Morgunblaðið - 17.03.2000, Blaðsíða 41

40 FÖSTUDAGUR 17. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR17. MARS 2000 41
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÖRYGGIÁ
HÁLENDINU
SAMKVÆMT þingsályktunartillögu, sem lögð hefur
verið fram á Alþingi, er lagt til að ályktað verði að fela
dómsmálaráðherra að skipa nefnd sem geri tillögur um
aðgerðir til að auka öryggi þeirra sem ferðast um hálendi
íslands að vetrarlagi.
Það eru sex þingmenn úr fjórum flokkum sem leggja til-
löguna fram, og er fyrsti flutningsmaður Hjálmar Arna-
son. Flutningsmenn vilja að einkum verði athuguð dreif-
ing NMT-kerfisins, Tetra-kerfisins, samstarf við
Slysavarnafélagið Landsbjörg um ferðaáætlanir ferða-
langa og nýting björgunarbúnaðar almennt.
I greinargerð vísa flutningsmenn með tillögunni til
þess að björgunarsveitir hafi að undanförnu iðulega verið
kallaðar út til að leita fólks á fjallvegum eða hálendinu.
Mikilvægt sé að auka öryggi í ferðum fólks um miðhálend-
ið enda sé um mannslíf að tefla og mikinn kostnað að
ræða, klukkustundir geti ráðið úrslitum um það hvort
takist að bjarga mannslífum og það hafi komið fyrir að
björgunarsveitir hafi leitað í fárviðri í meira en sólarhring
að týndu fólki. Slíka leit megi hins vegar stytta verulega
með markvissum aðgerðum. Til dæmis séu gloppur í
dreifikerfi fjarskipta (NMT og GSM) en með tveimur til
þremur dreifistöðvum til viðbótar á hálendinu mætti bæta
fjarskiptin þannig að þau næðu til algengustu ferða-
mannastaða þar.
Þetta er rétt. Það er bráðnauðsynlegt að allt verði gert
til þess að þétta það samband sem fjarskiptakerfið býður
upp á. Enn eru of mörg svæði sambandslaus, ef svo má að
orði komast. Island er land öfga í náttúru og veðurfari og
að vetrarlagi má ávallt búast við því að fólk lendi í vand-
ræðum í óbyggðum landsins. Þá getur lífið legið við að
unnt sé að ná sambandi við fólk. Gott fjarskiptasamband á
hálendinu getur þar skipt sköpum bæði hvað varðar örlög
fólks og kostnað við að finna það. Þess vegna er fyllsta
ástæða til að Alþingi samþykki þessa þingsályktunartil-
lögu og að stjórnvöld beiti sér fyrir ráðstöfunum til þess
að þétta fjarskiptanetið.
KÍNA OG TAÍVAN
ÞEGAR síðast var gengið til kosninga á Taívan fyrir fjór-
um árum efndu Kínverjar til umfangsmikilla heræfínga
sem leiddu til stóraukinnar spennu í þeim heimshluta. Að
þessu sinni hafa kínverskir ráðamenn látið sér nægja að hóta
Taívönum valdbeitingu ef niðurstaða forsetakosninganna
verður sú að reynt verði með formlegum hætti að skera á hin
sögulegu tengsl við Kína og stofna sjálfstætt taívanskt ríki.
Deila Kínverja og Taívana er með flóknari milliríkjadeil-
um. Kínverjar hafa aldrei viðurkennt Taívan sem sjálfstæða
einingu enda má rekja tilvist ríkisins til þess er Chiang Kai-
Shek flúði ásamt stuðningsmönnum sínum til eyjunnar
Formósu er ljóst var að þeir hefðu beðið lægri hlut gegn Maó
og byltingarsinnum hans á meginlandinu. Ráðamenn í Pek-
ing líta á Taívan sem órjúfanlegan hluta af Kína, rétt eins og
borgríkin Hong Kong og Makaú, er nú hafa sameinast Kína.
En það athyglisverða er að það gera eftirmenn Chiang Kai-
Shek líka, þótt þeir telji sig hina einu löglegu stjómendur alls
Kínaveldis.
A blaðamannafundi á miðvikudag sagði Zhu Rongji, for-
sætisráðherra Kína, að „Kínverjar myndu úthella blóði sínu
og fórna lífi til að verja einingu og virðingu ættjarðarinnar og
kínversku þjóðarinnar“. Lien Chan, varaforseti Taívan og
forsetaefni stjórnarflokksins Kuomintang sagði sama dag:
„Öll erum við Kínverjar“ og „Kínverjar ráðast ekki á Kín-
verja.“
Kosningamar á laugardag munu ráða miklu um framtíðar-
samskipti kínversku ríkjanna og hvaða stefnu þau eiga eftir
að taka. Hvort tekin verði skref í átt til sameiningar eða enn
frekari aðskilnaðar.
Sameining kann að virðast óhjákvæmileg einhvern tíma í
framtíðinni í ljósi þess að jafnt meginlands-Kínverjar sem
Taívanar líta á sig sem sömu þjóð. Viðskipti á milli megin-
landsins og Taívan em mikil og íbúar Taívan em miklir fjár-
festar á meginlandinu. Ýmis ljón em þó enn í vegi sameining-
ar. A undanfórnum fímm áratugum hefur myndast vísir að
sjálfstæðri þjóðarvitund meðal Taívana en mestu skiptir þó
líklega hinn hugmyndafræðilegi ágreiningur. Þótt Taívanar
séu einungis 22 milljónir er Taívan í hópi mikilvægustu iðn-
ríkja veraldar. Þótt stór orð falli er hins vegar ljóst að báðir
aðilar hafa mikla hagsmuni af því að friður ríki.
UPP er kominn ágreiningur innan Verka-
mannasambands íslands og vilja sumir
ganga svo langt að segja að það sé klofið
nema að nafninu til. Einn viðmælandi
Morgunblaðsins sagði að ætla mætti að það eina sem
kæmi í veg fyrir klofning væri að þá yrðu aðildar-
félögin að hinu svonefnda Flóabandalagi - Efling í
Reykjavík, Hlíf í Hafnarfirði og Verkalýðs- og sjó-
mannafélag Keflavíkur - einnig sjálfkrafa að standa
utan Alþýðusambands íslands. Félögin á suðvestur-
horni landsins hafi áður samið sér án þess að það riði
starfsemi VMSI á slig en vatnaskil hafi orðið er þau
drógu sig út úr öllu starfi nefnda og ráða í samband-
inu í haust. Halldór Bjömsson, formaður Eflingar,
segir á móti að fráleitt hefði verið að halda áfram að
starfa að undirbúningi kjarasamninga innan VMSÍ
efth' að hafa ákveðið að semja sér. Þá gefur hann lítið
út á kenningar um að aðild að ASÍ sé það eina sem
standi í vegi fyrir því að aðildarfélögin að Flóabanda-
laginu gangi úr VMSÍ.
Flóabandalagið og Samtök atvinnulífsins gengu
frá kjarasamningi á mánudag en um helgina sendi
formannafundur Verkamannasambandsins frá sér
ályktun þar sem sagði að fullyrðingar um aðskilnað
félaganna í Flóabandalaginu við VMSI væru litnar
mjög alvarlegum augum um leið og sambandið með
landsbyggðarfélögin innanborðs myndi aldrei verða
„skúffusamband" einhvers aðildarfélagsins.
Þegar setningin um „skúffusambandið er borin
undir Halldór Bjömsson, formann Eflingar, segir
hann að þetta sé eins og verið sé að tala um leppríkin
íyrrverandi í austri: „Þetta er fáránlegt. Hverjum
dettur svona vitleysa í hug.“
Endalaust neikvæði
af landsbyggðinni
Halldór kvartaði í gær undan þeirri gagnrýni, sem
borist hefði frá landsbyggðarfélögunum á samning-
inn: „Við höfum fengið endalaust neikvæði af lands-
byggðinni út af samningnum okkar og það er nátt-
úrulega ekkert þægilegt að sitja undir því þegar við
erum að hefja afgreiðslu á samningnum. Það er drop-
inn, sem getur holað steininn. Fólk fer auðvitað að
hugsa sem svo: þeir hefðu getað mikið betur. En ef
menn kalla það lélegan samning, sem gerir ráð fyrir
30% hækkun lægstu launanna, geta menn kallað alla
samninga undanfarinna ára lélega. En 30% geta legið
milli hluta hjá þeim vegna þess að þægilegra er að
tala um almennu hækkunina, 12,71%, á launum, sem
eru fyrir ofan okkar taxta.“
Björn Snæbjörnsson, foimaður Einingar-Iðju,
sagði að ályktunin, sem VMSI sendi frá sér um helg-
ina væri ákveðin söguskoðun á því, sem hefði verið að
gerast undanfarna mánuði.
Pirringur eða klofningur
„Það hefur verið ákveðinn pirringur milli aðila,
þótt ekki hafi verið beinn klofningur," sagði hann.
„En Flóabandalagið hefur greinilega haft aðrar
áherslur en aðrir á landsbyggðinni, þótt vinnan innan
Verkamannasambandsins hafi verið nokkuð sam-
stíga. Auðvitað menn haft aðrar skoðanir, eins og
gengur og gerist í félagasamtökum."
Hann benti á að það væri ekki nýtt af nálinni að nú-
verandi Efling hafi áður farið með sín samningamál
sér. I síðustu samningum hefðu Dagsbrún og Fram-
sókn, nú Efling, samið út af fyrir sig.
„Það hefur gerst áður að þeir hafi farið öðru vísi að
en þá voru þeir samhliða Verkamannasambandinu í
þeim samningum," sagði hann. „í raun voru hlutirnir
hafðir svipaðir og menn unnu saman. Samstarfið var
því meira en núna þegar var ákveðið að fara með öðr-
um hætti. Þessi þrjú félög ákváðu að fara alfarið sér
og tóku til dæmis ekki þátt í kjaramálaumræðu á síð-
asta þingi Verkamannasambandsins á þeirri for-
sendu að þeir ætluðu ekld að blanda sér inni í um-
ræðu annarra félaga innan Verkamannasambands-
ins.“
Björn sagði að vissulega væri þetta þeirra ákvörð-
un en gagnrýndi að þeir hefðu tekið alla sína menn út
úr ráðum og nefndum Verkamannasambandsins og
skiptu sér því raunverulega ekkert af starfi sam-
bandsins. Hann benti á að Sigríður Ólafsdóttir, vara-
formaður VMSÍ, væri í Eflingu, gjaldkeri VMSÍ væri
Kristján Gunnarsson í Keflavík og meðstjórnandi
Sigurður T. Sigurðsson í Hafnarfirði og yfir bygging-
ar-, tækja- og flutningadeild væri Sigurður Bessason,
verðandi formaður Eflingar.
Deildir og ráð jafnvel óstarfhæf
„Þetta fólk hafði verið í lykilstöðum í Verkamanna-
sambandinu og þegar það fer eru sumar deildir og
ráð jafnvel óstarfhæf vegna þess að búið er að draga
til baka stóran hluta af stjórnarmönnum," sagði
hann. „Þetta gerir hlutina sýnu erfiðari og slítur úr
sambandi vinnu sem menn hafa unnið saman því að
þetta fólk hefur ekki komið að störfum Verkamanna-
sambandsins síðan.“
Hann kvaðst hins vegar telja alvarlegast að þetta
fólk væri kosið af þingi sambandsins sem einstakling-
ar en ekki fulltrúar einhvers félags.
„Þótt ég sé formaður ákveðinnar deildar innan
Verkamannasambandsins í framkvæmdastjóm lít ég
ekki svo á að Eining-Iðja hafi tilnefnt mig sem ein-
hvem fulltrúa, heldur er ég kosinn af þingi sam-
bandsins. Því fmnst mér svolítið erfitt að félög manna
dragi þá út þegar þingfulltrúar hafa trúað þeim fyrir
ákveðnum trúnaðarstörfum."
Halldór er fljótur að spyrja á móti þegar hann er
spurður um þá ákvörðun að draga sig út úr starfi
VMSI: „Hvemig í ósköpunum áttum við að fara að
hafa áhrif á kjarasamningaundirbúning hjá Verka-
mannasambandinu þegar við vomm búnir að taka
okkur út úr þessu? Það sér hver heilvita maður að
gengur ekki upp.“
KLOFNINGUR
EÐA SAMSTAÐA
Innan Verkamannasambands Islands takast á höfuðborgarsvæðið og landsbyggðin
Ekki sér fyrir endann á ágreiningnum innan Verkamanna-
—
sambands Islands eftir að Flóabandalagið ákvað að fara sína
-------------------—-------------------------------------
leið í samningum og draga sig úr samstarfínu innan VMSI.
En hversu djúpstæður er ágreiningurinn? Karl Blöndal
ræddi við nokkra aðila sitt hvorum megin við borðið.
Morgunblaðið/Sverrir
Frá þingi VMSÍ í fyrra þegar aðildarfélög hins svokallaða Flóabandalags ákváðu að draga sig út úr
störfum hjá Verkamannasambandinu.
Sama gerðist í raun 1997
Halldór sagði að í raun hefði það sama gerst 1997.
„Við drógum ekki okkar fulltrúa út en þeir tóku ekki
þátt í samningagerð Verkamannasambandsins þá,“
sagði hann. „Við komum aldrei nálægt samningum
Verkamannasambandsins 1997 og ekki heldur núna.
Þetta var ekkert á annan veg. Þú tekur ákvörðun um
að vera ekki inni í þessu samfloti og þá ertu ekkert að
blanda þér í það sem þar fer fram. Það er ósköp eðli-
legur hlutur."
Halldór sagði að það hefði aldrei verið inni í mynd-
inni að félögin ættu samleið.
„Málið snerist um það við tókum þá ákvörðun inni í
félaginu og félagsmenn með okkur að við skyldum
fara ein með samningaumboðið og síðan ákváðu þessi
félög þrjú að fara saman,“ sagði hann. „Þannig að við
tókum þessa ákvörðun á félagslegum grundvelli.
Þetta er nákvæmlega það sama og gerðist 1997. Þá
ákvað Dagsbrún að fara ein og sér og gerðu það.“
Þegar Halldór talar um að þessi staða sé ekki ný af
nálinni vaknar spurningin hvernig standi á hinni
hörðu gagnrýni nú.
„Ég veit það ekki,“ sagði hann. „Yfirlýsingamar
komu frá þeim og það verður að spyrja þá um það.
Þeir byijuðu á þessu og við höfum reynt að halda
okkur utan við stóryrtar yfirlýsingar."
Hervar Gunnarsson, formaður Verkalýðsfélags
Akraness,
kvaðst ekki vilja nota orðið svik um þá stefnu sem
Flóabandalagið hefði mótað.
„Þeir hafa keyrt á stefnu sem þeirra félagsmenn
hafa sett á oddinn," sagði hann. „Við gerum það sem
okkar menn settu á oddinn. Þannig að það er sitt hvor
stefnan og þótt ég sé ekki hrifinn af þeirra stefnu er
þar greinilega um aðrar áherslur að ræða. En ég vil
ekki segja að það séu nein svik.“
Erfitt að ekki er samið samtímis
Hann sagði að það gerði landsbyggðarsamtökun-
um erfitt fyrir að ekki skyldi samið samtímis, heldur
þyrftu þau nú að sigla í kjölfarið.
„Þeir settu fram sína kröfugerð og hafa náð heil-
miklu miðað við hana en það er langt frá því sem við
settum fram,“ sagði hann og bætti við að ákvörðun
ríkisstjórnarinnar væri tekin út frá þeim samningi
sem gerður hefði verið við Flóabandalagið. „Þarna er
verið að semja fyrir 10 prósent af launþegum í land-
inu og ríkisstjómin kemur með þetta á þeirri línu. En
það er ákvörðun ríkisstjórnarinnar.“
Björn sagði að rétt væri að menn hefðu fjarlægst
innan Verkamannasambandsins þegar hann var
spurður hvort það væri nú klofið og bætti við að menn
hefðu greinilega velt því fyrir sér að kljúfa það.
„Það var ákveðinn vendipunktur þegar menn tóku
þá ákvörðun að fara út með þessum hætti,“ sagði
hann. „Þá er ég ekki að tala um að fara með öðru vísi
kjarastefnu en hinir, heldur hitt að draga sína menn
út. Með því að gera það má ætla að þeir hafi verið að
velta fyrir sér að skipta þessu upp. Það er hins vegar
Ijóst að ef þeir segja sig úr Verkamannasambandinu
eru þeir að segja sig úr Alþýðusambandinu líka. ASI
er byggt upp af landssamböndum og ég hef ekki trú á
því að þeir hafi neinn áhuga á að fara út úr Alþýðu-
sambandi íslands. Það yrði ekkert smámál að fara út
úr heildarsamtökunum.“
Halldór sagði að engin ákvörðun hefði verið tekin
um að fara út úr Verkamannasambandinu og kveður
ekkert hæft í því að eina ástæðan sé sú að það jafn-
gildi sjálfkrafa úrsögn úr ASI.
Kenning búin til
„Það hefur bara ekkert verið sérstaklega rætt að
fara út úr Verkamannasambandinu,11 sagði hann.
„Það er sérákvörðun ef menn ætla út í það og myndi
kosta allsherjaratkvæðagreiðslu í félögunum. Það á
ekkert skylt við þetta. Þeir eru að búa þessa kenn-
ingu til, að við séum að halda í við okkur að taka
ákvörðun um að fara út úr Verkamannasambandinu
vegna þess að við viljum ekki fara út úr Alþýðusam-
bandinu. Þetta hefur bara aldrei verið rætt. Ég veit
ekki af hverju menn eru að blanda þessu saman.
Þetta er einhver fantasía, hreinlega.“
Björn sagði erfitt að segja til um það hvernig færi
fyrir VMSI að óbreyttu.
„Ef þetta fer svona þurfa menn að velta framhald-
inu fyrir sér,“ sagði Björn. „Það er náttúrulega ljóst
að þetta félag í Reykjavík, Éfling, er orðið mjög stórt
og með sameiningu þessara félaga hefur verið unnið
mikið og gott starf. Én það hefur þýtt að þeir telja sig
geta verið sjálfstæðari en áður og geta sinnt sínum
málum betur vegna stærðarinnar og þurfa minna á
þessu sameiningartákni Verkmannasambandsins að
halda.“
Ýmsir hafa lýst yfir áhyggjum yfir framhaldinu
innan VMSÍ. Halldór vill ekki ganga svo langt.
„Samstarfið var nú ekki verra en það að ekki er
nema mánuður síðan ég, Björn Grétar Sveinsson og
Guðmundur Jónsson sátum á tveggja daga fundi
austur á Örk í Hveragerði til þess að fara yfii- stöðu
svokallaðra landssambanda - Þjónustusambands
fólks í veitingageiranum, sem nú er komið inn í Efl-
ingu, Landssambands iðnverkafólks og Verka-
mannasambandsins. Við hefðum varla setið þarna til
að ræða sameiningu þessara landssambanda ef við
værum á leiðinni út úr samböndunum. En menn
verða að gera sér grein íyrir því að þegar svo stór
sameining hefur átt sér stað sem hér á höfuðborgar-
svæðinu breytir það umhverfinu. Verkamannasam-
bandið er ekki eins þegar þrjú félög með kannski 24
þúsund manns af 36 þúsundum sameinast. Það hlýtur
að hafa áhrif og þá verða menn að setjast niður og
finna skynsamlega lausn á því. En lausnin þarf ekki
endilega að vera það, sem þeim dettur til hugar. Það
þarf alltaf tvo til að semja.“
Að slökkva elda
Halldór sagði fyrir helgi að þeir, sem hefðu kveikt
þá elda, sem loguðu innan VMSÍ, ættu að slökkva þá.
Björn Snæbjörnsson kvaðst ekki vita hvort búið væri
að stofna slökkvilið til að slökkva þá elda sem Halldór
hefði talað um: „En ég tel að þeir hafi kveikt ákveðna
elda með því að draga fólk út úr starfi Verkamanna-
sambandsins. Við í landsbyggðarfélögunum erum al-
veg með það á hreinu að hagsmunum launafólks inn-
an sambandsins sé best borgið með því að menn vinni
saman og ég hef trú á því að við séum alltaf tilbúin að
ræða málin og slökkva eldana þá sameiginlega. En
aðalmálið er held ég að menn geti talað saman og
menn geta ekki gert það í skeytasendingum í fjöl-
miðlum.“
Bjöm Grétar Sveinsson, formaðiu' VMSI, kvaðst
ekki ælta að blanda sér í þennan bruna þótt síðar
kæmi tækifæri til að ræða það mál. Hann sagði hins
vegar rétt að þessi deila væri ekki að koma upp núna
og varðaði ekki aðeins samninginn sem slíkan.
„Þeir ákváðu að vera sér og voru búnir að segja sig
frá öllum störfum innan Verkamannasambandsins og
öllum stöðum sem þeir voru kosnir á þingi þess,“
sagði hann. „Þannig að það er ekki nýtt að því leyti
til.“
Halldór Bjömsson, formaður Eflingar, svaraði
birgslum um svik Flóabandalagsins í síðustu viku
þannig að þeir, sem hefðu kveikt þá elda, þyrftu einn-
ig að slökkva þá.
„Ég held að þetta sé nú reyndar þannig að til þess
að kveikja elda þarft þú bæði eldsmat og eldfæri,"
sagði Hervar. „Eg held að það eigi að vera sameigin-
legt verkefni að slökkva þessa elda. Ég vil ekki halda
því fram að það sé einhver einn aðili sem hafi kveikt
þessa elda og held að menn hafi hjálpast að við það.“
Halldór segir að kenningar um að hann eigi upp-
tökin séu svo vitlausar að taki ekki nokkru tali.
„Þeir hófu þessar árásir á okkur og kölluðu okkur
svikara og ýmsum öðmm nöfnum og hafa ekkert leg-
ið á því síðan," sagði hann. „Þess vegna hljótum við að
líta svo á að það séu þeir sem hafi hafið þennan
ái'óður. Við höfum aldrei sagt neitt styggðaryrði um
félögin innan Verkamannasambandsins þannig að
þau verða bai'a eiga þetta við sjálf sig.“
Bjöm Snæbjömsson kvaðst ekki vera viss um
hvort hægt hefði verið að koma í veg fyrir að aðilarnir
að Flóabandalaginu drægju sig út úr starfi VMSÍ í
haust.
Sameining sambanda
„Menn hafa auðvitað rætt þessi mál en þetta var
ákvörðun, sem þeir tóku, og ég held að því hefði ekki
verið breytt þótt menn hefðu farið í einhverjar djúpar
viðræður um það,“ sagði hann. „Það hafa auðvitað
verið viðræður um að reyna að sameina þessi sam-
bönd, Verkamannasambandið, Landssamband iðn-
verkafólks og Þjónustusambandið. Ég er viss um að
menn era tilbúnir að ræða þessi mál þótt komin sé
ákveðin gjá. Vandi er til þess að vinna sig út úr hon-
um.“
Bjöm Grétar sagði að það yrði gaman að lifa ef
hann gæti séð fyrir lyktir á deilunni sem nú stæði yfir
milli aðila að sambandinu annars vegar á landsbyggð-
inni og hins vegar Flóabandalagsins svokallaða, og
hann gæti farið að beita spádómsgáfu sinni á hluta-
bréfamarkaði með tvær milljónir króna á mánuði.
„En ég er nú bara hér og verð að horfa á það frá
degi til dags hvemig þetta gengur," sagði hann. „En
þetta er í ákveðnu ferli. Félögin ákváðu að senda til
félaganna hvort halda ætti áfram að reyna að slást
með verkfallsboðun. En vissulega setur þetta strik í
reikninginn. Allt annað væri sjálfsblekking.“
Hefðu átt að fara saman
Bjöm Grétar hefur sagt að öll félögin hefðu átt að
fara saman og þannig hefði verið hægt að ná meira
fram.
„Mín skoðun hefur alltaf verið sú og ég hef alltaf
látið það koma fram á öllum þeim fundum og því ferli
sem hefur staðið yfir í eitt ár í Verkamannasamband-
inu að félögin ættu að öll að fara saman,“ sagði hann.
„Nú væri tækifærið til þess, við eram í hápunkti upp-
sveiflu eins og sést á öllum afkomutölum fyrirtælqa
og þessir verðbréfa- og peningamarkaðir era í toppi
og því ættu menn að fara saman og sækja á hvað
varðaði lægstu laun. En þetta varð niðurstaðan, að
menn færa ekki saman. Þetta er ekki nýtt og hefúr
gerst áður, oftar en einu sinni og oftar en tvisvar með
mismunandi hætti. En mín skoðun er afdráttarlaust
sú að meira hefði náðst hefðu menn staðið saman.
Menn ná alltaf betur þegar þeir standa saman enda
byggist hugmyndafræði verkalýðshreyfingarinnar á
því.“
En af hverju hrifu þessi rök ekki?
Bjöm sagði að greinilegt væri að Flóabandalagið
hefði metið stöðuna þannig að sameiginlega stæði það
betur.
„Þeir era með sameiginlegt vinnusvæði og eiga
margt sameiginlegt sem við teljum reyndar að þeir
eigi líka sameiginlegt með landsbyggðarfélögunum,"
sagði hann. „Okkur hefur vitaskuld fundist að það sé
sama hvort þú býrð á höfuðborgarsvæðinu eða lands-
byggðinni sé sterkt Verkamannasamband og sam-
staða félaga forsenda fyrir því að vinna að hagsmun-
um launafólks hvar sem það býr á landinu."
Sundrung vatn á myllu
andstæðinganna
„Ég hef ekki svör við því,“ sagði Hervar um spum-
inguna um það hvers vegna rök Bjöms Grétars hefðu
ekki hrifið. „En ég er sammála honum um þetta og er
þeirrar skoðunar að verkalýðshreyfingunni vegni
best þegar hún stendur saman sem ein heild. í raun
og vera er sundrang verkalýðshreyfingarinnar bara
vatn á myllu þeirra sem við eram að fást við,“ sagði
Hervar.
Halldór Björnsson var á öðra máli og sagði að eng-
ar staðreyndir byggju að baki þeim orðum Bjöms
Grétars Sveinssonar að riðið hefði á að standa saman
til að sækja veralegar kjarabætur í góðærinu og hann
hefði engin svör við því hvers vegna rök hans hefðu
ekki hrifið.
Lætur sér bara detta þetta í hug
„Við voram að meta okkar stöðu og tókum þessa
ákvörðun," sagði Halldór. „Menn geta verið með alls
konar hugmyndir en það era engin rök fyrir því sem
Björn er að segja. Hann bara lætur sér detta þetta í
hug og setur þetta fram. Þetta era frjáls og fullvalda
félög. Þau taka sína ákvörðun og önnur félög innan
Verkamannasambandsins verða bara að sætta sig við
það.“
Hervar Gunnarsson sagði að það væri erfitt að
finna upptök þess ágreinings, sem nú væri uppi innan
VMSÍ, en sagði að það hefði vissulega verið afgerandi
aðgerð þegar félögin, sem kennd era við Flóabanda-
lagið, hefðu ákveðið að draga alla sína fulltrúa út úr
starfi Verkamannasambandsins. Það væri eini punkt-
urinn sem hægt væri að festa hendur á. Hann sagði
að ekki væri hægt að gagnrýna Bjöm Grétar Sveins-
son, formann VMSI, og fullyrðingar um að hann væri
ekki nógu sterkur fyrir ættu sér enga stoð.
„Ég bendi nú bara á það að formaðurinn er ekkert
annað en sá sem er kosinn og ráðinn til að vinna sam-
kvæmt því sem ákveðið er,“ sagði hann. „Það era þá
þeir, sem taka ákvarðanimar, sem era veikir. Ég held
að það sé þá fyrst og fremst vegna þess að menn hafa
ekki skipt sér af ákvarðanatökum eða ekki tekið þátt í
þeim.“
Hann kvaðst ekki hafa það langa starfsreynslu í
stjóm Verkamannasambandsins að hann gæti borið
stöðuna nú saman við það þegar Guðmundur J. Guð-
mundsson var við völd.
Hervar sagði að atburðimir nú væra mjög frá-
bragðnir því sem gerðist síðast þegar félögin á suð-
vesturhorninu snera bökum saman.
„Þegar þeir fóra þessa leið áður sögðu þeir sig ekld
frá öllum störfum," sagði hann og bætti við að þá
hefðu í sjálfu sér ekki verið nein átök um að þeir
skæra sig úr. „Það endaði síðan með því að menn
settust sameiginlega yfir þau verkefni sem vora sam-
eiginleg en það gerist hins vegar ekki núna.“
Söguskýringar
Halldór kvaðst ekki geta tekið undir söguskýring-
ar þess efnis að ein ástæðan fyrir því hvemig komið
væri innan Verkamannasambandsins væri að það
væri veikara en áður og hefði þá verið horft aftur til
tíma Guðmundar J. Guðmundssonar.
„Ég get í sjálfu sér ekki séð að það eigi við,“ sagði
hann. „Reyndar var Dagsbrún stærsta einingin innan
Verkamannasambandsins alveg þar til Bjöm Grétar
tók við og tveir formenn VMSI á undan honum vora
formenn Dagsbrúnar, fyrst Eðvarð Sigurðsson og
síðan Guðmundur J.,“ sagði hann. „Sumir segja að
það fari aldrei vel nema stærsta einingin fari með for-
mennskuna. Ég vil ekki leggja neinn dóm á það. Það
er bara eitthvað sem menn verða bara að hugsa fyrir
sjálfa sig. Ég sé hins vegar ekki að það eigi að spilla
neinu en svona stór hópur, sem verður úr þessum
fimm félögum sem hér vora, hlýtur auðvitað að vilja
gera einhverjar breytingar sem aðrir verða þá að
reyna að taka þátt í að móta.“
Hervar kvaðst vona að þessi deila endaði ekki með
klofningi.
„En ég verð að viðurkenna það að mér finnst þetta
mál vera komið svolítið langt,“ sagði hann. „Ég held
hins vegar að það sé úrlausnarefni að leysa þetta og ’
styrkja Verkamannasambandið vegna þess að öll fé-
lögin innan þess eiga að hafa hag af því.“
En nú var ljóst í hvað stefndi, en stóru orðin fóra
ekki að falla fyrr en Ijóst var að samningar vora að
takast milli Flóabandalagsins og Samtaka atvinnu-
lífsins. Af hverju blossaði þessi ágreiningur ekki upp
fyrr?
„Kannski trúðu menn því að þeir myndu koma
þessu saman á endanum," sagði Hervar. „En það
hafa náttúralega gengið yfirlýsingar milli þessara
fylkinga sem hafa orðið til þess að vekja athygli á því
að þama væra menn ósammála. Síðan höfum við
heyrt að sumir innan raða Verkamannasambandsins
era þeirrar skoðunar að meiri árangur hefði náðst í ,
þessum kjarasamningum [en hjá Flóabandalaginu] ef
menn hefðu farið saman í þetta.“
Hervar sagði þegar hann var spurður hvort sá
ágreiningur um mai'kmið, sem væri milli Flóabanda-
lagsins og félaganna á landsbyggðinni, væri svo mik-
ill að samkomulag væri útilokað, að á það hefði aldrei
reynt.
„Ég held, ef við skoðum málið og horfum aðeins
aftur í tímann, að það hafi komið yfirlýsingar í undan-
fara þessarar kjarasamninga- eða kröfugerðar frá
landsbyggðinni og sumum félaganna innan Flóa-
bandalagsins sem voru mjög áþekkar. Þannig að
menn settust aldrei niður til að vita hvort þeir gætu
fundið þetta - hvort þeir gætu fundið og komist að
sameiginlegri niðurstöðu.“
Hann sagði að ástæðan fyrir því að ekki hefði verið
vilji til að ræða þessi mál hlyti að vera sú að aðilamir
á suðvesturhominu teldu að þeir gætu gert betur ein-
ir en sem hluti af heildinni.
„Við verðum náttúralega að hafa í huga að á höfuð-
borgarsvæðinu era meiri sveiflur í launum,“ sagði
hann. „Launaskriðið er meira en úti á landi þar sem
algengara er að fyrirtæki haldi sig við taxta eins og
þeir era í samningunum. Það virðist vera rneiri sam-
keppni um vinnuafl á höfuðborgarsvæðinu og þar af
leiðandi vegur taxtakerfið ekki jafn þungt þar og úti á
landi."
Dagsbrún alltaf sjálfstæð
í sínum samningum
Halldór vildi ekki taka undir að ástæðan fyrir því
að menn vildu semja sér á suðvesturhominu væri sú
að þeir teldu að þar stæðu þeir betur að vígi.
„I undanfömum samningum var sérstaklega
Dagsbrún á sínum tíma alltaf sjálfstæð í sínum samn-
ingum og var aldrei inni í Verkamannasambandinu,"
sagði hann. „Þetta er ekkert sem er að koma upp
núna. Við tókum þessa ákvörðun af því að við metum
það svo að nálægðin á milli þessara félaga sé svo mikil
að það sé eðlilegt að þau kanni hvort grundvöllur sé
fyrir því að fara saman í þessa samninga, en ekki inn-
an Verkamannasambandsins. Menn þurfa ekkert að
vera hissa á því að tekin sé ákvörðun og kenningin er
fáránleg."
Ekki klofningur milli lands og borgar
Hervar vildi ekki ganga svo langt að segja að upp
væri að koma almennur klofningur milli landsbyggð-
ar og höfuðborgarsvæðisins innan verkalýðshreyf-
ingarinnar.
„Það er mjög eðlilegt að þessi tvö sambönd hangi
svolítið saman,“ sagði hann. „Skilin milli þessara
sambanda era í sjálfu sér mjög óljóst í mörgu tilliti og
mörgum greinum. Við vitum að fólk er að vinna sam-
bærileg störf en er innan sitt hvors sambandsins.
Hefðin hefur kannski ráðið því frekar en fost, mörkuð
stefna. Til dæmis era matvælafyrirtæki, sem fram-
leiða fisk fyrir neytendur, þar sem fólk flokkast sem
iðnverkafólk, en fólkið, sem vinnur við hliðina á því
við línurnar í frystihúsunum telst vera í Verkamanna-
sambandinu. Skilin þarna á milli era alltaf að verða
óljósari.“
Lenda sjálfkrafa utan ASÍ ef
félögin ganga úr VMSI
Sumir hafa gengið svo langt að segja að eina
ástæðan fyrir því að félögin í Flóabandalaginu gangi
ekki úr VMSÍ sé sú að um leið myndu þau sjálfkrafa
lenda utan Alþýðusambands íslands.
„Lögin era náttúralega þannig að Alþýðusam-
bandið er samband landssambanda,“ sagði einn
heimildarmaður Morgunblaðsins. „Félög sem segja
sig úr landssambandi segja sig jafnframt úr ASÍ. Eg
verð að viðurkenna að eftir að hafa fylgst með þessari
þróun undanfama tíu daga er frekar að læðst hafi að
manni sá granur að það sé ástæðan fyrir því að ekki
sé kominn klofningur. En í ljósi þess að ég tel að leysa
eigi úr þessum deilum og ná sáttum vil ég ekki trúa að
þannig liggi i þessu," sagði hann.
Hervar kvaðst vera þeirrar hyggju að þegar lokið
verði við að ganga frá samningum nú verði að snúa
sér að nýju að þeim verkefnum, sem ákveðið var að
ganga í á þingi Verkamannasambandsins í haust.
„Þar var ákveðið að setja þetta mál í ákveðinn far-
veg og skoða Verkamannasambandið, uppbyggingu
þess og rekstur," sagði Hervar. „Það á einnig við um
Landssamband iðnverkfólks og þjónustusambandið
með það fyrir augum hvort rétt væri að kanna til hlít-
ar hvort eigi að sameina þessi sambönd. Ég held að
það hljóti að vera næsta skrefið - að menn setjist yfir
þetta þegar þeir eru búnir að rasa út og reyni að finna
lausn á þessu vegna þess að svona deilur eru ekki til*
hagsbóta fyrir umbjóðendur verkalýðshreyfingar-
innar - verkafólkið sjálft.“