Morgunblaðið - 03.02.2000, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Aðeins Shipman veit
hve marga hann myrti
AP
Teikning sem gerð var af Shipman í réttarsal á mánudaginn. Dómarinn dæmdi hann í 15-falt lífstíðarfangelsi.
Reuters
Díamorfín Hídróklóríð, öðru nafni heróín, sem fannst í fórum Shipmans.
Brezka þjóðin situr
þrumu lostin frammi
fyrir þeim tíðindum,
að heimilislæknirinn
Harold Shipman hafí
ekki aðeins myrt þær
fímmtán konur, sem
hann var í fyrradag
dæmdur fyrir, heldur
kunni hann að hafa myrt
á annað hundrað sjúk-
linga sinna. Freysteinn
Jóhannsson hefur fylgzt
með fréttum af réttar-
höldunum yfír Harold
Shipman og rekur
gang mála.
„ÞÚ HEFUR reynzt okkur ómet-
anleg stoð og það er huggun harmi
gegn að vita af þér hjá henni á
dauðastundinni, fyrst okkur var
ekki ætlað að vera þar.“
Eitthvað á þessa leið hljóðar bréf
sem fjölskylda í Hyde skrifaði lækni
sínum, Harold Shipman, þegar fjöl-
skyldumóðirin dó. Nú veit þessi
fjölskylda betur sem og fleiri fjöl-
skyldur í Hyde, sem í sárum eru.
Nú þegar dómar eru fallnir í mál-
um fimmtán sjúklinga Harold
Shipman, telur lögreglan sig þegar
hafa nægar sannanir gegn honum í
23 málum til viðbótar.
Nú verða ættingjar þeirra fórnar-
lamba spurðir, hvort þeir vilji að
mál verði höfðað gegn Shipman á
nýjan leik og síðan mun ákæruvald-
ið taka ákvörðun um það, hvort af
slíkum réttarhöldum verður. En
lögreglan lætur ekki staðar numið
við þessi 23 nýju mál; allt í allt hefur
hún rannsakað 136 mál frá síðustu
fimmtán árum. John Pollard, dánar-
dómstjóri í Tameside, hefur tekið
dýpra í árinni og leitt getum að því,
að miðað við fjölda þessara mála og
starfsævi Shipman kunni fórnar-
lömb hans að vera fleiri en 1.000.
En aðeins Harold Shipman veit
hversu marga sjúklinga sinna hann
myrti.
Hann stendur nú uppi sem versti
raðmorðingi Breta á þessari öld og
kannski allra tíma.
Varð uppvís að lyfjamisnotkun
Harold Frederick Shipman er 54
ára, fæddur 14. janúar 1946 í Nott-
ingham. Hann þótti ósköp venjuleg-
ur í æsku, hljóður og duglegur,
stundaði nám sitt vel og íþróttir,
þar sem hann sýndi mikið keppnis-
skap og komst í skólaliðið í rugby.
Hann missti móður sína 17 ára; hún
dó úr krabbameini 43 ára, og segja
þeir, sem til þekktu, að dauði henn-
ar hafi orðið honum þungt áfall.
Hann bar sinn harm í hljóði; eina
útrásin, sem hann sagðist fá, var að
hlaupa út í regnnóttina í Notting-
ham. Eftir dauða móðurinnar ákvað
Shipman að gerast læknir. Hann
stundaði læknanám í Leeds og lauk
því 1970. A skólaárunum kynntist
hann Primrose Oxtoby, sem varð
eiginkona hans og móðir fjögurra
barna þeirra. Þau bjuggu fyrst hjá
foreldrum hennar, en svo slózt upp
á vinskapinn og ungu hjónin fóru.
Primrose snéri baki við foreldrum
sínum og þau hafa ekki talazt við
síðan. Til þess hefur verið tekið við
réttarhöldin, að Primrose Shipman
mætti upp á hvern dag eiginmanni
sínum til stuðnings. Harold Ship-
man ákvað að helga sig heimilis-
lækningum og hóf störf við lækna-
miðstöð í Todmorden. Hann kom
sér vel í starfi, en sex árum síðar
varð hann uppvís að því að falsa lyf-
seðla og kom þá í ljós að hann mis-
notaði lyfið pethidine. Hann var
leiddur fyrir rétt, játaði svikin og
var sektaður um 600 pund, en missti
ekki læknisleyfið, þar sem hann var
kominn í meðferð. Það liðu tvö ár
þar til hann tók upp læknisstörf að
nýju hjá Donnyþrook-læknamið-
stöðinni í Hyde, austur af Man-
chester. Shipman leyndi yfirmann
sinn þar engu um fortíðina. Næstu
árin vann hann sig upp í stöðu vin-
sæls læknis og virts íbúa. Starfsfé-
lagar hans lýsa honum sem dugleg-
um og metnaðarfullum lækni, en
dálítið hrokafullum manni, sem allt
þóttist vita og geta. Eftir fimmtán
ár hjá Donnybrook ákvað hann að
hætta þar og sýndi þá mikla hörku;
tók með sér 2500 sjúklinga og varð
fátt um kveðjur. Hann opnaði sína
eigin stofu og vinsældir hans héldu
áfram að aukast. Þegar hann var
handtekinn var hann með 3.100
sjúklinga á skrá.
Fjöldinn vakti grunsemdir
En fjöldi dauðsfalla sjúklinga
Shipman vakti grunsemdir starfs-
fólks útfararstofu bæjarins. Þeim
fannst líka sérkennileg aðkoman að
líkunum, sjúklingarnir höfðu setið
fullklæddir í stól sínum, þegar þeir
sofnuðu svefninum langa. í marz
1998 ræddu þau grunsemdir sínar
við lækni, sem þangað kom til þess
að skrifa upp á dánarvottorð vegna
sjúklinga Shipman, en þegar um
líkbrennslu er að ræða verður ann-
ar læknir en sá sem annaðist hinn
látna að skrifa upp á dánarvottorðið
með honum. I ljós kom, að læknir-
inn og annar til höfðu þegar sínar
grunsemdir og lögreglunni var falið
að rannsaka málið. Sú rannsókn
leiddi hins vegar ekkert grunsa-
mlegt í ljós, en var mjög takmörkuð
og nú er það gagnrýnt, að lögreglan
talaði hvorki við Shipman sjálfan né
kannaði fortíð hans. Og að ekki
skyldu vera bornar saman tölur um
dauða sjúklinga Shipman og tölur
frá öðrum læknum, en slíkur sam-
anburður sýnir gnmsamlega miklu
fleiri dauðsföll meðal sjúklinga
Shipman en annarra lækna.
Flest fórnarlömb Shipman voru
fullorðnar konur. Eina þeirra myrti
hann á læknastofu sinni, en aðrar
heimsótti hann og sprautaði þar
með banvænum skammti af heróíni.
Þegar dauðastríðinu var lokið, en
það stóð í um fimm mínútur, átti
hann það til að hringja í ættingja og
tilkynna þeim
„látið“. Stundum fór hann og kom
svo aftur til þess að finna hinn
„látna“.
Síðar kom í ljós við rannsókn á
tölvu hans, að hann falsaði sjúkra-
skýrslur fórnarlambanna til þess að
þær kæmu heim og saman við lýs-
ingar hans á hjartakvillum og öðru,
sem hann skráði sem dánarorsök.
Vinsældir hans og sú virðing sem
hann naut hjálpuðu honum til þess
að sannfæra ættingja um að engin
þörf væri á líkskoðun. Það hefur
komið í ljós við rannsókn málsins,
að allt frá því ári áður en hann opn-
aði eigin stofu, sveik Harold Ship-
man út mikið magn heróíns með því
að falsa nöfn sjúklinga á lyfseðlum
og þegar hann var handtekinn taldi
rannsóknin hann hafa svikið út um
1400 banvæna skammta af lyfinu.
Fyrsta morðið, sem Shipman var
sakfelldur fyrir nú, framdi hann 6.
marz 1995 og það síðasta 24. júní
1998, en hann var handtekinn í
september 1998.
Fölsunin felldi hann
En það sem endanlega felldi
Shipman voru ekki „læknisstörfin“,
heldur falsanir. Menn velta því
mjög fyrir sér, hvað hafi rekið
Shipman áfram. Engar augljósar
ástæður hafa fundizt fyrir morðun-
um og halda menn helzt að hann
hafi haft einskæra ánægju af því að
myrða fólk og fengið einhverja
nautn út úr því valdi, sem hann tók
sér yfír lífi og dauða. En í júní 1998
gerði Shipman nokkuð, sem önnur
dæmi eru ekki um; hann falsaði
erfðaskrá fórnarlambs síns, Kath-
leen Grundy, til þess vegar að hún
eftirléti honum eigur sínar upp á
tæp 400 þúsund pund. Getum hefur
verið að því leitt, að þegar hér var
komið, hafi morðið eitt og sér ekki
verið Shipman nóg, heldur hafi
hann þurft eitthvað meira og ábata-
vonin þá blindað hann líka. Dóttir
viðkomandi konu kærði fölsunina til
lögreglunnar, fölsunin þótti augljós
og nú fóru hjólin að snúast gegn
Harold Shipman. A læknastofu
hans fannst ritvélin, sem hafði verið
notuð við erfðaskrána, og rithand-
arrannsókn leiddi í ljós, að undir-
skriftir voru falsaðar. Lík Kathleen
Grundy var grafið upp og rannsókn
leiddi í ljós að banamein hennar var
of stór skammtur af heróíni.
Sjöunda september 1998 var
Harold Shipman ákærður fyrir
morð á Kathleen Grundy og fyrir að
falsa erfðaskrá hennar. Síðar í sama
mánuði voru þrjú lík sjúklinga hans
grafin upp og 7. október var hann
ákærður fyrir morðin á þeim. Það
er til marks um þá virðingu og vin-
sældir sem Harold Shipman naut,
að læknisstofa hans fylltist af blóm-
um og stuðningskveðjum frá fólki,
sem var þess fullvíst, að hann væri
hafður fyrir rangri sök. En lög-
reglurannsókn hélt áfram. Fimm lík
til viðbótar voru grafin upp og leiddi
rannsókn í ljós sama banamein og í
fyrri tilfellum. 22. febrúar 1999 var
Harold Shipman ákærður fyrir þau
morð og sex önnur, þar sem fórnar-
lömbin höfðu verið brennd.
Lögreglumaður, sem tók þátt í
yfirheyrslunum yfir Harold Ship-
man hefur lýst honum sem hroka-
fullum gáfumanni, sem hafi litið á
yfirheyrslurnar framan af sem vits-
munalegar skylmingar. En þegar
honum varð ljóst, hvernig sannan-
irnar gegn honum hrönnuðust upp,
brotnaði hann svo yfirheyrslum var
frestað.
Eftir það svaraði hann öllu neit-
andi.
Fimmta október 1999 hófust rétt-
arhöld í máli Shipmans. Hann játaði
aldrei eitt eða neitt, en 31. janúar sl.
kvað kviðdómur upp úr um sekt
hans og hann var dæmdur fyrir 15
morð og fölsun á erfðaskrá.
Aldrei aftur frjáls maður
Dómarinn, Justice Forbes,
dæmdi Shipman í 15 sinnum ævi-
langt fangelsi. „í þínu tilfelli verður
ævilangt að merkja allt þitt líf,“
sagði hann. „Þú mátt aldrei aftur
verða frjáls maður.“ Og ennfremur:
„Ég efast ekki um að fómarlömb
þín hafi öll brosað við þér og þakkað
þér um leið og þau gáfu sig glæp
þínum á vald. Þú myrtir hvert og
eitt þeirra í vísvitandi og mis-
kunnarlausri afbökun á starfi þínu.
Þú misnotaðir algjörlega það traust,
sem fórnarlömb þín báru til þín.
Ekkert þeirra vissi, að þú varst ekki
að lækna, heldur svipta þau lífi ... og
að þau mættu dauðanum dulbúnum
sem umhyggju góðs læknis. Sú
illska sem þú hefur sýnt er meiri en
orð fá lýst og meiri en nokkur getur
trúað. Þú hefur ekki sýnt nein
merki iðrunar vegna illvirkja þinna
...“ Dómarinn dæmdi svo Shipman í
15 sinnum ævilangt fangelsi og fjög-
uma mánaða fangelsi fyrir skjala-
fölsun.
Hvort öll kurl eiga eftir að koma
til grafar í máli Harold Shipman,
veit hann einn. Verjandi hans hafði í
lokin það eitt að segja, að refsingin
fyrir morð væri ákveðin í lögum.
Frá henni yrði ekki vikið og hann
hefði ekkert fleira fram að færa. I
frásögnum af réttarhöldunum var
þess getið, að Harold Shipman sæti
svipbrigðalaus undir vitnisburðum,
málflutningi og dómsuppkvaðningu.
En í einni frásögn er þess getið, að
þegar dómarinn endurtók fimmtán
sinnum lífstíðarfangelsi fyrir morð,
hafi orðin dunið á honum líkt og
svipuhögg. Svo stóð hann upp og
hvarf í fylgd fangavarða bak við lás
og slá.
Hertar reglur
Brezka ríkisstjórnin hefur þegar
tilkynnt hertar reglur varðandi
skyldur lækna til að gefa upp dóma,
sem þeir hafa hlotið fyrir refsivert
athæfi, og um tilkynningar dauðs-
falla, sem verða á læknastofum
þeirra. Þá hefur verið skipuð nefnd,
sem á að fara ofan í saumana á máli
Harold Shipman og gera tillögur til
úrbóta, sem nauðsynlegar þykja.