Morgunblaðið - 17.03.2000, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 17. MARS 2000
URVERINU
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Verkfall myndi stöðva fískvinnslu á landsbyggðinni
Myndi einnig raska
útgerðinni verulega
Reuters.
Konur í Kaduna í Nígeríu elda mat utandyra.
Nígería: Skuldir
eða lýðræði?
ALLSHERJARVERKFALL
Verkamannasambands Islands
myndi stöðva alla fiskvinnslu á lands-
byggðinni og raska verulega útgerð
fiskiskipaflotans. Forsvarsmenn
helstu sjávarútvegsfyrirtækja telja
þó að ekki muni koma til verkfalls,
enda hafi línumar í samningsgerð-
inni þegar verið markaðar með
samningnum við Flóabandalagið.
Eins og kunnugt er hefur for-
mannafundur Verkamannasam-
bands íslands og Landssambands
iðnverkafólks samþykkt tillögu um
boðun verkfalls á landsbyggðinni frá
og með 30. mars nk. Forsenda þess,
að af verkfallinu verði, er að það
verði samþykkt í 39 aðildarfélögum
þessara samtaka. Verkfalisboðunin
nær hins vegar ekki til félagssvæðis
Eflingar í Reykjavík, Hlífar í Hafn-
arfirði og Verkalýðs- og sjómannafé-
lags Keflavíkur, hins svokallaða
Flóabandalags sem gekk frá kjara-
samningi við Samtök atvinnulífsins
íyrr í þessum mánuði.
Bitnar mest á landsbyggðinni
Hörður Óskarsson, fjármálastjóri
ísfélags Vestmannaeyja hf., segir að
ef kæmi til verkfalls myndi fisk-
vinnsla félagsins stöðvast og útgerð-
in einnig að stærstum hluta. Eins
muni bræðsla í fiskimjölsverksmiðju
félagsins stöðvast verði henni þá
ekki þegar lokið eftir loðnuvertíðina.
„Það er sjálfhætt hjá loðnuskipunum
á þessum tíma vegna þess að loðnu-
kvótinn verður að öllum líkindum
búinn og vertíðinni lokið. Við erum
með tvö skip á bolfiskveiðum og það
þriðja fer á bolfiskveiðar ef ekki
kemur til verkfalls. Útgerð þessara
Loðnuskipið Neptúnus ÞH fékk nót-
ina í skrúfuna þar sem það var á
veiðum norður af Öndverðamesi á
miðvikudagsmorguninn í allþungum
sjó. Reyndist nauðsynlegt að draga
skipið til Ólafsvíkur til þess að fá
kafara til að hreinsa úr skrúfu þess.
Loðnuskipið Sunnutindur SU kom
Neptúnusi til aðstoðar, en skömmu
eftir að búið var að tengja skipin
saman og stefnt til hafnar varð
Sunnutindur fyrir því að bilun varð í
VIÐSKIPTAÞJÓNUSTA utanríkis-
ráðuneytisins efnir til Ferskfiskdaga
í París 29. til 31. mars nk. í þeim til-
gangi að auka þekkingu íslenskra út-
flytjenda á franska markaðnum og
stuðla að auknum viðskiptum með
ferskt sjávarfang milli Islands og
Frakklands.
í sendiráði íslands í París starfar
Unnur Orradóttir Ramette við-
skiptafulltrúi á vegum viðskiptaþjón-
ustu utanríkisráðuneytisins, en und-
anfarna mánuði hefur Tryggvi Bjöm
Davíðsson leyst hana af í bamsburð-.
arleyfi. Þessa dagana em þau bæði
að störfum við undirbúning Ferks-
fiskdaga í góðu samstarfi við Sigríði
Á. Snævarr sendiherra.
Tryggvi Bjöm segir að Frakkar
hafi mikinn áhuga á ferskfiski frá Is-
landi og útflytjendur geti selt aðrar
fisktegundir í Frakklandi en á öðmm
hefðbundnum mörkuðum. „Þar
liggja þau tækifæri sem við kynn-
skipa myndi vissulega takmarkast af
einhverju leyti. Það yrði jafnvel hægt
að selja eitthvað af fiski á fiskmar-
kaðina og eitthvað erlendis. En það
gengur ekki til lengdar ef allir fara út
í slíkt.“
Hörður vonast til að samninga-
nefndir VMSÍ og SA nái sem fyrst
saman og bindur vonir við að samn-
ingar við Flóabandalagið leggi
ákveðnar línur í þeim viðræðum.
„Það er ljóst að ef kemur til átaka á
vinnumarkaði bitnar það fyrst og síð-
ast á landsbyggðinni. Hver dagur
eða vika í verkfalli er gríðarlega dýr
og það græðir enginn á slíkum átök-
um og fólk er lengi að ná því til
baka,“ segir Hörður.
Kolmunnajafnvel
landað erlends
Björgólfur Jóhannsson, forstjóri
Síldarvinnslunnar hf. í Neskaupstað,
segir verkföll ætíð hafa slæm áhrif á
rekstur sjávarútvegsfyrirtækja.
Hann segir vinnsluna í landi munu
stöðvast og það kæmi sér illa, enda
kolmunnavertíð framundan sem og
veiði úr norsk-íslenska síldarstofnin-
um. Hann segir að væntanlega yrði
hægt að halda útgerð skipanna
áfram. „Við þyrftum þá að ráðstafa
afla isfiskskipsins Bjarts NK á ann-
an hátt en við höfum gert. Komi ekki
til verkfalls hjá sjómönnum heldur
frystiskipið Barði NK áfram veiðum
en við yrðum þá að landa úr skipinu á
Faxaflóasvæðinu. Þar að auki erum
við með tvö skip sem væntanlega
fara á kolmunna og við myndum þá
reyna að landa úr þeim annaðhvort á
Faxaflóasvæðinu eða erlendis."
Björgólfur segist ekki hafa trú á
annarri aðalvél og varð skipið að
hætta að draga Neptúnus og halda
til hafnar til viðgerðar. Loðnuskipið
Börkur NK tók Neptúnus þá í tog og
dró hann undir Ólafsvík. En vegna
þess hve Börkur var hlaðinn og að-
stæður erfiðar vegna vinds þótti
óráðlegt að Börkur drægi Neptúnus
inn í höfnina. Var þá Bergvík SH
fengin til þess og tókst það vel, þrátt
fyrir að vindur stæði stífur upp á
norðurgarðinn sunnanverðan.
um,“ segir hann og bætir við að
Frakkar leggi líka mikið upp úr um-
búðunum. „Við leggjum áherslu á að
menn eru að hasla sér völl á nýjum
markaði og leiðin er mun opnari
núna en áður. í íyrsta lagi vegna
þess að nú er beint flug frá Islandi til
Parísar allan ársins hring og í öðru
lagi hefur fiskafli Evrópubandalags-
ins verið stórlega skertur. Sú skerð-
ing gerir það að verkum að ferskan
fisk vantar á markaðinn.“
Kærkomið tækifæri
Að sögn Tryggva Bjöms er líka
lögð áhersla á íyrirtæki í Frakklandi
með Ferskfiskdögunum. í því sam-
bandi segir hann að ekki sé aðeins
um að ræða heildsala sem koma vör-
unni áfram heldur stóreldhúsamark-
aðinn, þ.e. stóru keðjumar sem selja
veitingahúsunum, og stóru verslun-
arkeðjumar. „Það vom ákveðnar
hindranir á þessum markaði en við
þvi að til verkfalls komi og að samið
verði á svipuðum nótum og gert var
við Flóabandalagið fyrir skömmu.
„Það er búið að gera samninga á
Faxaflóasvæðinu og ég sé ekki
grundvöllinn fyrir því að samið verði
um hærri greiðslur fyrir sömu störf
úti á landi. Línumar hafa verið lagð-
ar og ég tel að við höfum enga burði
til að fara út fyrir það,“ segir Björg-
ólfur.
Einar Valur Kristjánsson, fram-
kvæmdastjóri Hraðfrystihússins
Gunnvarar hf. í Hnífsdal, telur einnig
að línurnar hafi verið markaðar í
samningsgerðinni með samningnum
við Flóabandalagið. Hann minnir á
afleiðingar sjö vikna verkfalls árið
1997. „Eg hygg að hvorki atvinnu-
rekendur né fiskverkafólk vilji upp-
lifa slíkt á ný. Þar bar enginn neitt úr
býtum umfram það sem annars stað-
ar var samið um, fyrirtæki sem störf-
uðu þá eru ekki til lengur og mikið af
fólki flutt í burtu af svæðinu."
Einar segir að vinnsla í frystihúsi
félagsins muni stöðvast komi til
verkfalls en væntanlega verði hægt
að halda útgerð áfram, að minnsta
kosti frystiskipsins Júlíusar Geir-
mundssonar IS. Hann segist ekki
hafa orðið var við mikla umræðu um
fyrirhuguð átök fyrir utan þá sem er
í fjölmiðlum.
Ósáttir við verkfall
Guðbrandur Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri Utgerðarfélags Akur-
eyringa hf., segir verkfall hljóta að
hafa alvarleg áhrif fyrir alla land-
vinnslu félagsins, auk þess sem út-
gerð ísfiskskipanna raskaðist tölu-
vert. „Við yrðum afskaplega ósáttir
ef til verkfalls kæmi. Við teljum okk-
ur borga samkeppnishæf laun fyrir
átta stunda vinnudag. Við höfum náð
góðum árangri í rekstri og samfara
því hefur kaupauki hækkað mikið. Á
þriggja ára tímabili hafa greidd laun
hækkað um 26% sem er meira en al-
mennt í fiskiðnaðinum, það er föst
tímalaun og kaupauki til viðbótar.“
Guðbrandur segir það hljóta vera
erfitt fyrir VMSI að hefja verkfall
þegar búið sé að leggja línumar með
samningi við Flóabandalagið. „Þegar
litið er til baka hafa aðilar sem reynt
hafa að ná sérsamningum með löng-
um og kostnaðarsömum verkföllum
ekki borið mikið úr býtum umfram
aðra,“ segir Guðbrandur.
höfum unnið að því að ryðja hindrun-
um úr vegi og Ferskfiskdagamir eru
í beinu framhaldi af því starfi."
Birgir Kristinsson, framkvæmda-
stjóri Ný-Fisks ehf. í Sandgerði, sem
hefur flutt út ferskan karfa, steinbít
og þorsk til Frakklands í áratug, seg-
ir Ferskfiskdagana kærkomna. „Við
flytjum út í flugi um 1.500 tonn af
ferskum fiski á ári til Hollands, Belg-
íu, Sviss og Frakklands og þar af fer
þriðjungurinn til Frakklands en við
getum framleitt meira og aukið söl-
una til Frakklands. Ferskfiskdag-
arnir em kærkomnir, ekki bara til að
koma á nýjum samböndum heldur til
að skilja franska markaðinn."
Hann segir franska markaðinn
öðmvísi en aðra markaði í Evrópu
hvað varðar afgreiðslu, tryggingar
og hugsunarhátt. ,Á Ferskfiskdög-
unum verður kynning á öllu frá því
fiskurinn fer héðan og sú kynning
kemur væntanlega að miklu gagni.“
eftir Jeff rey Sachs
©The Project Syndicate,
ÞEGAR fátaek og stórskuldug lönd
era að reyna að breyta stefnu sinni
frá einræði til lýðræðis, geta at-
hafnir ríku landanna ráðið úrslit-
um. Ef ríku löndin halda fast við
endurgreiðslur skulda og stífar að-
haldsaðgerðir, er líklegt að þau
eyðileggi stöðugleika samfélagsins
sem er nauðsynlegur eigi lýðræði
að ná að festa rætur.
Það ætti hins vegar ekki að van-
meta græðgi, skammsýni og al-
mennan skort á umhyggju meðal
ríkra landa. Á síðustu vikum hafa
Evrópulöndin, og greinilega Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn, hafiiað
óskum Nígeríu og nýrri lýðræðis-
stjóm þess, um lækkun skulda.
Þess í stað hafa þessir aðilar haldið
því fram að Nígería eigi að hækka
greiðslur skulda og að landið eigi að
falla frá óskum um lækkun skulda.
Franska ríkisstjórnin, sem stjómar
lánanefnd ríkisstjórnanna (hinn
svokallaði Parísarklúbbur) ber
mesta ábyrð á þessari svívirðilegu
stefnu, en þó deila margar aðrar
ríkisstjórnir og alþjóðastofnanir
þeirri ábyrgð.
Maður skyldi þó ætla að Frakk-
land, Bretland, Bandaríkin og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn væm sér
mun betur meðvitandi um nýlega
atburði. Fyrir sjö árum var Nígería
komin á grjdta en ótrausta braut í
átt til lýðræðis. Bráðabirgðastjórn
var skipað að vakta umskiptin í
þingkosningum 1994. Þrátt fyrir
það þvinguðu Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn og Alþjóðabankinn Níg-
eríu til að hverfa frá niðurgreiðsl-
um á olíuframleiðslu í landinu sem
hluta af aðhaldsaðgerðum sem
krafist var af lánardrottnum.
Tímasetning þessara ákvarðana
hefði ekki getað verið verri. Niður-
felling niðurgreiðslna á eldsneyti
kom af stað uppþotum og víðtækum
verkföllum gegn ríkisstjórninni, og
veitti hershöfðingjum Nígeríu
ástæðu til að koma aftur á stjórn
hersins. Það liðu sex löng ár með
hernaðarstjórn sem fór um með
ránshendi áður en Nígería fékk
annað tækifæri til lýðræðisstjórnar.
Nígería hélt á síðasta ári uppá
ævintýralega lausn undan einræði.
Eftir að hinn hrottalegi og gjör-
spillti hershöfðingi herstjórnarinn-
ar, Sani Abacha, datt skyndilega
dauður niður hunskaðist herinn til
að samþykkja aðrar kosningar í
landinu. Eftir kosningarnar komst
hinn framúrskarandi Olusegun
Obasanjo til valda sem tákn sam-
einingar í landinu en hann hefur
óaðfinnanlega sögu sem lýðræðis-
sinni og nýtur virðingar á alþjóða-
vettvangi. Það var á síðari hluta
áttunda áratugarins sem Obsanjo
forseti leiddi fyrri umbreytingar að
lýðræði, þá yfirmaður hersins.
En hið nýja ríki stendur frammi
fyrir ógnvænlegum ögmnum.
Landið er fátækt, skiptist í ólík
þjóðemi, og félagsleg þjónusta hef-
ur hmnið á herstjórnarárunum sem
einkenndust af spillingu og ránum.
Vaxandi eyðnifaraldur gæti kaffært
allt samfélagið. Nú þegar hafa lífs-
líkur fallið úr 58 ámm í 54 af völd-
um eyðni.
Það er því kaldhæðnislegt þegar
Vesturlönd halda því fram að Níg-
ería sé ríkt land og ætti því að
standa við afborganir skulda. Ef
þau trúa þessu virkilega em þau
einfaldlega kjánaleg. Jafnvel þótt
Nígería sé olíuframleiðandi u.þ.b. 2
milljóna tunna á dag, em tekjur á
mann í Nígeríu af olíuframleiðslu
einungis 100/150 dollarar á ári
vegna hins mikla fólksfjölda, sem
nú er um 120 milljónir. Og vegna
þess að olía er meira en 90% af út-
flutningi landsins em tekjur af olíu
þær einu sem Nígería hefur til að
framfleyta sér í heimshagkerfinu.
Afleiðingar þessa er að meðal-
tekjur á mann (ef bæði er tekin olía
og aðrar tekjur í hagkerfinu) era
um 300 dollarar á mann á ári, sem
gerir Nígeríu að einu fátækasta
landi í heiminum. Samfélagslegar
aðstæður eru ömurlegar eins og við
er að búast þegar fátæktin er slík.
Sjúkdómar geisa, lífslíkur era lág-
ar, mikil vannæring og lítil skóla-
sókn.
Sagan gæti nú endurtekið sig.
Þeir sem fylgst hafa með samninga-
viðræðum um skuldir segja að Níg-
eríu sé gert að hækka afborganir
skulda. Hingað til hafa lánardrottn-
ar hafnað óskum Nígeríu um lækk-
un skulda, þess í stað bjóða þeir
Nígeríu hina fölsku lausn um „end-
urmat“ skulda. Slíkt merkir að Níg-
eríu sé heimilt að fresta sumum af-
borgunum en myndi vera gert að
borga fulla markaðsvexti á því
tímabili, og gert að greiða skuldirn-
ar að lokum að fullu. Nígeríu er
gert að samþykkja þessa skilmála
og fá þess í stað lán frá Alþjóða-
gjaldeyrissjóðnum sem eru á mark-
aðsverði.
Með þessu athæfi er erfitt að
trúa yfirlýsingum sem berast frá
Washington, London, París og
Berlín, um nýjar skuldbindingar við
Afríku og nýjar skuldbindingar um
minnkun fátæktar í fátækustu lönd-
unum. Annaðhvort ríkir algjört
sambandsleysi milli stjórnmála-
manna sem em með þessar yfir-
lýsingar og fjármálaráðherra
þeirra, eða að þetta er kaldhæðnis-
legur leikur ríku landanna sem
njóta nú ávaxtanna af auknu ríki-
dæmi og hagsæld á meðan þau gera
nánast ekkert fyrir aðra í heimin-
um. Ég get mér þess til að hinir
íhaldssömu fjármálaráðherrar ríku
landanna og starfsmenn Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins meðtaldir, séu
blindir á pólitískar afleiðingar
gjörða sinna.
Höfundurinn crprófessor íhagfræði
við Harvard-háskóla og stjómandi
Alþjóðlegrar þróunarstofnunar við
sama skóla.
Fékk nótina í skrúfuna
Ólafsvík. Morgunbladið.
Ferskfískdagar í París 29. til 31. mars
Auknir möguleikar á
franska markaðnum