Morgunblaðið - 03.02.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 2000 33
LISTIR
Leiðsögn
um bók-
menntirnar
Undirstraumar heitir nýjasta bók Dagnýjar
Kristjánsdóttur bókmenntafræðings.
Kristín Omarsdóttir líkir bókinni við
rútuferð í gegnum bókmenntirnar.
ÁÐUR hefur m.a. komið út doktors-
ritgerð Dagnýjar, Kona verður til,
sem fjallar um rithöfundinn Ragn-
heiði Jónsdóttur. Er það jafnframt
fyrsta doktorsritgerðin sem skrifuð
er um íslenskar kvennabókmenntir
en Dagný hefur átt stóran þátt í að
finna íslenskum kvenhöfundum pláss
í bókmenntasögunni sem gjöm hefur
verið á að moka yfir verk kvenna.
En rannsóknir og skrif Dagnýjar
beinast ekki bara að bókmenntum
eftir konur. Undirstraumar er safn
ritgerða og fyrirlestra sem Dagný
hefur skrifað og haldið á síðustu tíu
árum og efni þeirra eru meðal annars
íslenskar bókmenntir allt frá Jónasi
Hallgrímssyni, Sigurði Breiðíjörð og
Einari Benediktssyni, tuttugustu ald-
ar höfundum eins og Halldóri Lax-
ness, Guðrúnu frá Lundi, Svövu Ja-
kobsdóttur og Ástu Sigurðardóttur,
til bókmennta á líðandi stundu ís-
lenskra og erlendra. Síðasti hluti
verksins fjallar um bókmenntafræði.
Bókin er eins og ferð (rútuferð) í
gegnum bókmenntir frá nítjándu öld
til dagsins í dag og komið við á mörg-
um stöðum.
„Þetta er skemmtileg samlíking,"
segir Dagný Kristjánsdóttir, sem
dvelur í Bandaríkjunum um þessar
mundfr. „Bókmenntafræðingurinn er
þá væntanlega leiðsögumaðurinn og
lesandinn bílstjórinn eða kannski far-
þeginn og svo er hægt að lenda í
árekstri við aðrar bókmenntasögu-
rútur og...?“
Þú ferð ekki bara nýjar leiðir með
lesandann heldur er kortið sem farið
er eftir frekar nýtt. Dagný, hvers
vegna safnaðir þú greinum þínum og
fyrirlestrum saman í þessa bók?
„Eg var alltaf öði'u hvora að kenna
eldri gi’einarnar í bókinni sem eru
dreifðar út um allt og ekki allar að-
gengilegar. Það var því upplagt,
fannst mér, að prenta þær og hafa
saman á einum stað. I bókinni eru líka
margar áður óprentaðar greinar og
mig langaði til að ganga frá þeim og
koma þeim út. Það er raunar ekki allt
sem ég hef skrifað þama, sumu varð
ég að sleppa vegna plássleysis þó að
mig langaði til að hafa það með.
Og svo var það enn eitt. Það var
lengi til siðs að segja að kvenfrelsis-
sinnaðir fræðimenn væm „einsýnir"
eða „þröngsýnir", rannsökuðu „mjög
þröngt svið“ og væru jafnvel „hug-
myndafræðilegir!“ Þetta hefur verið
sagt um mig t.d. í dómnefndarálitum.
Eg hafði ekkert á móti því að bókin
mín Undirstraumar sýndi það svart á
hvítu að ég hef skrifað um bæði kynin,
bókmenntir frá mörgum tímabilum
og mörgum löndum, um bókmennta-
sögu, bókmenntafræði og menningar-
fræði. En það hafði ég sosum líka gert
áður en ég fékk þessar umsagnir.
Sömu fjölhæfni hafa aðrfr femínískir
bókmenntaft’æðingar á Islandi líka
sýnt en það hefur engu breytt. „Þú
ert einsýn" þýðir nefnilega fyrst og
fremst „en ég, sem er ósammála, er
víðsýnn, fxjálslyndur og réttsýnn“.
Réttlætið leitar sér alltaf að farvegi.“
Nú er búið að spuija þig um ástæð-
urnar, þá er næst að spyrja um
markmið þitt með bókinni.
„Eg held að markmið með öllum
bókmenntalestri og allri bókmennta-
greiningu sé einhvers konar merking-
arleit. Menn eru að reyna að velta við
einhverjum steinum sem hafa verið
óhreyfðir í textunum og reyna að af-
hjúpa meridngu sem er í honum en
hefur kannski ekki verið dregin fram
áður. Þar með verður til nýr lestur og
þar með tengist textinn kannski öðr-
KVIKMYNDIR
Háskólabíó — íslensk
heínii Idamyndahátfð
ÖRSÖGURÚR
REYKJAVÍK
Myndræn útfærsla: Bergur Bern-
burg. Kvikmyndataka: Jóhann Sig-
fússon. Framleiðendur: Ragna Sara
Jónsdóttir, Sveinbjörg Þórhalls-
dóttir, Margrét Sara Guðjónsdóttir,
sem einnig eru höfundar dansa.
Meðframleiðandi: Bergur
Bernburg.
ÖRSÖGUR úr Reykjavík er mynd
eftfr Berg Bernburg sem sýnd er á
íslenskri heimildamyndahátíð
í Háskólabíói nú í upphafi
dagskrár menningarborgar
Reykjavíkur og saman-
stendur af þremur dönsum
eftir unga danshöfunda þær
Rögnu Söru Jónsdóttur,
Sveinbjörgu Þórhallsdóttur
og Margréti Söru Guðjóns-
dóttur. Kvikmyndaútfærslan á þeim
er frískleg að því leyti að dansarnir
eru teknir af leiksviðinu og settir í
það sem kallað er „náttúrulegt" um-
hverfi, ýmist utandyra, í yfirgefnu
Þrír
dansar
verksmiðjuhúsnæði eða í dælustöð
eins og í síðasta dansinum og segja
hver sína örsögu úr höfuðstaðnum.
Myndin hefst á dansi sem nefnist
Hlaupið og er eftir Rögnu Söru
Jónsdóttur og lýsir eins og nafnið
gefur til kynna hlaupi, kapphlaupi
þriggja persóna og hindrunum sem á
vegi þeirra verða. Myndatakan er
einföld en þjónar verkinu skemmti-
lega. Myndavélin er keyrð
meðfram Grandagarði,
gömlu verbúðunum úti á
Granda, en dansaramir
„hlaupa“ út eftir þeim í líf-
skapphlaupinu.
I næsta dansi, Krossgöt-
um eftir Sveinbjörgu Þór-
hallsdóttur, er sviðið yfirgefið
dimmt, berangurslegt og nöturlegt
verksmiðjuhúsnæði með fjórum
stólpum á miðju gólfi en lýsing kem-
ur að ofan og köld birta að utan úr
gluggum og dyrum. Umhverfið og
Dagný Kristjánsdóttir: Ég held að markmið með öllum bókmenntalestri
og allri bókmenntagreiningu sé einhvers konar merkingarleit.
um textum á nýjan hátt og þá er ef til
vill orðinn til vísir að nýrri bók-
menntasögu. Um þetta er fýrsti hluti
Undirstrauma. í öðrum hlutanum eru
dregnar línur og stokkaðar upp bók-
menntir líðandi stundar og í þriðja
hlutanum er aftur meira fjallað um
bókmenntafræðin, aðferðir og pæl-
ingar sem geta komið að gagni við
bókmenntalestur. Allt þetta verður
lesendum vonandi til fróðleiks og
skemmtunar."
Þar sem þú ert stödd í útlöndum er
ekki annað hægt en grípa tækifærið
og spyija: Er bókmenntalíf á íslandi
einangrað og ólíkt því sem skrifað er
og hugsað í útlöndum?
„Nei, það held ég ekki. Ég held að
það sem höfundarnir eru að gera sé
svipað því sem starfsfélagar þeirra
erlendis eru að gera og það sama gild-
ir um umræðuna. Annars hefur mér
sýnst að það séu færri sem skrifa um
mun minna úrval bóka á Norðurlönd-
unum en heima. Hér í Bandaríkjun-
um er enn minna skrifað um enn
minna úrval en það sem er ólíkast er
þó að hér virðast kvikmyndir hafa
sömu stöðu og bækur hafa haft
heima. Hér er skrifað og talað rosa-
lega mikið um kvikmyndir og miklu
meira vitnað í þær en bókmenntir,
ekki minnst í háskólunum. Menn bera
mikla virðingu fyrir kvikmynda-
bransanum, enda vita flestir meira og
minna um hann og hafa skoðanir á
honum.“
Einmitt með bókina þína í höndun-
um líður manni ekki ólíkt flugkonunni
Katherine Hepburn á góðum degi í
flugvélinni sinni í mynd Dorothy
Arzners Christopher Strong. Dor-
othy er líka ein af þessum kvenkyns
lýsingin stemmir vel við dramatísk-
an dansinn sem hefst á því að ein-
manaleg kona situr á krossgötum.
Þriðji og síðasti dansinn hefst á
spaugilegri mynd af blámáluðum ilj-
um, heitir Vatnsberar og er eftir
Margrét Söru Guðjónsdóttur. Þrír
vatnsberar eiga þessar iljar en blár
litur vatnsins er mjög ríkjandi í
myndgerðinni. Sögusviðið er neðan-
jarðar þar sem voldugur klettavegg-
ur er í bakgrunni ásamt vélasam-
stæðu dælustöðvar en dansinn er
skemmtilega sviðsettur í húsnæði
Vatnsveitu Reykjavíkur við Gvend-
arbrunna.
Örsögum í Reykjavík er lýst sem
tilraunaverkefni þar sem nútíma-
dans og kvikmyndagerð ganga hönd
í hönd og verður ekki annað séð en
að takist að sameina þessar tvær list-
greinar í eina samfellda heild oft með
áhugaverðum hætti þar sem tónlist,
hreyfingar dansaranna, lýsing, beit-
ing myndavélarinnar, klipping og
sérstakt umhverfi vinna hvert með
öðru að listsköpun. Einnig er hátíð-
arbragurinn sem oft fylgir nútíma-
dansi víðsfjarri; gerð er tilraun til
þess að gera hann alþýðlegri með því
að setja hann í náttúrulegt umhverfi
og tekst það ágætlega.
Arnaldur Indriðason
listamönnum, eins og Ragnheiður
Jónsdóttfr og fleiri, sem sagan flýtir
sér að reyna að gleyma. En heíúr ekki
útgáfa fræðirita á Islandi vaxið á síð-
ustu árum?
„Jú, ég held að hún hafi gert það,
bæði að magni og gæðum. Eg held að
það stafi af þekkingarfræðilegu skriði
(eins og launaskriði) sem orðið hefúr
á hinum póstmódemísku tímum þar
sem mörkin á milli fagurbókmennta
og fræðitexta, huglægra og hlutlægra
texta, skáldskapar og vísinda hafa
verið gagnrýnd og hrist verulega til.
Ég held að höfundar og listamenn yf-
irleitt séu orðnir miklu fræðilegri en
þeir voru og fræðimennimir kannski
skemmtilegri. Það hlýtur að vera já-
kvætt - er það ekki?“
Svarið liggur í loftinu. Og tímamis-
munurinn á milli Kalifomíu og
Reykjavíkur slítur þessu viðtali að
sinni.
Skrúfupressur
■stimpilpressur
Allar stærðir og gerðir.
Hagstætt verð.
Eigum einnig
loftþurrkara
í mörgum stærðum
og gerðum.
Komið og skoðið
í sýningarsal okkar
í Akralind 1, Kópavogi.
Aðstoðum við val á
loftpressum og
loftþurrkurum
í samæmi við
afkastaþörf fyrirtækja.
PAÐ LIGGUR I LOFTINU
AVSHAOTÆKI Hf,
Akralind 1,200 Kópavogur,
sími 564 3000.
Á útsölunni... handunnin gjafavara frá Mexikó á góðu verði