Morgunblaðið - 01.03.2000, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 1. MARS 2000 37
------------------------r
T
LISTIR
Islensk mynd-
list fær konung-
leg verðlaun
Soffía Sæmundsdóttir lenti í verðlaunasæti
í alþjóðlegri samkeppni fyrir listmálara og
tók vlð verðlaununum úr hendi Karls Breta-
prins í St James’s höllinni í London. Dagur
Gunnarsson hitti Soffíu skömmu eftir verð-
launaafhendinguna og spjallaði við hana um
þessa fjölbreyttu keppni.
EGAR Karl Bretaprins varð
fimmtugur 1998 hélt hann
meðal annars upp á það
með því að standa fyrir
málverkasamkeppni fyrir unga
breska myndlistarmenn. Karl er frí-
stundamálari og nokkuð laginn með
vatnslitina en hann málar landslags-
myndir og segist alltaf reyna að mála
eitthvað á ferðalögum sínum vítt og
breitt um heiminn. Winsor & Newton
hafa framleitt liti og málningarvörur
fyrir listamenn frá 1832 og eru í dag
með umboðsaðUa í öllum heimshom-
um, þeir gáfu einmitt málaravörur í
verðlaun fyrir bestu myndimar í sam-
keppninni sem krónprinsinn stóð fyrir
á sínum tíma og fengu upp úr því þá
hugmynd að standa fyrir samskonar
samkeppni á alþjóðlegum vettvangi í
tengslum við aldamótin og notfæra
sér hið umfangsmikla umboðs og
dreifingarkerfi sitt. Prinsinum mun
hafa þótt þetta góð hugmynd og sam-
þykkti hann að ljá keppninni nafn sitt
og einnig var hann fús til að taka sæti í
dómnefndinni sem sinnti lokastörfum
sínum sl. fimmtudag í St. James’s
höllinni í London. Keppnin bar yfir-
skriftina Our World in the Year 2000.
Skemintilegt ævintýri
Soffía sagði að þetta hefði verið
skemmtilegt ævintýri og það kom
henni á óvart hvað þetta var afslapp-
aður viðburður þrátt fyrir konunglega
umgjörð og hátíðleika. Karl Breta-
prins mun hafa hreinlega geislað af
persónutöfrum og haft raunverulegan
áhuga á keppendunum og list þeirra.
„Við vorum látin standa við myndim-
ar okkar og svo gekk Karl á röðina og
tók í höndina á okkur, þegar röðin
kom að mér spurði hann mig út í
myndina, hvað textinn segði og hvaða
efni og tækni ég hefði notað og spurði
almennt gáfulegra spuminga um
myndefnið. Hann sagðist líka þekkja
landslagið vel af ferðum sínum til Is-
lands.“ Soffía sagðist hafa fengið
skyndinámskeið í siðum og venjum
sem lúta að hegðun manns í konung-
legri návist en að það hefði allt
gleymst í taugatitringnum. „Ég
gleymdi alveg að hneigja mig og svo
mundi ég ekki nákvæmlega hvemig
ég átti að ávarpa hann, hvort það var
„Your Majesty" eða „Your Royal
Highness“ eða hvemig maður nú á að
titla prinsa, svo ég sleppti því bara al-
veg og notaði bara gömlu góðu ís-
lensku kurteisina og var ekkert að
láta þetta vera að flækjast fyrir mér.
Síðan fór ég upp á svið og tók við
verðlaununum og þá tók hann í hönd-
ina á mér og hélt henni virkilega fast
og lengi, eða það fannst mér, skilurðu,
og svo óskaði hann mér góðs gengis á
listabrautinni og sagðist vonast til
þess að þetta myndi hvetja mig áfram
og hjálpa mér lengra á þeirri braut.
Þannig að þetta var í alla staði
ánægjuleg reynsla og upplyftandi."
Hunsar ekki boð hjá prinsinum
Myndin sem Soffía sendi inn heitir
Bird Paradise. Hún segist ekki hafa
málað hana sérstaklega fyrir keppn-
ina, en Soffía var að velja mynd til að
senda í keppnina á síðustu stundu og
það kom í ljós að myndin var ná-
kvæmlega jafnstór og keppnisregl-
umar leyfðu og réð það úrslitum um
að þessi mynd fór í keppnina. „Það
Soffía Sæmundsdóttir og Kjartan Kjartansson
framkvæmdastjóri.
Ljósmynd/Dagur Gunnarsson
Karl Bretaprins skoðar verk á sýningunni Our World in the year 2000.
var reyndar kona sem hafði sýnt
henni mikinn áhuga og beðið mig að
setja myndina til hliðar, en ég hafði
nú ekki reiknað með því að þetta
myndi ganga svona vel. Síðan fæ ég
að vita það að ég er í hópi þeirra fimm
listamanna sem íslenska dómnefndin
valdi úr og þá fékk ég viðurkenning-
arskjal hjá Pennanum og peninga-
upphæð sem ég gat tekið út fullt af lit-
um út á til að halda áfram að mála og
ég var bara mjög ánægð með þann ár-
angur. Svo í sumar var mér tilkynnt
að ég væri verðlaunahafi, þ.e. ein af
tólf listamönnum sem fá viðurkenn-
ingu fyrir þátttöku í keppninni. Síðan
var það ekki tilkynnt fyrr en í janúar
hverjir það voru sem hlutu fyrstu,
önnur og þriðju verðlaun. Þegar ég
las betur keppnisreglurnar sá ég að
Winsor & Eaton eiga þessar tólf verð-
launamyndir, sem þeir greiddu okkur
listamönnunum 1.000 pund fyrir,
þannig að ég varð að hringja í konuna
sem hafði sýnt myndinni áhuga og
biðja hana að afsaka það að því miður
sé mjmdin komin annað.“
Það var til mikils að vinna, fyrstu
verðlaun hljóðuðu upp á 100.000 pund
eða rúma milljón íslenskra króna.
Soffía þurfti sjálf að standa straum af
kostnaðinum við Lundúnaferðina en
eins og hún sagði sjálf: „Maður huns-
ar nú ekki boð hjá prinsinum, það er
tæplega hægt að segja honum að
maður sé vant við látinn!“
Berfættur í konungshöllinni
Aðalverðlaunahafinn, Ramón Piag-
uaje, er secoya-indíáni, fæddur og
uppalinn í Amazon-regnskóginum í
Ekvador, hann mætti í fullum skrúða,
berfættur og málaður í framan. Hans
mynd heitir Etemal Ecuador, olía á
striga, Ramón sagðist vilja leggja á
herslu á mikilvægi þess að varðveita
„lungu jarðarinnar" fyrir mengun og
eyðileggingu. Ramón er algerlega
sjálfmenntaður, 1993 sá bandarískur
mannfræðingur, sem var að stúdera
secoya-ættbálkinn, teikningar eftir
hann og gaf honum litakassa og
pensla og kynnti honum þann mögu-
leika að nota olíuliti og striga.
Svíinn Stanislaw Zoladz fékk önnur
verðlaun fyrir framúrskarandi góða
vatnslitamynd, þegar Karl Breta-
prins sá þá mynd sagðist hann ætla að
leggja vatnslitina á hilluna, það væri
ekki hægt að keppa við svona galdra-
unum.
Fyrstu verðlaun hlaut Secoya
indjáninn Ramón Piagnaje.
Hann er fæddur og uppalinn í
Amazon-regnskóginum í Equa-
dor. Hans mynd heitir Eternal
Ecuador, olía á striga,
menn. Rezvan Sadeghzadeh frá íran
hlaut þriðju verðlaun fyrir mynd sem
hann nefndi Dialog, þar sem sjást sjö
konur við læk, andlit þeirra eru hulin
slæðum og segir Rezvan mynd þessa
vera hugsaða sem ádeilu á stöðu
kvenna í heimalandi sínu.
Það voru dreifingar- og umboðsað-
ilar Winsor & Newton í hverju landi
fyrir sig sem stóðu fyrir keppni á
landsvísu, á íslandi var það Gunnar $<■
Straumland myndlistarmaður og yfir-
maður myndlistardeildar Pennans
sem sat í og sá um að skipuleggja
dómnefndina. Ásamt Gunnari sátu
myndlistarmennimir Georg Guðni
Hauksson og Guðrún Einarsdóttir í
nefndinni. Þeir fimm Islendingar sem
komust í undanúrslit voru; Ema G.
Sigurðardóttir, Guðrún E. Ólafsdóttir,
Sigrún Eldjám, Soffía Sæmundsdóttir
og Þorsteinn Helgason. Our World in
the Year 2000 var yfirskrift keppninn-
ar og þegar flett er í gegnum sýning-
arskrána sést að náttúran og nánatjtc*
umhverfi mannsins var flestum lista-
mönnunum ofarlega í huga, keppnin
var opin öllum og engin takmörk sett á
aldur, menntun eða annað slíkt og er
niðurstaðan ákaflega íjölbreytt sýning
sem mun standa í nokkra daga í The
Mall Galleries í London (23. febr-
úar-26. febrúar). World Trade Centre
í Stokkhólmi er næsti áfangastaður
(19. mars-2. apríl) og að lokum verður
hún sett upp í aðalstöðvun Sameinuðu-
þjóðanna í New York (12 júlí-28.
ágúst) undir yfirskriftinni The United
Nations Millennium Art Exhibition.
Allur ágóði af sýningunum rennur til
Unicef sem mun veija honum til að-
stoðar við fátæk böm í þróunarlönd-
NÚ á vordögum kemur út í London hjá
bókaútgáfunni Harwood Academic Publish-
ers safn ljóða eftir Árna Ibsen í þýðingum
skáldsins sjálfs og Péturs Knútssonar lekt-
ors. Útgáfan er tvítyngd þ.e. íslensku frum-
ljóðin fylgja ensku þýðingunum. Ljóðasafnið
hefur þegar vakið athygli ytra og má þar
meðal annars nefna að Pétur Knútsson hlaut
fyrir það 1. þýðendaverðlaun American-
Scandinavian Foundation í New York í haust
sem leið, en þýðing úr íslensku hefur ekki
áður unnið til þeirra verðlauna. Bókmennta-
kynningasjóður styður útgáfuna.
Formála að ljóðasafninu skrifar Þröstur
Helgason bókmenntafræðingur og gagnrýn-
andi, og gerir þar grein fyrir stöðu og erindi
skáldsins í íslenskri nútímaljóðlist.
Það er ekki á hverjum degi sem skáldi er
sýndur slíkur sómi og þarna er á ferðinni. En
hvað skyldu þeir félagar Árni og Pétur hafa
að segja okkur um útgáfuna og þýðinguna?
„Þetta fyrirtæki Harwood er hluti af al-
þjóðlegu útgáfusamsteypunni Gordon og
Breach sem er með aðsetur í London en
helsti markaður þeirra er í Bandaríkjunum.
Þeir eru að setja í gang bókaflokk sem þeir
kalla International Poets’ Voices," svarar
Árni Ibsen. „Vel er vandað til útgáfu bók-
anna, ljóðin fá að njóta sín á frummálinu en
allar útgáfurnar eru tvítyngdar. Síðan fylgir
geisladiskur hverri bók með upplestri skáld-
anna bæði á frumtexa og þýðingum. Bók
okkar Péturs er önnur í röðinni, það er
pólska skáldið Adam Chernyavski sem ríður
á vaðið. Það sem meðal annars vakir fyrir
þeim er að koma upp safni í leiðinni á upp-
lestri samtímaskálda á ljóðum sínum, og það
er merkilegt hversu vel þeir láta frummálið
njóta sín í samanburði við þýðinguna. Slíkar
útgáfur eru sjaldgæfar í ensku málsamfé-
Ljóðaþýðingar
vekja athygli
lagi. í bókinni birtist úrval úr
öllum ljóðabókum mínum og svo
er þarna einhver slæðingur af
óbirtum ljóðum.“
Nú má ætla svona fyrirfram,
að ýmislegt í ljóðunum komi
Englendingum spánskt fyrir
sjónir! íslensk ljóð ber væntan-
lega ekki fyrir augu þeirra á
hverjum degi?
„Þröstur Helgason skrifar
formála að bókinni þar sem
hann víkur að baklandi ljóðanna
og Pétur skrifar aðfaraorð,"
svarar Árni. „Auðvitað þarf að
árétta ýmislegt fyrir erlendum
lesendum. Þröstur gerir svona
snarpa úttekt á nútímaljóðlist
okkar og á því hvað þetta skáld á að fyrir-
stilla, og Pétur veltir fyrir sér aðferðarfræð-
inni og kemur með margvíslegar vangavelt-
ur um þýðingar, hreint ansi skemmtilegar!
Bókin á sér langan aðdraganda, ein tíu ár og
sumar þýðingarnar hafa birst áður. Ég fór til
Bandaríkjanna árið 1992 og las allvíða upp
úr þýðingum okkar Péturs, og síðan þá hafa
einstök ljóð líka verið að birtast í blöðum og
tímaritum hér og þar. Þá las ég einnig víða
úr þessum þýðingum á Englandi síðastliðið
haust. Útgáfufyrirtækið enska hafði sam-
band við mig af fyrra bragði
fyrir um tveimur árum og
bauð mér að senda sýnishorn
sem ég og gerði. Árangurinn
er semsagt að koma í ljós, en
bókin kemur út ytra með
hækkandi sól.
Samvinna okkar Péturs var
afbragðsgóð, við sátum eins
og grámyglur tvær frammi
fyrir hvor öðrum, skiptumst á
hugmyndum í tölvupósti og
unnum okkur í átt að lausn-
um. Það er flókið að þýða ljóð
svo vel sé, því ljóðið er sam-
gróið því tungumáli sem það
er ort á. Þá er því ekki að
leyna að stundum læðist sá
grunur að þeim sem þýðir, að hann sé að
reyna að þræða kaðal í gegnum nálarauga,
því þurfí fyrst að greina þræðina að en þætta
síðan saman á ný þegar komið er í gegn.
Þetta útheimtir nákvæman lestur og mikla
yfirlegu, ef vel á að takast til.“
Pétur Knútsson starfar sem lektor í ensku
við Háskóla íslands. Hann hlaut eins og áður
segir þýðingarverðlaun 1999 frá American-
Scandinavian Foundation fyrir framlag sitt
til bókarinnar. Verðlaunin eru veitt árlega,
en aldrei fyrr fyrir þýðingu úr íslensku.
Árni Ibsen
„Ég hef fiktað við ljóðaþýðingar í mörg ár
en hef sjaldan orðið nógu ánægður með þær til
að láta þær frá mér. Oánægja er held ég ein-
hver drifkraftur við þýðingar," segir Pétur
„óánægja við að ljóðið sé óþýðanlegt, að þýð-
ingin sé litlaus, vitlaus, röng. Maður situr við
og er óánægður, ber í brestina og hamrar á
óánægjuna. I þetta sinn vorum við tveir í
þessu og óánægðir á víxl, þannig að oftast var
annar okkar nokkurn veginn ánægður, og
þannig hafðist það. Það fór gífurlegur tölvu-
póstur á milli okkar þegar við unnum að þessu
og svo sátum við líka lengi saman og köstuðum
hugmyndum fram og tilbaka yfir borðið eins
og borðtenniskappar. Gátum orðið ansi flinkir.
Það var kannski frjóasta vinnan. Annars hrá-
þýddi Árni mörg ljóðanna fyrst og sumar þýð-
ingar hans standa óbreyttar. Eins eru ein-
hverjar þýðingar alfarið mínar. En flest ljóðin
eru árangur þessara borðtennisæfinga. Þetta
er eins og að yrkja ljóðið að nýju, að yrkja þýð-
ingu ljóðs sem þegar er til, það er eins og að
yrkja eftir mjög nákvæmri pöntun. Það var
merkilegt að fá að fara í gegnum þetta ferli
með manninum sem hafði þegar ort frumljóð-
ið. Annars höfða ljóð Árna sérstaklega vel til
mín, við erum nokkurn veginn sammála um
það hvað er ljóð og hvað er ekki ljóð. Sum ljóð-
anna voru einstaklega erfið og við urðum sjálf-
ir undrandi þegar við duttum niður á lausnina,
í rauninni hissa og glaðir. Það er gott Ijóð séíffi
gerir mann glaðan og hissa, og ekki verra ef
þýðingin gerir það sama. Arni er sjálfur af-
bragðs ljóðaþýðandi á íslensku, og það var
gaman að horfa á hann hugsa afturábak,
bakka stundum öfugur útur eigin ljóði og inn í
allt annað ljóð sem hann vissi ekki að hann
hafði ort. Þó svo að ég hafi hlotið heiðurinn af
þýðingunum, áttum við alltaf báðir saman síð-
asta orðið."