
hvernig orkan væri nýtt. Gagnrýndi
hann orð Davíðs Oddssonar forsæt-
isráðherra frá því á þriðjudag, en þá
sagði Davíð að Fljótsdalsvirkjun
myndi koma til með að tryggja
áframhaldandi þenslu í hagkerfinu
einmitt þegar vænta mætti minni
hagvaxtar. Spurði Árni Steinar hvort
það væri semsé markmiðið að standa
fyrir þenslubúskap.
Tæki aðeins 20 vikur
að fá niðurstöðu
Sighvatur Björgvinsson, þingmað-
ur Samfylkingar, lagði mikla áherslu
á að fylgja ætti settum reglum og
setja Éljótsdalsvirkjun í lögformlegt
umhverfismat. Ef niðurstaða þess
væri að fyrirhuguð framkvæmd bryti
gegn umhverfissjónarmiðum þá ætti
ekki að vinna þá framkvæmd. „Ef
hins vegar niðurstaða hinna hlutlausu
sérfræðinga er að framkvæmdin
brjóti ekki gegn umhverfissjónarmið-
um þá mun ég styðja slíka fram-
kvæmd,“ sagði hann.
Sighvatur sagði að ef frammats-
skýrsla Landsvirkjunar væri jafn góð
og stjómarliðar hefðu haldið fram þá
ætti að setja hana í hið lögformlega
ferli núna. Það ferli þyrfti einungis að
taka tuttugu vikur og endanleg niður-
staða myndi liggja fyrir í lok apríl á
næsta ári, tveimur til þremur mánuð-
um áður en í framkvæmdir skyldi
ráðast skv. samkomulagi við Lands-
virkjun.
„Taki ferlið hins vegar lengri tíma
er það einfaldlega vegna þess að um-
hverfismat Landsvirkjunar reyndist
ekki vera það fullgilda frammat á um-
hverfisáhrifum sem stjórnarsinnar
fullyrða að það sé, þá eru þeir komnii’
í mótsögn við sjálfa sig því þá era for-
sendur þeirra fyrir málatilbúnaðinum
hér á Alþingi fallnar líka.“
Síðastur á mælendaskrá áður en
fundi var frestað seint á miðvikudags-
kvöld var Hjálmar Amason, þing-
maður Framsóknarflokksins, og kom
fram í máli hans að menn þyrftu nú
að velja á milli óhemju fallegs lands-
lags eða áframhaldandi sókn í stór-
iðju- og atvinnumálum. Valið væri
augljóst vildu menn ekki stofna í
hættu þeim mikla árangri sem orðið
hefði hér á landi síðastliðin ár í efna-
hagsmálum.
Þingflokkur Samfylkingarinnar
Refsing verði hert við
dreifíngu á barnaklámi
ÞINGFLOKKUR Samfylkingarinnar
hefur lagt fram á Alþingi írumvarp til
laga sem miðar að því að herða refs-
ingu við því að búa til, flytja inn eða
dreifa bamaklámi.
Lagt er til að ný málsgrein bætist
við 210. gr. hegningarlaga sem er
svohljóðandi: „Hver sem býr til eða
flytur inn í útbreiðsluskyni, selur, út-
býtir eða dreifir á annan hátt klámrit-
um, klámmyndum eða öðram slíkum
hlutum sem sýna böm á kynferðisleg-
an eða klámfenginn hátt skal sæta
sektum eða fangelsi allt að 2 árum.“
I greinargerð frumvarpsins er m.a.
skýrt frá því að samkvæmt núgildandi
hegningarlögum sé ekki lögð sérstök
refsing við því að búa til, flytja inn,
selja, útbýta eða dreifa klámiitum,
klámmyndum eða öðram slíkum hlut-
um sem sýna böm á kynferðislegan
eða klámfenginn hátt. „Refsingin er
sú sama hvort sem börn era notuð til
framleiðslu efnisins eða fullorðnir.“
Flutningsmenn telja hins vegar
eðlilegt að það varði meiri refsingu að
búa til eða dreifa bamaklámi en þegar
um fullorðna þátttakendm- er að
ræða. „Framvarpið miðar því að því
að vemda börn frekar en nú er fyrir
því kynferðislega ofbeldi sem fram-
leiðsla á barnaklámi er og fyrir dreif-
ingu á slíku efhi.“