Morgunblaðið - 03.02.2000, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 3. FEB RÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
A *
Ovissa á N-Irlandi vegna afvopnunarmála
Uppstokkun í brezka Ihaldsflokknum
Portillo aftur
í eldlínuna
Reynt til þrautar
að fínna lausn
Belfast, London, Dyflinni. AP, Reuters, AFP.
PETER Mandelson, Norður-ír-
landsmálaráðherra bresku stjórnar-
innar, sagði í fyrrakvöld, að enn væri
unnt að bjarga friðarferlinu á Norð-
ur-írlandi. Kvaðst hann ekki myndu
setja af hina nýskipuðu samsteypu-
stjóm í landinu alveg í bráð þótt
fram kæmi í nýrri skýrslu að IRA,
írski lýðveldisherinn, ætlaði ekki að
afhenda vopnin.
í skýrslu, sem kanadíski hershöfð-
inginn John de Chastelain hefur tek-
ið saman, kemur fram að ekkert
bendi til að IRA hyggist afvopnast
eins og um var samið. Hefur skýrsl-
an verið lögð fyrir bresku, írsku og
n-£rsku stjórnina en ekki birt opin-
berlega enn.
Vilja beina stjórn frá London
David Trimble, forsætisráðherra
N-írlands og helsti leiðtogi mótmæl-
enda, segir að ljóst sé, að IRA hafi
svildð gerða samninga og því sé ekki
annað framundan en að leysa upp
hina nýju samsteypustjóm mótmæl-
enda og kaþólskra manna og koma á
beinni stjórn frá London. Að því
Rakst
áher-
flugvél
Teheran. AP.
FARÞEGAVÉL íranska flugfélags-
ins Iran Air og herflugvél lentu í
árekstri á Mehrabad-flugvellinum í
Teheran í gær. Tíu manns sem vom
um borð í farþegavélinni létust.
Að sögn írönsku fréttastofunnar
IRNA var Iran Air vélin, sem var
af gerðinni Airbus A-300, á leið í
eitt af flugskýlum flugvallarins til
viðhalds þegar hún rakst á C-130
herflugvélina sem hafði aukið hrað-
ann fyrir flugtak.
Yfirvöld flugvallarins vildu í gær
búnu megi athuga í nýjum viðræðum
hvort IRA vilji afvopnast, ella verði
að beita Sinn Fein, stjórnmálaarmi
samtakanna, pólitískum refsiaðgerð-
um.
í yfirlýsingu frá IRA segir hins
vegar að eftir sem áður styðji hreyf-
ingin friðarsamningana.
Að loknum fundi í Dyflinni með
Brian Cowen, utanríkisráðherra ír-
lands, sagði Mandelson, að skoða
yrði skýrsluna vel og reyna að finna
einhverja útleið. Það jákvæða í henni
væri að vopnahléið á N-írlandi hefði
verið virt og það væri ekki svo lítið.
Kenna óbilgirni
sambandssinna um
Gerry Adams, leiðtogi Sinn Fein,
segir það vera út í hött að IRA sé til-
búið til að afvopnast „fyrir fimm eða
sex vikur í stjórn“ og ennfremur að
upphafleg áætlun um að IRA hefði
afvopnast ekki síðar en í maí nk.
hefði verið miðuð við að samsteypu-
stjórnin tæki við völdum seint á ár-
inu 1998.
„Sambandssinnar láta alla ein-
ekki tjá sig um slysið, en Mehra-
bad-flugvöllurinn þjónar bæði al-
mennu farþegaflugi og herflugvél-
daga lönd og leið þegar þeim þókn-
ast,“ sagði Adams. „Það er okkar
hlutverk sem stjórnmálamanna að
sýna þeim sem vopnin hafa að stjórn-
málastarfið ber árangur. Óbilgimi
sambandssinna er hins vegar að
svipta okkur þessu tækifæri.“
Afvopnunamefndin, sem de
Chastelain er í forsvari fyrir, hefur
einnig átt viðræður við tvær skæm-
liðahreyfingar mótmælenda, Varn-
arsamtök Ulsters og Sjálfboðalið
Ulsters, en þær bera ábyrgð á morð-
um margra hundraða kaþólskra
manna. Skilyrði þeirra fyrir afvopn-
un er að IRA verði fyrri til að leggja
niður vopn.
Miklar viðræður
Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, ætlaði að ræða við David
Trimble í gær og Bertie Ahern, for-
sætisráðherra Irlands, hafði boðað
til fundar með leiðtogum Sinn Fein.
Þá lét Bill Clinton, forseti Bandaríkj-
anna, málið til sín taka í fyrradag er
hann skoraði á deiluaðila að virða
ákvæði friðarsamningsins.
AP
um. A myndinni sjást flugmenn
kanna flak annarrar vélarinnar í
gær.
Lundúnum. The Daily Telegraph.
MICHAEL Portillo er nú aftur
kominn í eldlínu stjórnmálabar-
áttu brezka íhalds-
flokksins eftir að
William Hague, leið-
togi flokksins, stokk-
aði upp í skugga-
ráðuneyti sínu og
fékk Portillo til að
taka að sér að vera
mótherji Gordons
Brown fjármála-
ráðherra.
fhaldsflokkurinn á
enn á brattann að
sækja, nú þegar rúmt
ár er eftir af kjör-
tímabilinu. Hague
hefur lagt nokkuð
mikið undir með því
að fá Portillo í lið
með sér í skuggaráðuneytinu, en
sá síðarncfndi er almennt álitinn
líklegasti arftaki Hagues sem
flokksleiðtogi. Sem talsmaður
fjármála hefur Portillo nú fengið
mest krefjandi hlutverkið í
skuggaráðuneytinu.
Hague þykir hafa sýnt nokkuð
harða framgöngu í hinni óvæntu
uppstokkun. Að hann skyldi hafa
ákveðið að ýta út úr liðinu þeim
John Redwood, sem fór með um-
hverfismál i skuggaráðuneytinu,
og John Maples, sem fór með ut-
anríkismálin, þykir til marks um
þetta. Þótt talsmaður íhalds-
flokksins segði að þeir hefðu „vik-
ið sáttir" lék enginn vafi á því
meðal þingmanna að þeir hefðu
verið reknir. Þessar lyktir þykja
pólitískur ósigur einkum fyrir
Redwood, en hann bauð sig fram
til flokksleiðtoga gegn John Major
árið 1995.
Archie Norman, sem áður
stýrði brezku Asda-stórmarkaða-
keðjunni, tekur við umhverfismál-
unum og Francis Maude - sem
víkur fyrir Portillo sem fjármála-
talsmaður skuggaráðuneytisins -
tekur við utanríkismálunum. Þeg-
ar Hague stokkaði síðast upp í
liðinu í júní sl. lét hann svo um-
mælt að þetta væri liðið sem
myndi fara fyrir kosningabaráttu
flokksins fyrir næstu þingkosning-
ar. En óróleika var farið að gæta
innan flokksins vegna þess að
ekkert hefur gengið
að bæta stöðu hans í
skoðanakönnunum.
Ríkissljórn Verka-
mannaflokksins nýtur
enn meira fylgis á
miðju kjörtímabili en
nokkur önnur brezk
stjórn síðustu ára.
Þrýst hafði verið á
Hague að fela Portillo
mikilvægt hlutverk,
en aðeins tveir mán-
uðir eru síðan Portil-
lo, sem var
varnarmálaráðherra í
ríkissljórn Johns Ma-
jors, komst aftur inn
á þing í aukakosning-
um í Kensington og Chelsea-
kjördæminu í Lundúnum. Margir
flokksmenn líta á Portillo sem eitt
vænlegasta leiðtogaefnið. En jafn-
vel þótt búizt væri við að það
væri aðeins tímaspursmál hvenær
hann kæmist í leiðandi stöðu kom
hinn hraði frami hans mörgurn á
óvart.
Hague sagði að breytingarnar
myndu „bæta stórkostlega við
hæfni, slagkraft og eldmóð skugg-
aráðuneytisins". Hann lýsti Port-
illo sem manni, sem „þegar hafi
sannazt að sé þungavigtarmaður í'
stjórnmálum“. Að sögn heimildar-
manna í íhaldsflokknum krafði
Hague Portillo ekki um neinn sér-
stakan hollustueið við sig.
Portillo sagðist „hlakka til að
eiga náið samstarf við William,
þar sem við leggjumst á eitt í bar-
áttunni fyrir lægri sköttum og
minni ríkisafskiptum af efnahags-
lífinu".
Sú ályktun er dregin af manna-
breytingunum að Hague fyrirhugi
að leggja út í kosningabaráttu þar
sem áherzla verður lögð á gagn-
rýna stefnu í Evrópumálum. Port-
illo, sem er þekktur fyrir að vera
harður andstæðingur þess að
sterlingspundinu verði skipt út
fyrir Evrópumyntina, mun fara
fyrir baráttunni gegn myntbanda-
lagsaðild Bretlands.
Michael Portillo
Dönsk dagblöð rekja ævintýralega tilurð yfírlýsingar ráðherraráðs Evrópusambandsins
Klima og
Klestil óskuðu
eftir þrýsting’i
Vín, Kaupmannahöfn, París. AFP, AP.
Vegfarendur í Vínarborg, höfuðborg Austurríkis, deila um Haider í
gær. „Aldrei Haider" stendur á skilti sem andstæðingar hans halda á.
í DANSKA blaðinu Ekstra Bladet
var í gær fullyrt, að Thomas Klestil,
forseti Austurríkis, hefði um síðustu
helgi hringt í Antonio Guterres, for-
sætisráðherra Portúgals, for-
mennskuríkis ESB þetta misserið,
og beðið um að sambandið beitti
miklum þrýstingi til að reyna að
hindra stjómarsamstarf Frelsis-
flokksins og Þjóðarflokksins, flokks
austurrískra íhaldsmanna, en flokk-
arnir gengu frá stjómarsáttmála á
þriðjudagskvöld.
Samkvæmt frásögn blaðsins
greindi Poul Nyrup Rasmussen, for-
sætisráðherra Danmerkur, utanrík-
ismálanefnd danska þingsins frá
beiðni Klestils á lokuðum fundi á
þriðjudag. Er Rasmussen sagður
hafa lagt áherzlu á, að þessar upp-
lýsingar væra trúnaðarmál.
I París staðfesti heimildarmaður
AFP í frönsku utanríkisþjónustunni
frásögn Ekstra Bladet og bætti því
við að Klestil hefði tjáð Jacques
Chirac Frakklandsforseta að ESB
mætti gera opinberar þær aðgerðir
sem það hygðist grípa til í því skyni
að hafa áhrtf á stjómarmyndunina í
Austurríki.
Með tilvísun í nokkra ónafn-
greinda heimildarmenn segja bæði
Ekstra Bladet og Jyllandsposten frá
því í gær að á sunnudag hefði Guter-
res hringt í Rasmussen og upplýst
hann um óskir Klestils. Rasmussen
neitaði í gær að staðfesta frásögnina,
en danska ríkisútvarpið sagðist í gær
hafa sannreynt að rétt hefði verið
greint frá því sem fram fór á fundi
utanríkismálanefndarinnar.
Fáheyrt
Hinir 17 meðlimir nefndarinnar,
sem koma úr öllum flokkum sem
eiga sæti á danska þinginu, era
bundnir ströngum trúnaðarreglum
um það sem rætt er á fundum henn-
ar og gera sig seka um refsivert at-
hæfi virði þeir þessar reglur ekki.
Leki samt upplýsingar út af slíkum
fundum er því hægt að álykta sem
svo, að mönnum sem sátu hann þyki
málið þess eðlis að þeim þyki skylda
sín til að upplýsa almenning vega
þyngra en þagnarskyldan.
„Forseti Austurríkis og fráfarandi
ríldsstjómarleiðtogi áttu virkan þátt
í því er ESB-ríkin sendu frá sér við-
vörunina gegn stjórnarþátttöku
Frelsisflokksins," segir í frásögn
Jyllandsposten, og Ekstra Bladet
tekur enn dýpra í árinni: ,jVusturríki
bað sjálft um ESB-hótanimar“.
Viktor Klima, fráfarandi kanzlari
og leiðtogi austurrískra jafnaðar-
manna, er sagður hafa á kvöldverð-
aríúndi með ríkisstjórnarleiðtogum
nokkurra annarra ESB-ríkja á helf-
ararráðstefnunni í Stokkhólmi í síð-
ustu viku vakið máls á því að ESB
gripi til aðgerða. Ekstra Bladet full-
yrðir að Klima hafi þama augljós-
lega beitt sér í nafni pólitískra einka-
hagsmuna.
A alþjóðlegu efnahagsráðstefn-
unni í Davos í Sviss um helgina hafi
síðan áfram verið bak við tjöldin
unnið að því að koma hugmyndum
um aðgerðir ESB í málinu í ákveðinn
farveg, og Klestil forseti hafi með
hnitmiðuðum símtölum á sunnudag
hjálpað til við að reka endahnútinn á
þá yfirlýsingu sem Guterres fékk
síðan alla hina ríkisstjórnarleiðtog-
ana til að skrifa undir og birt var á
mánudag. Rasmussen er sagður hafa
sagt utanríkismálanefndinni að hann
sjálfur hefði fyrst seint á sunnudags-
kvöld frétt hvernig yfirlýsingin
hljómaði og hann hefði aðeins haft
val um að segja já eða nei. „Eða í
rauninni aðeins já. Því hvemig hefði
það litið út hefði Danmörk skorazt
undan? Það hefði verið túlkað sem
stuðningur við Haider og gerði því
það að verkum að ekki var um neitt
annað að ræða en skrifa undir,“ er
Rasmussen sagður hafa sagt. Svo
mikið hafi legið á vegna þess að
Klestil forseti hafi eindregið óskað
eftir sameiginlegri ályktun allra 14
bandalagslanda Austurríkis í ESB.
Ekstra Bladet segir Klestil hafa
með þessu „farið leið sem engin
dæmi væra fyrir um að þjóðhöfðingi
hefði gert: að biðja erlend ríki um
hjálp við lausn innanríkispólitískrar
deilu“. Þetta væri sambærilegt við,
að Margrét Þórhildur drottning og
Nymp Rasmussen myndu biðja
ESB um að hóta Danmörku póli-
tískri einangran ef í það stefndi að
mynduð yrði í Kaupmannahöfn
borgaraleg stjórn með þátttöku lýð-
skramarans Piu Kjærsgaard. „Þetta
væri fullkomlega óhugsandi, en samt
nákvæmlega það, sem forseti og
kanzlari Austurríkis gerðu,“ skrifar
Ekstra Bladet.