Morgunblaðið - 24.05.2000, Blaðsíða 33

32 MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 2000 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SILFURÞRAÐUR
ÍSLENSKRAR
MENNINGAR
BÓKMENNTIR hafa stundum orðið útundan á hátíð-
um eins og Listahátíð í Reykjavík. Áherslan hefur
frekar verið á ýmiss konar sjónmenntir, sviðslistir og
tónlist. Það er því sérstakt fagnaðarefni að efnt skuli til
ljóðasýningar á Listahátíð í Reykjavík að þessu sinni.
Sýningin, sem nefnist Islands 1000 ljóð, var opnuð á
upphafsdegi hátíðarinnar, síðastliðinn laugardag, í
bókminjasal Þjóðmenningarhússins sem flestir þekkja
sem lestrarsal gamla Landsbókasafnsins.
Markmiðið með sýningunni er að hylla íslenska ljóð-
list og vekja áhuga á ljóðum, fornum og nýjum. Ljóð
verða til aflestrar á veisluborðum og veggspjöldum á
sýningunni en auk þess má hlýða á upptökur í eigu Rík-
isútvarpsins með upplestri höfunda. Er þar úr miklu
safni að velja, enda Ríkisútvarpið sinnt Ijóðinu ötullega
í gegnum tíðina. Að endingu verður svo hægt að leita
ljóða á slóðum Ljóðavefjar Listahátíðar. Netið er senni-
lega einn af mikilvægustu vettvöngum ljóðsins í fram-
tíðinni enda virðist það henta knöppu og sveigjanlegu
formi þess afar vel. Með stofnun Ljóðavefjar Listahá-
tíðar gæti orðið til álitlegur grunnur að yfirgripsmikl-
um íslenskum ljóðavef en hann verður afhentur Bók-
menntafræðistofnun Háskóla Islands til varðveislu og
viðhalds að Listahátíð lokinni.
Ljóðið er silfurþráðurinn í íslenskri menningu. Rætur
hinnar epísku sagnahefðar okkar liggja í ljóðinu. Á viss-
an hátt má segja að íslensk hugsun hafi mótast í ljóði,
og sömuleiðis sjálfsmynd þjóðarinnar sem átti skáld við
hirðir konunga til forna. Ljóðið hefur síðan alla tíð lifað
með þjóðinni og verið alþýðueign. Sumir telja að nú eigi
ljóðið undir högg að sækja. Aðrir og hávaðasamari miðl-
ar eigi meira upp á pallborðið þegar áherslan er á ytra
byrði hlutanna, birtingarmynd þeirra og ásýnd. Vont er
ef satt er, en erfitt er að trúa því að ljóðið eigi eftir að
láta í minni pokann fyrir hávaða og prjáli. Ljóðið hefur
geymt innra líf þjóðarinnar betur en nokkurt annað
form og mun vonandi halda áfram að gera það svo lengi
sem íslendingar hugsa verðugar hugsanir.
Ástæða er til þess að fagna þeirri athygli sem Lista-
hátíð í Reykjavík veitir ljóðinu. Enginn ætti að verða
svikinn af heimsókn í fallegan lestrarsal Landsbóka-
safnsins gamla þar sem brakandi lestrarþögnin veitir
ljóðaunnendum dýrmætt skjól fyrir dyn hversdagslífs-
ins.
LOFSVERT FRAMTAK
HÁSKÓLANS
AUNDANFÖRNUM árum hefur Háskóli íslands lagt
æ meir upp úr því að kynna margvíslega starfsemi
sína fyrir almenningi. Mikilvægi þessa er augljóst eins og
bent hefur verið á hér áður. Vegna breytts umhverfis verð-
ur það æ mikilvægara að efla jákvæðan hug til starfsemi
Háskólans og almennrar þekkingarleitar. Má færa rök fyr-
ir því að það hafi sennilega aldrei verið mikilvægara en nú
að halda öllum samskiptaleiðum milli menntastofnana og
fólksins í landinu opnum. Menningarborgarverkefni Há-
skólans, Opinn Háskóli, er liður í þessu aukna kynningar-
starfí og hefur tekist afar vel það sem af er. Á morgun
hefst svo menningar- og fræðahátíð Háskólans, Líf í borg,
sem stendur fram til 28. maí en þar verður borgarlífið
skoðað frá ólíkum sjónarhornum.
Að sögn Margrétar S. Björnsdóttur, formanns verkefna-
stjórnar hátíðarinnar, er hátíðin fyrst og fremst ætluð al-
menningi og verður því boðið upp á fjölbreytta dagskrá
sem speglar borgarlífíð í sínum margvíslegu myndum.
Dagskráin samanstendur af um eitt hundrað fyrirlestrum
þar sem meðal annars verður fjallað um þarfír borgar-
fjölskyldunnar, börnin í borginni, glæpi, klám og vændi,
trúarlíf í borginni, dýralíf, listalíf, gróðurfar og jarðfræði
borgarinnar.
Þetta er lofsvert framtak Háskóla Islands og menning-
arborgarinnar og einstakt tækifæri fyrir almenning að
kynna sér hvað starfsmenn Háskólans og aðrir íslenskir og
erlendir fræðimenn eru að fást við. Skal fólk hvatt til þess
að leggja leið sína í Háskólann þessa daga til þess að fylgj-
ast með áhugaverðri dagskrá.
Líf í borg, menningar- og fræðahátíð Háskóla íslands, hefst á morgun, en hátíðin er framlag Háskólans til Reykjavíkur - menningarborgar Evrópu
BORGARLÍFIÐ verður skoð-
að frá ólíkum sjónarhomum
á menningar- og fræðahátíð
sem Háskóli íslands stendur
íyrir nú um helgina en hátíðin er fram-
lag Háskólans til Reykjavíkur - menn-
ingarborgar Evrópu árið 2000. Hátíðin
hefst með opnunarhátið í hátíðasal Að-
albyggingar Háskóla íslands kl. 20 á
morgun og stendur hún fram á sunnu-
dag. Á opnunarhátíðinni mun Páll
Skúlason háskólarektor flytja ávarp,
Matthías Johannessen ritstjóri og
skáld ræðir síðan Uð Ástráð Eysteins-
son, prófessor í bókmenntafræði, um
Reykjavíkurljóð sín, kynnt verða úrslit
í samkeppni við kvæði Jónasar Hall-
grímssonar, „Vísindin efla alla dáð“, og
Háskólakórinn mun flytja verðlauna-
lagið. Það fellur síðan í hlut Ingibjargar
Sólrúnar Gísladóttur borgarstjóra að
slíta athöfninni.
Um 100 fyrirlesarar taka þátt í hátíð-
inni. Dagslo-áin er afar fjölbreytt enda
hefur verið leitast við að taka á sem
flestum þáttum borgarlífsins. Skipulag
hátíðarinnar er með þeim hætti að gerð
hefur verið dagskrá fyrh- ellefu mál-
stofur, sem allar munu taka á tilteknum
þáttum borgarlífsins. Farið verður í
vettvangsferðir og staðið fyrir leik-,
list- og ljósmyndasýningum. Ennfrem-
ui’ munu stúdentar standa fyrir veit-
ingasölu í skeifunni íyrir framan Aðal-
byggingu Háskólans.
Borgarlíkaminn
Gísli Pálsson, prófessor í mannfræði,
sagði í samtali við Morgunblaðið að
flaggskip dagskrár, sem hefur yfír-
skriftina Borgarlíkaminn, sé tvímæla-
laust upphafsfyrirlestur sem Evelyn
Cox KeUer, prófessor í sögu og vísinda-
heimspeki við Massachusetts Institute
of Technology, flytur á laugardag. Cox
Keller sé heimskunn fyrir rit sín um fé-
lagslegt baksvið lífvísmda, einkanlega
erfðafræði.
Auk fyrirlestrar Cox Keller er hins
vegar einnig að finna á dagskránni fyr-
irlestra sem margir hafa heldur
óvenjulega titla. Segh’ Gísli að umfjöli-
unarefni í þessari málstofu verði tví-
þætt. Annai's vegar verði rætt um til-
tekin atriði sem varði líkama
borgarbúa, eins og fæðingu, meðferð
líffæra og líkamsupplýsinga, tann-
vernd, bros og lyfjanotkun. „Hins veg-
ar verður rætt um borgina sem líkama,
sem starfandi heild eða stækkaðan lík-
ama,“ segir Gísli.
Að vissu leyti er hér verið að notast
við hugtakið borgarlíkami sem líkinga-
mál, að sögn Gísla. í framhaldinu sé
spurt hvort eitthvað vinnist við það að
tala um borgina með þessum hætti.
Hann bendir í þessu sambandi á að
menn hafi t.d. lengi talað um borgir
sem vistkerfi. Skoða megi upplýsinga-
kerfi borgar eins og taugakerfi í líkama
svo eitthvað sé nefnt.
„En svo má í vissum skilningi segja
að þetta sé ekki aðeins líkingamál. í
vissum skilningi eru borgarbúar í heild
einn líkami. Menn hafa frá miðöldum
talað um líkama Krists og heilaga
þrenningu sem nánast eina persónu,
eða eitt fyrirbæri, og á erlendum mál-
um er oft talað um heildir sem eitt
„body“, t.d. á enskunni.“
Hér sé því verið að tala um borgir
sem samverkandi líkama eða heild. í
þessu samhengi megi leiða hugann að
ýmsum öðrum hópum sem vinni oft
eins og ein samgróin heild, t.d. knatt-
spymulið, sem eru stundum í stuði og
stundum ekki. Sé einn hlekkur heOdar-
innar veikur fyrir verði árangurinn
ekki sem skyldi. Þessi sannindi megi
vel heimfæra upp á borgarsamfélag -
borgarlíkamann.
Málstofa um Borgarlíkamann fer
fram í hátíðasal í Aðalbyggingu og
hefst hún kl. 14 á laugardag.
Borgarfjölskyldan
Sigrún Júlíusdóttir, dósent í félags-
ráðgjöf, hefur umsjón með málstofu
sem ber yfirskriftina Borgarfjölskyld-
an. Þar verður fjallað í máli og myndum
um líf borgaifjölskyldunnar frá ýmsum
sjónarhornum og frá sjónarhóli ýmissa
fræðigreina. Jafnframt hefur verið
reynt að höfða til allrar fjölskyldunnar.
Sigrún segir verkefnið fjórskipt. í
fyrsta lagi sé um að ræða sýningu sem
Vignir Jóhannsson myndlistarmaður
hefur sett upp. í öðru lagi listasmiðju
bama og unglinga. Þar verði undirbúin
skemmtiatriði og uppákomur, tónlist,
leikir og listsköpun á vegum íþrótta- og
tómstundaráðs. í þriðja lagi er um að
ræða veggspjaldasýningu um rann-
sóknarverkefni íslenskra fræðimanna á
fjölskyldumálum. Stutt frásögn fylgir
hverju veggspjaldi og er meiningin að
kynna rannsóknir sem ýmist er lokið
eða eru í gangi um þessar mundir.
Loks er um að ræða ráðstefnu eða
málþing sem stendur bæði laugardag
og sunnudag. Þar munu ýmsir fræði-
menn fjalla um fjölskyldumálefni.
„Þessi hluti dagskrárinnar er opnaður
með dálítið nýstárlegum hætti, þ.e. litlu
tónlistarverki eftir Karólínu Eiríks-
dóttur sem heitir Klára fjölskyldan,"
segir Sigiún.
Steinunn Jóhannesdóttir rithöfund-
ur hefur skrifað texta við verlrið en það
er byggt á doktorsritgerð Sigrúnar og
hefur að hennar sögn að geyma bæði
grín og alvöru. Reynt sé að sýna hvem-
ig hin hæfa íslenska fjölskylda fari að
því að láta dæmið ganga upp í íslensk-
um veruleika.
Sigrún segir aðspurð að það sé ein-
kenni á okkar borgarmenningu hversu
seint hún tók að þróast. Þegar hún síð-
an hafi farið af stað gerist hlutimir á af-
ar skömmum tíma og fólk og fjölskyld-
ur hafi þurft að aðlagast nýjum
aðstæðum afar snögglega. „Það er
þetta sem er sérstakt við okkar borgar-
samfélag,“ segir Sigrún, „en það er líka
styrkur því við erum með annan fótinn í
ýmsum góðum hefðum líka, sbr. ættar-
mótin og þann áhuga sem er hjá okkur
að rækta tengsl við uppmna okkar.“
Málstofa um Borgarfjölskylduna fer
fram í Odda, stofu 201, oghefst hún kl.
14 á laugardag.
Borgarmenning - Listalíf
Ástráður Eysteinsson, prófessor í al-
mennri bókmenntafræði, segir að í
störfum málstofu um borgarmenningu
og listalíf verði leitast við að snerta á
borgarmenningu almennt en jafnframt
hinum einstöku listgreinum sérstak-
lega. Verður þar horft til bókmennta,
tónlistar, kvikmynda og síðan mynd-
listar í víðum skilningi þess orðs.
Að sögn Ástráðs þótti mönnum ráð
að hafa umfjöllunina tvíþætta, þ.e. að
Reykjavík yrði ákveðið viðmið en ekki
endilega umfjöllunarefnið í öllum er-
indum. Sum erindi yrðu því um borgina
almennt sem fyrirbæri.
„Hugmyndin er sú að það sé ekki
fjallað um Reykjavík bara sem íslensk-
an stað heldur sem borg sem er í eins
konar alþjóðlegu samhengi. Þannig
getum við nálgast Reykjavík út frá al-
þjóðlegum vinkli, jafnvel með hliðsjón
af erlendum borgum,“ segir Ástráður.
„Eg mun til dæmis sjálfur fjalla um það
hvernig borgir spegla hvor aðra, lesa
hvor aðra á vissan hátt,“ bætir hann
við.
Ástráður segir engan vafa leika á því
að talsverður munur sé á borgarmenn-
ingu og dreifbýlismenningu. íslensk
menning hafi reyndar verið dreifbýlis-
menning allt fram á síðustu ár og lengi
vel hafi menn reynt að spoma við þróun
borgarmenningar hér á landi, þ.e. að
halda dreifbýlismenningunni áfram
sem kjarna íslenskrar menningar. „Það
var þá gert á þeirri forsendu að borgar-
menning væri alltaf eitthvað útlent og
stundum þá jafnframt eitthvað spillt og
úrkynjað."
Aðspurður segir Ástráður skiptar
skoðanir um það hvort þetta hafi staðið
íslenskri menningu fyrir þrifum. Marg-
ir líti hreinlega svo á að engar forsend-
ur hafi verið komnar hér á landi fyrir
borgarmenningu fyrr en á seinni hluta
aldarinnar. Sér finnist það sjálfum
spennandi spurning hvort Reykjavík sé
e.t.v. enn þann dag í dag eins og oívaxið
þorp, og að þar megi enn finna ýmis
einkenni smábæjarmenningar.
Á hinn bóginn bendi menn á að þó að
Reykjavík sé fámenn borg hafi hún ým-
is einkenni stórborgarinnar, t.d. hvað
varðar stjómkerfi og menningarlíf;
með rekstri leik- og listhúsa og þar
fram eftir götunum. Mun ijölmennari
borgir erlendis virki t.d. minni en
Iteykjavík vegna þess að þær séu oft
aðeins risavaxin úthverfi stórborga.
Málstofa um Borgarmenningu -
Listalíf verður haldin í hátíðasal Aðal-
byggingar og hefst kl. 10 á laugardag.
Framtíð í borg
Framlag stúdenta á menningar- og
fræðahátíðinni er tvískipt, að sögn
Fanneyjar Karlsdóttur, sem hafði um-
sjón með undirbúningi málstofunnar
Framtíð í borg ástamt Hauki Agnars-
syni. Annars vegar er um að ræða fyr-
irlestra og hins vegar menningardag-
Borgarlífið sett und-
ir stækkunarglerið
Lífið í borginni verður skoðað frá ólíkum sjónarhornum á menning-
ar- og fræðahátíð sem Háskóli Islands stendur fyrir um næstu helgi.
Davíð Logi Sigurðsson ræddi við ellefu einstaklinga sem haft hafa
veg og vanda af undirbúningi málstofa á hátíðinni.
Gísli
Pálsson
Ástráður
Eysteinsson
Fanney
Karlsdóttir
skrá í skeifunni fyrir
framan Aðalbygg-
ingu Háskólans.
Fyrirlestraröðin
fer fram á laugardag
og þar munu stúd-
entar lýsa framtíðar-
sýn sinni á borgina
og reyna framsögu-
menn að tengja um-
fjöllun sína því námi
sem þeir stunda við
Háskólann. í kjöl-
farið verða haldnar
pallborðsumræður
með þátttöku þjóð-
þekktra íslendinga
bæði úr atvinnu- og
menningarlífi, m.a.
þeim Stefáni Jóni Hafstein, Guðrúnu
Helgadóttur, Halldóru Geirharðsdótt-
ur, Sigurði Amljótssyni, Hrannari B.
Amarssyni og Trausta Valssyni.
Fanney segir að meðal þess sem beri
hæst sé umfjöllun um heilsugæslu á
Netinu, framtíð tjáskipta og stöðu ís-
lenskrar tungu í borgarsamfélagi fram-
tíðarinnar, auk hugmynda um skipulag
borgarinnar. Víkur skipulagsumfjöll-
unin m.a. að flugvallarmálum, sem ver-
ið hafa í brennidepli, og hugmyndum
um útvíkkun borgarinnar út í hafið á
uppfyllingum.
Dagskrá undir heitinu Stúdentalíf
hefst hins vegar annað kvöld og stend-
ur fram til sunnudags og verður hún
haldin í stóm tjaldi fyrir framan Aðal-
byggingu Háskólans. Þar munu troða
upp námsmenn með ýmis tónlistar-
atriði og þar verður veitingasala alla
daga menningar- og fræðahátíðarinn-
ar. „Þangað viljum við fá alla gesti há-
tíðarinnar á milli þess sem þeir sækja
fyririestra og aðra viðburði," segir
Fanney. Sýndar verða stuttmyndir,
Stúdentaleikhúsið mun setja á svið
leiksýningar og annað hæfileikafólk úr
röðum námsmanna stígur á stokk.
Málstofa um Framtíðí borg fer fram
í stofu 101 í Lögbergi og hefst kl. 12 á
laugardag.
Huliðsheimur Reykjavíkur
Huldufólk og álfa mun bera á góma í
málstofu sem Terry Gunnell, lektor í
þjóðfræði, hefur umsjón með ásamt
Erlendi Haraldssyni, prófessor í sálar-
fræði. TeiTy segir að m.a. verði hugað
að reynslu Reykvíkinga af látnum og
trú þeirra á álfasteina og álfa en Valdi-
mar Tr. Hafstein þjóðfræðingur hafi
með rannsóknum sínum sýnt fram á að
hún búi enn sterkt með borgarbúum.
„Við munum líka reyna að færa þjóð-
fræðina fram í tímann þannig að það sé
ekki aðeins rætt um gamla daga og
sveitamenninguna í borgarþemanu,"
segir Terry. ,Annað verkefni sem er í
gangi núna undir leiðsögn Jóns Jóns-
sonar í ReykjavíkurAkademíunni er
um þjóðtrú bama og hvemig heimssýn
þeirra er að breytast, viðhorf þeirra til
álfasagna, huldufólks, giýlu og fleira.
Hann ætlar að segja okkur frá niður-
stöðum rannsókna sinna og hóps fólks
sem hefur verið að vinna með honum.“
Terry segir hins vegar einnig mikil-
vægt að muna eftir þeim íbúum borgai-
innar sem lengst em að komnir, þ.e.
nýbúum og afkomendum þeirra. Hann
hafi sjálfur gert rannsóknir á því
hvemig þjóðtrú Víetnama og þjóðsiðir
þeÚTa hafa tekið breytingum. „Núna er
komin upp þriðja
kynslóð bama
sem talar íslensku
miklu betur en
víetnömsku og þá
er áhugavert að
kanna hvemig
þeim gengur að
halda gamla siði
oghvernigþau að-
laga sig að nútím-
anum.“
Segir hann að
blöndun hafi átt
sér stað á siðum
nýbúa og íslend-
inga og margt sé
síðan líkt, t.d.
draumatrú, for-
feðradýrkun, öriagatrú og trúin á anda
sem þurfi að hugsa vel um. „Þetta er
mjög ríkur menningarheimur sem við
vitum því miður ekki nógu mikið um,“
segir Terry. „Við munum sem sé fjalla
um þessa hlið borgarinnar sem við vit-
um ekki neitt um, hið falda borgarlíf ef
svo má að orði komast.“
Dagskráin um Huliðsheima Reykja-
víkur fer fram í stofu 101 í Odda og
hefst kl.lOá sunnudag.
Tíminn og tímamót
„Tíminn er auðvitað viðfangsefni
sem hefur haldið andans mönnum hug-
föngnum um langa hríð, hann er eitt
elsta viðfangsefni heimspekinnar til
dæmis,“ segir Magnús Diðrik Baldurs-
son, aðstoðarmaður rektors, en hann
hefur haft veg og vanda af undirbún-
ingi málstofu sem hefur yfirskriftina
Tíminn og tímamót.
„Menn eru ekki á eitt sáttir um það
hvað tíminn er, og ekki einu sinni hvort
hann yfirleitt er. Því hefur verið haldið
fram með góðum rökum að tíminn sé
ekki til, heldur sé hann í raun bara
ímyndun okkar,“ bætir Magnús við.
Rifjar hann upp eina þekktustu setn-
ingu sem sögð hafi verið um tímann, en
hún er eftir heilagan Ágústínus sem
sagði að ef einhver spyi’ði hann hvað
tíminn væri þá vissi hann það ekki. Ef
hann væri hins vegar ekki spurður þá
vissi hann það. „Þannig að tíminn er
mjög óhöndlanlegt fyrirbæri."
í málstofunni verður því semsé tekið
á tímanum og í ýmsum myndum, að
sögn Magnúsai-. Hinum náttúrulega
tíma, tíma eðlisfræðinnar, hinum hug-
læga tíma sálarinnar og svo framvegis.
Hann leggur áherslu á hversu hugtök
eins og aldamót og tímamót spili stóran
þátt í lífi okkar.
„Við notum tímamót til að skipu-
leggja svo að segja lífið, og bijóta það
niður í einingar sem við ráðum við. Við
höldum aftnæh, við höldum upp á
meririsdaga og jafnvel aldamót og við
bindum mjög ólíkar tilfinningar við
þessi tímamót.“
Aðspurður um það hvernig þetta
tengist borginni bendir Magnús á
hversu mikilvægur tíminn sé tii að
stýra samfélögum, ekki síst borgar-
samfélögum. Oll borgin sé skipulögð
miðað við tíma, og að ef ekki væri fyrir
hendi þessi mældi tími dagatalsins og
klukkunnar væru aðstæður allt aðrar. I
stórborgum nútímans sé tíminn afar
takmörkuð auðlind og allir eru í kappi
við tímann.
„Þá vaknar auðvitað spurningin um
það hver ráði tímanum, hann er jú t.d.
mjög mikilvægt valdatæki,“ segir
Magnús. Nefnir hann þekkt dæmi um
þetta úr frönsku stjómarbyltingunni
þegar tími aðalsins leið undir lok í
bókstaflegri merkingu ekki síður en
táknrænni því uppreisnarmenn tóku
sig til og mölvuðu klukkur hvar sem
þeir komust til þess.
Málstofa um Tímann og tímamót fer
fram í hátíðasal í Aðalbyggingu og
hefst kl. 16 á fóstudag.
Kirkja og trú í borg
Haraldur Ólafsson, prófessor í
mannfræði, segir tvö viðmið hafa verið
höfð í huga í undirbúningi dagskrár um
Kirkju og trú í borg. Hið fyrra snúi að
þeim breytingum sem hafi orðið á
trúariðkun, trúarlífi og starfsemi trúfé-
laga eins og þjóðkirkjunnar við þéttbýl-
ismyndun.
„Það gefur augaleið að það hljóta að
verða einhverjar breytingar í starfsemi
t.d. prestanna og síðan hefur náttúr-
lega komið til margvísleg aukin starf-
semi kh’kjunnar varðandi unglinga-
starf og félagsstarf af ýmsu tagi.
Jafnframt er sálgæsla presta nú til
dags öðruvísi heldur en var í dreifbýl-
inu þar sem það er auðvitað miklu
styttra miili fólks í dag.“
Hins vegar segir Haraldur að menn
hafi verið forvitnir að fræðast um það
hvemig nýir trúarhópar hafa sprottið
upp, en Ijóst sé að fjölbreytnin er mun
meiri en var t.d. við síðustu aldamót.
Nú hafi menn hvítasunnuhreyfinguna,
kaþólsku kirkjuna, aðventista og votta
Jehóva svo eitthvað sé nefnt, en þama
fari hópar sem í mörgum tilfellum hafa
annað starfsvið og annað viðhorf til
guðfi-æðinnar heldur en þjóðkirkjan.
Loks hafi það nú gerst, að t.d. búdd-
ismi, gyðingdómur, og bahá’í hafi rutt
sér til rúms hér á landi.
Margir þessara hópa eigi erfitt með
að starfa nema í þéttbýli og því sé eðli-
legt að ræða þessi mál í tengslum við
lífið í stórborginni. Augljóst sé að þétt-
býlið hafi ýtt undir þessa starfsemi.
„Þetta er nú það sem við vildum
draga fram,“ segir Haraldur. „Til þess
höfum við fengið fulltrúa ýmissa hópa,
bæði kristinna, búddista, gyðinga og
bahá’ía, til þess að koma og ræða við
okkur og kynna í stuttu máli hvað þeir
era að boða, og kannski ekki síst hvað
þeir era að starfa í borgarsamfélaginu.
Mörg þessi félög sinna jú, eins og við
vitum, miklu félagslegu starfi, t.d.
Krossinn og Vegurinn og hvítasunn-
uhreyfingin, sem unnið hafa þjóðþrifa-
starf í mörgum málum.“
Málstofa um Kirkju og trú í borgfer
fram í stofu 101 í Odda og hefst kl. 14 á
sunnudag.
Náttúra og umhverfí
Náttúran í Reykjavík og það um-
hverfi sem maðurinn hefur mótað með
athöfnum sínum og aðgerðum í mis-
miklum mæli og mismeðvitað er við-
fangsefni málstofu sem Agnar Ingólfs-
son, prófessor í líffræði, hefur umsjón
með.
„Það er auðvitað ekki ýkja mikið eft-
ir að uppranalegri náttúra í Reykjavík
en það er mikið af verðmætu umhverfi
sem er mótað af manninum,“ segir
Agnar í samtali við Morgunblaðið, „allt
frá tiltölulega lítt snortnu umhverfí og
upp í þaulskipulagt umhverfi þar sem
náttúran, a.m.k. dýr og gróður, er samt
engu að síður meginmálið.“
Þetta skipulagða umhverfi verður
því stór þáttur í umfjöllun á ráðstefn-
unni, að sögn Agnars. Á hann þar bæði
við einkagarða og almenningsgarða,
allt það sem þar er að finna og það sem
þangað hefur leitað af sjálfsdáðum, eins
og fuglar. Tjörain í Reykjavík kemui’ til
umfjöllunar í þessu samhengi sem og
áhrif veðurfars.
Vettvangsferðir era stór liður í þess-
ari málstofu og snýr ein þeiiTa að miklu
leyti að fuglalífi en farið verður í Heið-
mörk til að kynnast því. Önnur vett-
vangsferð felur í sér könnun á jarð-
fræðilegum fyrirbæram í Reykjavík og
í þeirri síðustu, og þeirri sérstæðustu
að mati Agnars, verður farið í heim-
sókn í nokkra garða í borginni, bæði al-
menningsgarða sem og einkagai’ða.
„Þar er um að ræða sérstaklega
skemmtilega garða sem Garðyrkjufé-
lag í slands hefur valið,“ segir Agnar.
Málstofa um Náttúru og umhverfi í
Reykjavík verður haldin í Endur-
menntunarstofnun Háskólans og hefst
kl.lOá sunnudag.
Tækni og vísindi
Átta fyrirlestrar verða fluttir á fjór-
um fundum á óhkum stöðum í borginni
í tengslum við málstofu um Tækni og
vísindi í þágu borgarans, sem Robert
Magnus, vísindamaður hjá Raunvís-
indastofnun, hefur umsjón með. Hann
segir grunnhugmyndina þá að tvinna
saman vísindi, þ.e. raunvísindi, og
tækni.
Stillt er saman tveimur fyrirlesurum
í hverju tilfelli og kemur annar þeirra
úr raunvísindum og hinn úr verkfræði.
í þeim geira sem varðar raunvísindi er
lögð áhersla á vísindaþætti sem koma
til með að hafa áhrif á líf fólks á nýrri
öld. Segir Robert besta dæmið um
þetta fyrh’lestur Braga Amasonar
efnafræðings um vistvæna orkugjafa.
„Þetta tvinnum við svo lauslega sam-
an við fyrirlestur Guðmundar Þórodds-
sonar orkuveitustjóra um veitur sem
hornstein byggðar," segir Robert. Er
almennt lögð áhersla á almenningsfyr-
irtæki í verkfræðiþættinum að hans
sögn.
Stefán Hermannsson borgarverk-
fræðingur mun ræða um þjónustu
borgarinnar í gömlum og nýjum hverf-
um í ljósi umhverfissjónarmiða og sjálf-
bærrar þróunar. Tengist fyrirlestur
Stefáns tölu Ágústu Guðmundsdóttur
lífefnafræðings um erfðabreytt mat-
væli en þar segir Robert þá auðvitað
vera að fara inn á svið sem margir hafi
áhuga á og vilji heyra um, enda líklegt
að erfðabreytt matvæli komi til með að
hafa áhrif á nýrri öld.
„Borgin gæti ekki gengið sem samfé-
lag án tækni og vísinda," segir Robert
aðspurður um tengsl málstofunnar við
lífið í borginni. „Fólk gerir sér ekki
grein fyrir því en í hvert sinn sem þú
keyrir um götur Reykjavíkur er það
einhver tækni sem stjórnai’ umferðar:
Ijósunum sem verða á vegi þínum. í
hvert sinni sem þú tekur upp farsíma
þá fer líka í gang tækni, mjög flókin
stærðfræði reyndar, og þú áttar þig
ekkert á því. Hugmyndin er því sú að
sýna fólki hvaða tækni og vísindi liggja
að baki því sem við þekkjum og því sem
við gerum í daglegu lífi í borginni."
Málstofa um Tækni og vísindi í þágu
borgarans verður haldin víðs vegar um
borgina en hefstkl. löístofu 101 í Odda
á föstudag.
Útivist og borgarskipulag
/ málstofu um útivist og borgar-
skipulag verður lögð áhersla á skipulag
og samspil byggðra og óbyggðra svæða
borgarlandsins og verður umfjöllunin
þrískipt, að sögn Bjama Bessasonar,
dósents í byggingarverkfræði. í fyrsta
lagi verði fluttir fyrirlestrar um útivist
og tómstundir, rætt um hreyfingu í
mannvænu borgarsamfélagi og síðan
farið í vettvangsferð en áætlað er að
hjóla þá um grænu svæðin í Reykjavík.
í öðra lagi verður rætt sérstaklega’
um skipulagsmál og arkitektúr, m.a. í
tengslum við vaxtarmöguleika borgar-
innar, þróunaráætlun miðborgarinnar
og háskólasvæðið. Loks komi Árai Ól-
afsson, skipulagsfræðingur Akureyrar-
bæjar, og gefi álit utanaðkomandi á
skipulagsmálum Reykjavíkur, og þá
einkum í tengslum við áherslur í um-
hverfismálum.
Loks verði fjallað sérstaklega um
samgöngumál borgarinnar og mun
Ti’austi Valsson skipulagsfræðingur
þai’ m.a. ræða um samspil flugvallar og
byggðar en Bjami rifjar upp að Trausti _
hafi líklega verið sá fyrsti sem kom
fram með þá hugmynd að færa flugvöll-
inn út í Skerjafjörð.
„í framhaldi af þessum fyrirlestram
á laugai’dag verður farið í mjög spenn-
andi vettvangsferð en við ætlum að fara
með Árnesinu og sigla um sundin, al-
veg á milli Viðeyjar og Gufuness, skoða
ásýnd borgarinnar frá sjó og reyna að
sjá fyrir okkur með aðstoð leiðsögu-
manna hvaða hugmyndir eru uppi um
nýja Sundabraut."
Segist Bjami gera ráð fyrir að sam-
göngumálin verði mönnum ofarlega í
huga, ekki síst í ljósi umræðu um fjölda
bfla í Reykjavík. Spurningar eins og
hvort bfll eða maður eigi að hafa for-
gang þegar hugað er að skipulagsmál-
um, og hvort hægt sé að flétta þetta^
saman þannig að allir séu ánægðir.
Málstofa um Utivist og borgarskipu-
lag verður haldin í Norræna húsinu og
hefst kl. 16 á fóstudag.
Jaðarmenning og skuggahliðar
Síðast en ekki síst ber að nefna að
skuggahliðar borgarlífsins verða rædd-
ar sérstaklega á fræðahátíð Háskólans
en þeir Gunnlaugui’ Geirsson, prófess-
or í læknisfræði, og Helgi Gunnlaugs-
syni félagsfræðingur hafa haft umsjón
með undirbúningi málstofu um þess»
efni. Gunnlaugur segir að þegar um-
ræða hófst um það hvaða þemu skyldi
taka fyrii’ á þessari ráðstefnu hafi
mönnum nefnilega ekki þótt einhlítt að
aðeins yrði rætt um það sem gott telst.
Gunnlaugur bendir á að rætt hafi
verið um þessa fræðahátíð sem menn-
ingarhátíð - enda tengist hún þeirri
staðreynd að Reykjavík er ein af menn-
ingarborgum Evrópu árið 2000 - og
orðið „kúltúr“ upp á ensku merki jú að
menn hyggist rækta eitthvað. Það
hljóti að teljast ein helsta fjöður í hatt
borgar sem vilji telja sig „kúltúr-borg“
hvemig hún stundi mannrækt, einkum
hvað varðar þá sem minnst mega sín.
Á málstofunni verður m.a. rætt um
jaðarmenningu og það hvort hún teljist
ögran við samfélagið eða sé til marks *
um fjölbreytni borgarlífsins. Sjálfur
segist Gunnlaugur ætla að fjalla um
mai’gt það sem er nöpurlegast til í
hverju mannlífi en þessum þáttum hef-
ur hann fengið að kynnast í starfi sínu
sem réttarlæknir. Þar vfla hann vita-
skuld að því, sem oftar en ekld valdi því
að menn steypist á botninn, þ.e. vímu-
efnanotkun. I framhaldi verði fjallað um
fangelsi og fangelsisvist og vímuefni
sem vágest nýrrar aldar, og það hvemig
menn geta fetað stigið frá lægsta þrepi
samfélagsins. Loks verði snert á því við-
kvæma jafnvægi sem ríki á milli þess að
tryggja öryggi borgaranna og hins veg-
ar að ganga ekki of langt í því að bijóta
friðhelgi einkalífsins. Verður rætt um
eftirlitsmyndavélamar í miðborg'
Reykjavíkur í þessu samhengi og síðan
vikið að lögfræðiþætti viðfangsefnisins.
Gunnlaugur er spurður að því hvort
líta megi svo á að þessi málstofa muni þá
virka eins og einhvers konar samviska
ráðstefnunnar Líf í borg. „Já, því ekki
það?“ svarar hann og segir að allt snúist
þetta auðvitað um viðleitni, þ.e. viðleitni
borgarinnar til að gera betur við þá sem
eiga erfitt. „Við getum ekki bara litið á
góða þætti borgarlífsins, samviska er
áreiðanlega einn þýðingarmesti þáttur-
inn í þeirri viðleitni að geta talað um
menningarborg,“ sagði Gunnlaugur
Geirsson.
Málstofa um Jaðarmenningu og
skuggahliðar borgarlífsins verður hald-
in í stofu 101 í Odda og hefst kl. 14 á
laugardag. Nálgast má frekari upplýs-
ingar um dagskrá menningar- og
fræðahátíðar Háskólans á heimasíðu
menningarborgarverkefnis Háskólans,
www.opinnhaskoli2000.hi.is. ^