Morgunblaðið - 24.05.2000, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 2000 31
Aðgát skal höfð
í nærveru sjónar
GUNNAR Hersveinn hefur óneit-
anlega komið mér í bobba með skrif-
um sínum en dómur hans um dóm
minn á listmunum Helgu Jóhannes-
dóttur birtist í Morgunblaðinu 9.
maí, síðastliðinn. Dómur minn um
sýningu Helgu í Stöðlakoti birtist
hins vegar 5. maí, og vitaskuld í
sama málgagni. Bæði var að ég var á
leið í ferðalag og gat því ekki svarað
samstundis, og hitt að slettireku-
skapur Gunnars - en svo er það kall-
að þegar menn blanda sér í mál sem
þeir sverja að sé þeim ekki skylt -
kom mér í opna skjöldu enda er
grein hans einhver undarleg blanda
af siðfræði og fimm prósentum af
fagurfræði, og er sá skammtur þó
ríflega veginn.
Til dæmis byrjar hann á því að
gefa sér að tvær af höfuðdyggðum
gagnrýnenda hljóði upp á virðingu
og auðmýkt. Þó ég reyni að fara með
stækkunargleri aftur til ísókratesar
fæ ég ekki komið auga á slíkan
codex eticus smíðaðan handa gagn-
rýnendum. Öðru nær einkennist slík
iðja gegnum tíðina af logandi hisp-
ursleysi. Þannig hýddi Jesús frá
Nasaret kaupmennina í Musterinu
og sparkaði niður sölutjöldum
þeirra. Vissulega skaut hann sig í
fótinn með athæfinu, eins og Gunnar
segir mig gera. Gott ef það var ekki
með naglabyssu. Að minnsta kosti
er frelsarinn saumrekinn gegnum
báða á öllum dæmigerðum róðu-
krossum. Honum var nær, er sjálf-
sagt viðkvæði Gunnars Hersveins.
Þá er frægt hvernig Jónas Hall-
grímsson skaut sig í fótinn með
Hulduljóðum. Dró fótameinið hann
ekki einmitt til dauða? Svo það fari
ekki milli mála hve litla virðingu og
auðmýkt Jónas auðsýndi smekkvísi
og listfengi landa sinna leyfí ég mér
að birta eitt erindi úr hinu fræga
kvæði hans:
Að fræða? Hver mun hirða hér um fræði?
Heimskinginn gerir sig að vanaþræl.
Gleymd eru lýðum landsins fomu kvæði.
Leirburðarstagl og holtaþokuvæl
fyllir nú breiða byggð með aumlegt
þvaður.
Bragðdaufa rímu þylur vesæll maður.
Við hliðina á kanónu Jónasar sér
hver sæmilega Ijóðlæs maður að
grimmd mín er ekki skæðari en
baunabyssa. En sjálfsagt hefði
Gunnar Hersveinn kosið að kvæði
Jónasar hefði aldrei verið ort, hvað
þá heldur ádrepa Steins Steinars
um tillögu Guðjóns Samúelssonar að
Hallgrímskirkju:
Húsameistari ríkisins
tók handfylli sína af leir,
og Hallgrímur sálugi Pétursson
kom til hans og sagði:
Húsameistari ríkisins!
Ekki meir, ekki meir!
Gunnar Hersveinn gleymir því að
löngu fyrir minn dóm gengu skel-
eggari, betri og mun beittari gagn-
rýnendur um íslenskan ritvöll og
hýddu smekkleysið með svipaðri
hörku og Kristur sýndi kaupmönn-
unum í Musterinu. Allir skutu þeir
sig í fótinn því hjörtu manna slógu
bersýnilega með Sigurði Breiðfjörð,
og báknið á Skólavörðuholti er til
vitnis um að ádeila Steins á líkan
Húsameistara kom fyrir lítið.
Þannig er gagnrýni mín á Helgu
Jóhannesdóttur lítið annað en mjúk-
ar strokur. Eg læt hvergi í það skína
að hún sé rúin hæfileikum. Reyndar
man ég ekki eftir að hafa brigslað
Gagnrýni
Það er eins og það hafi
farið framhjá þér að hálf
önnur öld er liðin frá því
skilið var milli heim-
spekinnar og prédikun-
arstólsins, segir Halldór
Björn Runólfsson,
allri hispurslausri orð-
ræðu til margfaldrar
blessunar.
nokkrum manni um slíkan skort.
Hins vegar áskil ég mér rétt til að
taka listamenn til bæna fyrir sinnu-
leysi og óþarfa dufl við meðal-
mennsku og Helga er ekki á neinni
undanþágu frá þeirri reglu.
Sem gagnrýnandi hlýt ég að
spyrja mig hvers vegna manneskja
sem bersýnilega kann til verka skuli
ekki vanda sig betur við mótun
muna sinna. Af reynslu minni veit
ég að til eru ýmis nærtæk svör. Al-
gengast er að listamaðurinn sé með
hugann við eitthvað annað en list
sína. Út af hreinum peningaskorti
verður honum stundum á að glata
einbeitninni og gera hlutina of fal-
lega í orðsins upprunalegri merk-
ingu. Þá getur löngun hans til að
ganga í augun á sínum nánustu,
pabba og mömmu, frændum og
frænkum, eða vinum og kunningjum
orðið smekkvísinni yfírsterkari og
Aðför að lýðræðinu
EKKI er hægt að
segja að blessun sé yf-
ir íslensku þjóðinni ef
dæma má fréttir síð-
ustu daga af efnahags-
málum og ákærum á
hendur fjölda misynd-
ismanna sem gerst
hafa afkastamiklir síð-
ustu misseri.
Það undarlega
heyrðist á dögunúm að
nefnd á vegum sveit-
arfélaganna á höfuð-
borgarsvæðinu hefði
lagt til að öll sveitar-
félögin á höfuðborgar-
svæðinu sameinuðust í
eitt. Ekki vita þessir
merfn hvað er blessun og réttlæti
nema ef vera mætti réttlæti fyrir
valdakerfið og klíkur þess. Fjöl-
skyldurnar í landinu vita ekki sitt
rjúkandi ráð yfír þeim málefnum
sem kynnt eru fyrir þjóðinni. Vita
þessir valdamenn ekki að lítið sveit-
arfélag er einn af hornsteinum lýð-
ræðisins, sá allra mikilvægasti og
skjöldur fjölskyldna í landinu í
flestu tilliti og er með mestu mann-
réttindum sem mannkyninu hafa
hlotnast.
í litlu sveitarfélagi á fólk auð-
veldara með að hafa áhrif á um-
hverfi sitt, koma saman og hafa
samráð við þá fulltrúa sem hafa
verið kosnir til að fara með stjórn.
Þarfir fólksins eru sýnilegri í litlu
samfélagi en stóru, og minna er
hætt við að einhverjir verði útund-
an. (Þeir sem minna mega sín.)
Lýðræðið hlýtur að felast í því að
nýjar hugmyndir komi frá fólkinu
sjálfu en ekki frá valdastofnunum
eða hagsmunaaðilum.
En þessu hefur verið að mestu
snúið við.
Sú árátta hefur komið í æ ríkara
mæli frá valdakerfinu á undanförn-
um árum að þeir sem
kosnir eru, hafi engar
skyldur við fólkið eða
þurfi ekki á nokkurn
hátt að hafa samráð
við það heldur geri
þeir það sem þeim
sýnist.
Þegar búið er að
upphefja valdastofn-
anirnar það mikið að
raddir fólksins er þeim
til trafala þá er lýð-
ræðinu hætt. Þetta
virðist vera að gerast
hér á Islandi og sér-
staklega eftir þessar
fréttir af þessu nefnd-
aráliti sem auðsjáan-
lega er í anda valdakerfisins.
Auðveldlega má hagræða í stjórn
sveitarfélaganna. Margvíslegum
rekstri fyrirtækja og þjónustu við
fólkið má reka sameiginlega á öllu
höfuðborgarsvæðinu og bjóða út
með vönduðum lýsingum sem fólkið
sjálft fær að taka þátt í. Með því
fyrirkomulagi spöruðust miklar
fjárhæðir.
Reykjavík á að sjálfsögðu að
skipta upp í sjálfstjórnareiningar
sem hefðu fulltrúa, sem mynduðu
síðan borgarstjórn. Sjálfstjórnar-
einingar þýða að í hverju hverfi
kjósi menn sér fulltrúa (stjórn) sem
leita álits íbúanna um þarfir þess í
öllu tilliti.
Hér á landi hefur komið í ljós
hroki valdhafa sem líta á sig sem
yfir aðra hafna og þurfi því ekki að
hlusta á gagnrýnar raddir.
Þar er talið vera mönnum fjötur
um fót ef þeir gagnrýna valdakerfið
eða valdamikla menn. (Samanber
málflutning á Stöð 2.) Engin rök
eru fyrir því að valdaklíkur skuli
einoka völdin. Það eru klár rök fyr-
ir því að fólkið eigi að ráða en það
er ekki einu sinni spurt um álit þess
Sveitarfélög
I litlu sveitarfélagi
á fólk auðveldara
með að hafa áhrif á
umhverfi sitt, koma
saman, segir Árni
Björn Guðjdnsson,
og hafa samráð.
þegar mikilvægar ákvarðanir eru
teknar sem hafa gríðarleg áhrif á líf
þess svo sem í umhverfismálum og
breytingar á stjórnkerfinu. Nefndir
eru skipaðar, oftast af fulltrúm
valdakerfisins.
Ekki kom það fram í fréttinni um
sameiningu sveitarfélaganna að
nefndin hefði gert skoðanakannanir
með skýringum áður en nefndar-
álitið var kynnt.
Tillagan er algjörlega óraunhæf
og út í hött og hefur borgarstjórinn
Ingibjörg Sólrún lýst því yfir.
Islendingar þurfa að halda vöku
sinni, það virðist vera venja á Is-
landi að þagga niður raddir manna
til hagsbóta fyrir vissa aðila. Þess
vegna vilja þeir sameina stjórnkerf-
ið færa ákvarðanir frá fólkinu til
hagsmunaaðila.
Guð gefi að þessari þróun verði
snúið við og fram komi samtök
(jafnvel Lýðræðisflokkurinn) sem
berjist fyrir lýðræði eins það er
framkvæmt t.d. í Sviss og Frakk-
landi.
Guð blessi íslendinga.
Höfundur er framkvæmdastjóri
og fólagi ( Lýðræðisflokknum.
Árni Björn
Guðjónsson
spillt fyrir sköpunar-
gleðinni. Hundrað aðr-
ar ástæður mætti sjálf-
sagt nefna fyrir
flatneskjulegri ásýnd
listsýninga.
Og vond sýning
krefst snarprar gagn-
rýni. Skilningur á
kreppu listamannsins
breytir þar engu. Ef
hnoðaður leir er ekki
annað en hnoð og leir
er ekki hægt að fara
neinn milliveg í ádeil-
unni. Öll tilraun til
falskrar háttvísi - en
siðfræði Gunnars Her-
sveins virðist mæla
með slíkri lausn - er verri en um-
búðaleysi. Hún leiðir einungis til
pískurs í skúmaskotum um leið og
listamaðurinn er blekktur með fag-
urgala. íslenskt listalíf er gegnsýrt
af þess háttar siðleysi sem tálmar
auðvitað allri heiðarlegri umræðu.
Það virðist einmitt vera þekking-
arleysi Gunnars Hersveins á listrýni
- orðræðu hennar og alþjóðlegri
þróun - sem kemur honum til að
halda að gagnrýni mín sé óvægin og
hofmóðug. Reyndar vottar hvergi
fyrir fagurfræðilegum þönkum í
grein hans nema þegar hann átelur
mig fyrir skrautlegan stíl og segir
mig falla á eigin prófi í þeim efnum.
Hann gleymir að gagnrýni mín er
ekki ætluð þeim sem vita og skynja
heldur hinum sem eiga erfitt með að
átta sig á texta og list nema fast sé
kveðið að orði. Mér til mikillar hrell-
ingar misskilur annar hver maður
látlaust málfar vegna þess að „við“
Islendingar temjum okkur nú orðið
að lesa dagblaðatexta á hundavaði.
Þannig hendir það mig æ oftar að fá
misskilin viðbrögð við gagnrýni
minni. Oftar en ekki taka menn hóf-
sama ádrepu fyrir lof og prís enda
er það orðin lenska að taka gagnrýni
fyrir ókeypis auglýsingu.
Þú tekur eftir því Gunnar að ég
slæ gæsalöppum um „við“ enda skil
ég engan veginn viðbrögð þín við
persónufornöfnum mínum. Held-
urðu virkilega að ég
telji mig standa utan
og ofan við almenning,
eða er það sem mér
sýnist að þér finnist sá
einn verður að sinna
gagnrýni sem hafinn
er yfir almennan
breyskleik? Veistu, -
það var einmitt þessi
teprulega afstaða þín
til orðræðunnar og allt
afsökunartuldrið sem
knúði mig til að svara
ádrepu þinni. Þér
tekst nefnilega ekki að
sannfæra mig eina
sekúndu um að ritmáti
þinn stefni hærra en
hver annar stílrænn leikaraskapur.
Það er eins og það hafi farið fram-
hjá þér að hálf önnur öld er liðin frá
því skilið var milli heimspekinnar og
prédikunarstólsins, allri hispur-
slausri orðræðu til margfaldrar
blessunar. Þér er því óhætt að
slappa af. Adrepa þín verður varla
til að aftra þér inngöngu í hið efra.
Alltént trúi ég því varla að almættið
ætli okkur svo mikla nærgætni að
það sleppi þeim einum innfyrir sem
hefðu getað látið vera að fæðast.
Höfundur er listfræðingur.
Fangaóu athygli
HL Displeay götuskilti
Margar geróir,
tilboÓsverö í maf
Háteigsvegi 7 Sími 511 1100
Halldór Björn
Runólfsson
*
ílUSASKLLTI
10°/o afsláttur ef pantað er
fyrir 15. maí.
PIPAR OG SALT
Klapparstíg 44 » Sími 562 3614 j
StöklUu til
Costa del Sol
8.júní
frá kr. 24.955
Heimsferðir bjóða nú einstakt tilboð á síðustu sætunum til Costa del Sol í
maí og júní, en vinsældir þessa staðar hafa aldrei verið meiri en nú, og nú
hafa 4.698 farþegar tryggt sér ferðina til Costa del Sol í sumar. Hér finnur
þú frábæra gististaði, glæsilega veitinga- og skemmtistaði, frægustu golf-
velli Evrópu, glæsilegar snekkjubátahafnir, tívolí, vatnsrennibrautagarða,
glæsilega íþróttaðstöðu og spennandi kynnisferðir í fríinu. Og að sjálfsögðu
nýtur þú traustrar þjónustu fararstjóra Heimsferða allan tímann.
Þú getur nú tryggt þér ótrúlegt tiiboð í sólina, þú bókar núna og 4 dög-
um fyrir brottför hringjum við í þig og látum þig vita hvar þú gistir.
Verð kr. 24*955
M.v. hjón með 2 börn, 2-11 ára, vika,
8. júní, stökktu tilboð.
Verðkr. 45.990
2 í stúdíó, 2 vikur, 8. júní,
flug, gisting, skattar.
Austurstræti 17, 2. hæð, sími 595 1000.
www.heimsferdir.is
Verð kr. 34.990
M.v. 2 í stúdfó, yikuferð, 8. júnf.