Morgunblaðið - 01.03.2000, Blaðsíða 4

4 MIÐVIKUDAGUR 1. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Orói.jókst í Heklu í gærmorgun og hélst stöðugur fram eftir degi
Morgunblaðið/RAX
Nokkuð var um tilkynningar um öskufall í grennd við Heklu í gær og mátti sennilega að
hluta til rekja það til þess hversu bjart var í veðri og stillt.
Hraunið er talið
þekja 16 til 18 km2
OROI í Heklu jókst í gærmorgun eftir að hafa
dottið niður og hélst stöðugur fram eftir degi.
Magnús Tumi Guðmundsson jarðeðlisfræðing-
ur flaug yfu- gosstöðvarnar í gaer til að meta
hversu mikið hraun hefði flætt í gosinu: „Mér
skilst að þetta séu milli 16 og 18 ferkílómetrar
af hrauni."
Hann sagði að engar mælingar væru komn-
ar af þessu hrauni, en í Heklugosinu 1991 hefði
verið áætlað að hraunið hefði verið sex metrar
á þykkt að meðaltali og líklegt væri að það væri
svipað nú. Þegar yfir lauk 1991 þakti hraunið
um 24 ferkílómetra. „Það fer eftir því hvað gos-
ið stendur lengi,“ sagði Magnús Tumi þegar
hann var spurður hvort hann teldi að hraun-
rennslið yrði svipað nú. „Heklugos hafa staðið
frá þremur dögum upp í tvö ár þannig að ekki
er hlaupið að því að áætla það upp á dag.“
Hópur frá Norrænu eldfjallastöðinni, sem
hélt til Reykjavíkur í gærkvöld eftir að hafa
verið við Heklu frá því á mánudag, komst ekki
að gígunum eða hraununum í gær. Karl Grön-
vold frá Norrænu eldfjallastöðinni sagði að
rennslið væri hins vegar sennilega orðið mun
hægara og lítið bættist við. Þó hefði rennsli
verið í suðvesturenda Heklu og einnig hefði
sést virkni og rennsli í norðaustur. Þá væri
ekki ólíklegt að rennsli hefði verið í Skjól-
kvíum. Hins vegar hefði engin virkni sést í
toppnum á fjallinum í gær og snjór verið sestm-
í hann. Virknin væri á öxlinni fyrir neðan.
Gosrásin hugsanlega að þrengjast
Órói frá Heklu fór stöðugt lækkandi á mánu-
dag og í fyrrinótt þar til klukkan fimm í gær-
morgun að hann tók að vaxa aftur og náði svip-
uðu stigi og á hádegi á mánudag. Var óróinn
síðan nokkuð jafn fram á kvöldið í gær, að sögn
Steinunnar Jakobsdóttur jarðeðlisfræðings.
Hún sagði að hugsanleg skýring á auknum
óróa í gænnorgun gæti verið sú að gosrásin
væri að þrengjast og þannig yrðu meiri átök
samfara minnkandi gosopi. Jöfn virkni fram-
eftir degi styddi þessa kenningu. Hún sagði að
á Suðurlandi hefði nokkuð verið um að tilkynnt
hefði verið um öskufall. í gærmorgun var til-
kynnt úr Fljótshlíðinni og frá Markarfljótsaur-
um. Ástæðan gæti verið sú að bjart hefði verið í
veðri þannig að askan félli beint til jarðar í stað
þess að leysast upp í skýjum.
„En það er ekki eins mikil aska og var í byrj-
un þótt alltaf komi eitthvað upp,“ sagði hún.
Magnús Tumi Guðmundsson sagði að hann
hefði verið að fljúga yfir eldstöðvarnar þriðja
Morgunblaðið/RAX
Gosmökkurinn liggur í Hekluhlíðum innan um ösku og hraun. í baksýn er Búrfell.
Morgunblaðið/RAX
Gott tækifæri gafst í gær til að skoða aðstæður eftir að gosið hófst í Heklu og sést að hraun
hefur runnið bæði til suðurs og norðurs niður hlíðar fjallsins.
sinni í gær. Hann fór fyrst kvöidið sem gosið
hófst og aftur á sunnudag, en þá hefði lítið sést.
Gærdagurinn hefði hins vegar breytt miklu:
„Núna höfum við mjög góða mynd af gos-
sprungunni og útbreiðslu hraunanna. Að fá
svona bjartan og góðan dag breytir því að nú
þekkjum við býsna vel aðstæður og hvað hefur
gerst meðan á þessu gosi hefur staðið."
Morgunblaðið/Golli ' Morgunblaðið/Golli
Miklir gufubólstrar stíga frá Heklu en vakin hefur verið athygli á því að flúormengun Reykjarmökkurinn frá Heklu getur verið tignarlegur, en í gær mátti sjá listræn tilþrif þeg-
hættuleg búfé hefur mælst í gjósku frá eldfjallinu, ar eldgígurinn sendi frá sér þennan reykhring, sem sveif dágóða stund í stilltu veðrinu.
FLÚORMENGUN hættuleg búfé hefur mælst í gjósku frá
Heklu og er fólki bent á að vera ekki með búfénað úti við þær
aðstæður.
Karl Grönvold, Halldór Ólafsson, Guðrún Sverrisdóttir frá
Norrænu eldtjallastöðinni og Ármann Höskuldsson frá Nátt-
úrufræðistofu Suðurlands hafa verið að taka ösku- og
grjótsýni í Heklu. í gær mældust 2.800 milligrömm af flúor í
lítra af vatni eða 800 til 900 milligrömm í kílói af gjósku.
„Þetta er mjög slæmt fyrir búfénað," sagði Karl. „Almanna-
varnir hafa gefið út viðvaranir út af þessu og bent fólki á að
vera ekki með búfénað úti.“
Skolast úr við fyrstu úrkomu
Hann sagði að þetta skolaðist þó í burtu með fyrstu úrkomu
og þá væri hættan liðin hjá. Hins vegar þyrfti að fylgjast með
stöðunni.
Sigurður Reynir Gíslason, jarð- og jarðefnafræðingur hjá
Raunvísindastofnun Háskóla íslands, sagði í gær að tekin
hefðu verið sýni þvert í gegnum gjóskugeirann norðvestur frá
Heklu, allt frá Þjórsárdal upp í Hrauneyjar, en ekki væri farið
að vinna úr þeim enn þá, en niðurstöður gætu legið fyrir í dag
eða á morgun.
„Við skoðuðum þetta í gosinu 1991 og komumst að þvf að ut-
Viðvaranir vegna
flúormengunar
an á gjóskunni hanga mengandi efni, sem geta verið hættuleg
lífi,“ sagði hann. „Sum af þessum efnum eru bæði nauðsynleg
fyrir lífið, en ef þau eru í of miklum styrk fara þau að liafa eit-
uráhrif og það á við um menn, dýr og gróður."
Hann sagði að þau efni, sem alltaf væru hættuleg, væru kad-
míum, blý og kvikasilfur. í gjóskunni frá Heklugosinu 1970
hefði í nýjum rannsóknum Svíans Pauls Frogners komið fram
að kadmíum og blý losnaði þótt ekki væri stórhættulegt nema
við alveg sérstakar aðstæður.
„Þau efni, sem hins vegar eru hvað hættulegust; í þessu, eru
flúor og ál, sem hanga utan á kornunum og losna þegar fyrst
rignir á gjóskuna,“ sagði hann og bætti við, að sérstaklega í
súru umhverfi gætu þessi efni komist út í vatn og þá væri
greið leið í skepnur, ferskvatnsseiði og gróður, sem reyndar
væri ekki í mikilli hættu núna.
„1991 voru aðstæður ekki ósvipaðar og núna,“ sagði hann.
„Það var kalt og gjóskan féll til jarðar. Nokkrum dögum kom
síðan geysilegt vatnsveður í suðaustanátt. Þá fóru þessi efni á
hreyfingu - eins og ál og flúor - og bárust í Rangá og styrkur
þessara efna var töluvert hár í um sólarhring, fyrsta sólar-
hringinn eftir að rigndi.“
Bólusetning náttúrunnar
Hann sagði að þá hefði sýnt sig að styrkur áls hefði farið
upp undir það, sem teldist hættulegt ferskvatnsfiskum, en
ekki yfir þau mörk.
Sigurður Reynir sagði að í þessu gangverki náttúrunnar
mætti hins vegar greina ákveðna fegurð því að lindár, sem
væru næstar eldfjöllum, hefðu mikið af uppleystum efnum í
sér og þyldu því meira af utanaðkomandi sýringu: „Þú sveiflar
þeim því ekki jafnauðveldlega til í efnasamsetningu eins og
ám, sem eru til dæmis lengra frá eldfjöllum. Þannig að eitt-
hvað, sem er stórhættulegt fyrir Norðurá í Borgarfirði er ekk-
ert endilega hættulegt fyrir Rangá. Ég hef stundum kallað
þetta hina fallegu bólusetningu náttúrunnar: Þær ár, sem
hættast er við mengun, þola meiri mengun.“
Veðurstofan hefur einnig tekið öskusýni, en tilgangurinn
með því er að mæla þykkt öskufallsins og dreifingu um landið,
ekki að efnagreina þau.