Morgunblaðið - 11.06.2000, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 11. JÚNÍ 2000 23
Fyrsti útskriftarhópurinn úr Söngskólanum ásamt skólastjóranum. F.v. Dóra Reyndal, Valgerður J. Gunnarsdóttir, Elisabet F. Eiríksdóttir,
Hrönn Hafliðadóttir, Ásrún Davíðsdóttir, Sigrún Andrésdóttir og Katrín Sigurðardóttir.
Garðar Cortes í Oþello í óperunni í Helsinki.
húsið og allt var sett á fullt. Kennar-
ar og nemendur skólans héldu mið-
næturskemmtanir í Háskólabíói, sem
nefndust "Hvað er svo glatt" og urðu
ákaflega vinsælar. Þar sungu okkar
bestu söngvarar, eins og Guðrún Á.
Símonar, Þuríður Pálsdóttir, Guð-
mundur Jónsson og Magnús Jóns-
son, auk kórs Söngskólans. Við rök-
uðum inn peningum fyrir húsinu.
Síðan sungum við á Naustinu, Hótel
Sögu og alls staðar þar sem fólk vildi
hlusta á okkur. Fyrir utan þetta gáf-
um við kennararnir allir ein mánað-
arlaun í hússjóðinn.
Þetta gekk mun betur en mig hafði
dreymt um. Aður en við hófum þessa
söfnun hafði ég farið í Landsbankann
og fengið vilyrði hjá Jónasi Haralz
fyrir tuttugu milljóna króna láni upp
í húsið. Þegar upp var staðið og við
fengum afhent afsal og lykla að hús-
inu mættu sendiherra Noregs á Is-
landi og Jónas Haralz báðir. Jónas
hélt ræðu og sagðist aldrei hafa
kynnst öðru eins athafnafólki; af
þeim tuttugu milljónum sem við
hefðum haft leyfi fyrir í Landsbank-
anum hefðum við aðeins nýtt átta og
mættum koma hvenær sem er til að
ná í hinar tólf.“
Kirkja keypt og flygillinn á
hafnarbakkanum
Tveimur árum seinna var farið að
þrengja nokkuð að Söngskólanum á
Hverflsgötu. Skólinn hafði engan
tónleikasal. „Þá var til sölu gamla
Fíladelfíukirkjan hérna beint á móti
Söngskólanum,“ segir Garðar. „Við
ákváðum að kaupa hana. Hún kostaði
30 milljónir. Ég hringdi auðvitað í
Jónas og spurði hvort ég gæti fengið
30 milljóna króna lán. Hann spurði
hvenær ég þyrfti á peningunum að halda. Ég
sagðist þurfa þá í eftirmiðdaginn og hann sagði:
„Komdu klukkan þrjú.“ Síðan héldum við fleiri
skemmtanir, sem nefndust "Góðra vina fundir,"
til að borga það hús. Við héldum líka kökubas-
ara og flóamarkaði, þar sem bæði nemendur og
kennarar voru óþreytandi við að baka og koma
með fót sem þeir voru hættir að nota til að
selja. Svo fengum við flygil alveg fyrir tilviljun.
Þetta var flygill sem hafði orðið innlyksa
niðri á hafnarbakka. Einhver hafði pantað
hann en ekki náð í hann. Við keyptum þennan
flygil fyrir andvirði plötu sem við gáfum út og
hét „Á hátíðarstund“. Nú áttum við hús, kirkju
og flygil og vorum stofnuð með forsetabréfi."
En orkuboltinn Garðar Cortes lét sér ekki
nægja að stofna og reka söngskóla. Hann
stjómaði líka karlakómum Fóstbræðmm, sem
vakti hann til meðvitundar um hvað við Islend-
ingar ættum mikið af frábæmm söngvumm;
þetta væri fjársjóður sem yrði að virkja. Fóst-
bræður, ásamt Þjóðleikhúskórnum, urðu til að
ýta undir drauminn hans um söngskóla. Enn-
fremur kenndi Garðar ensku og tónlist í Rétt-
arholtsskóla og fór auðvitað sínar eigin leiðir
þar, eins og annars staðar. Hluti af enskunám-
inu var í söngleikjatextum. Hann lét krakkana
syngja lögin og glósa texta þeirra og auðvitað
var svo sett upp sýning í skólanum, þar sem
hann fékk Carl Billich til að spila undir og
Hennýju Hermanns til að semja dansa.
íslenska óperan
Svo kom íslenska óperan.
„Já, ég var búinn að ákveða að ópem skyld-
um við hafa og hún skyldi verða í Gamla bíói.
Ég var búinn að fara margar ferðir þangað,
setjast niður og sjá að þetta var eina húsið. Það
höfðu engar óperasýningar verið hér í langan
tíma. Það var ekkert að gerast í Þjóðleikhús-
inu, sem þó bar skylda, samkvæmt lögum, til að
vera með eina ópemsýningu á ári.“ Hér þagnar
Garðar um stund áður en hann heldur áfram og
segir: „Veistu það, ég held að mesti smánar-
bletturinn í íslensku menn-
ingarlífí hljóti að vera sú
staðreynd að íslenskir
söngvarar skuli ekki geta
lifað af list sinni. Það jaðri
við mannréttindabrot gegn
þeim sem gera sönginn að
lífsstarfi sínu. Allir aðrir
sviðslistamenn á íslandi,
eiga möguleika á starfsör-
yggi; allir nema söngvarar.
Þeir verða að vera bílstjór-
ar, skrifstofumenn, kenn-
arar, verkfræðingar til að
geta sungið.
Sumir hafa kjark til að
fara til útlanda og þar
starfa tugir söngvara sem
við emm búin að ala upp
og mennta en fáum ekki að
njóta.“
En nú ert þú farinn frá
ópemnni. Hvers vegna
hættirðu eftir tuttugu ár
þar sem óperastjóri?
„Mér fannst kominn tími
til að fá ferskt blóð inn í ís-
lensku óperuna; fá ein-
hvern sem hefði ítök niður
í stjórnunarkerflð, ein-
hvern sem þekkti leiðirnar
jafnvel enn betur en ég. Ég
var viss um að það hlyti að
vera happadrjúgt. Ég átti
líka margt ógert í Söng-
skólanum og get nú, ósk-
iptur, einbeitt mér að því
að stjórna óperukómum
sem er kapítuli út af íyrir
sig og efni í annað viðtal.“
I Ijósi þeirra atbm-ða
sem hafa átt sér stað í ís-
lensku ópemnni í vetur
hlýtur maður þó að spyrja
hvort ekki hafl verið mistök að þú skyldir gefa
hana frá þér.
„Nei. Þetta er allt í gerjun. Þetta er ung
listastofnun sem er að fara í gegnum nýtt
þroskaskeið en það gerist auðvitað ekkert þótt
fundnar séu nýjar leiðir nema til séu peningar.
Operan hefur alltaf verið fjársvelt.
Þegar við vorum með stórsýningarnar, sem
ég veit að vom mjög góðar, settum við okkur í
skuldir. Ef við hefðum ekki sett okkur í skuldir
væri slóðin sem við emm búin að leggja ekki til.
Það var ákveðið að leggja mikið í allar þessar
sýningar til að gera þær sem glæsilegastar og
fá þannig fólk til að vilja koma í ópemna.
En þar kom auðvitað að við skulduðum meira
en við gátum borgað. Þá var það með hjálp
góðra manna í stjómkerfinu að hlaupið var
undir bagga með okkur.
En svo komu nýir herrar sem settu okkur
strangar reglur um að íslenska óperan fengi
tiltekna fjárhæð - sem var þó aðeins hluti af því
sem við þurftum hveiju sinni. Skilyrðið fyrir-
fjárveitingnni var að ef við fæmm út fyrir þau
fjárhagsmörk sem okkur vom sett yrði fjár-
veitingin tekin af okkur. Við máttum aldrei
skulda, aldrei taka lán, þannig að verkefnin
gátu ekki orðið í þeim anda sem hugsjónin var í
gír fyrir.“
Listrænn metnaður
„Það er ekki hægt að reka listastofnun án
peninga. Allt sem ég hef gert í Islensku óper-
unni - og margir af félögum mínum, meðal ann-
ars Ólöf Kolbrún og söngvarar í kórnum - hef
ég gert fyrir lágmarksþóknun - og í mörg ár
gaf ég vinnuna mína þar. í staðinn ætlaðist ég
eflaust til að samsvarandi hjálp myndi koma úr
stjómkerfinu.
Það rekur sig ekkert ráðuneyti innan þess
ramma sem kveðið er á um í fjárlögum. Þau
fara öll yfir og fá þá aukafjárveitingu. Hvers
vegna er þá ætlast til að listastofnun reki sig
innan þessara marka? Ef við fáum það fjár-
magn sem við nauðsynlega þurfum, skulum við
halda okkur innan marka en ef við fáum helm-
inginn getum við ekkert gert af viti. Þá getum
við ekki uppfyllt þann listræna metnað sem við
setjum oldcur.
Samningurinn við stjómvöld kveður á um-
tvær stórar sýningar á ári.
Við þurfum stöðugt að gefa skýrslu um hvað
við eram að gera, hvað við höfum verið að gera
og hvað við ætlum að gera - sem er allt í lagi,
því ráðuneytið setti tugi milljóna á ári í Is-
lensku ópemna og átti því rétt á að fylgjast
með málum. En okkur var gert að setja upp
tvær stórar sýningar fyrir peninga sem dugðu
fyrir einni og ráðuneytið vildi ákveða hvað væri
viðunandi sem stórar sýningar.
Uppsetning á ópem kostar 22-25 milljónir,
bara fram að framsýningu. Eftir það vomm við
komin í samkeppni um miðasölu og miðaverð
við hin leikhúsin.
Kvöldkostnaður á sýningu er um ellefu
hundmð þúsund en í kassann fáum við kannski,
þegar best lætur, níu hundmð þúsund. Síðan
bætist við að hin leikhúsin bjóða alls kyns af-
sláttarmiða, jafnvel tvo miða á verði eins, og við
getum engan veginn keppt við það. Það er ein-
faldlega ekki hægt..“
Ekki bara konfektmolar
Er þá íslenska óperan búin að vera?
„Nei. Það er núna verið að breyta skipulagi
hennar. Stjórn íslensku óperannar og stjóm
Styrktarfélags Islensku ópemnnar em að sam-
einast. í nýju stjóminni verða tveir frá Styrkt-
arfélaginu og síðan verða þrír fulltrúar frá
stærstu styrktaraðilum hennar, sem em fyrir-
tæki hér í borginni. Nú á þetta að vera á upp-
leið, peningalega séð. Bjami Daníelsson, sem
nú er óperastjóri, er mjög duglegur maður og
ég treysti því að hann fái svigrúm og fjár-
magn.“
Er þá engin svartsýni í þér hvað varðar
framtíð íslensku ópemnnar?
„Tja... Ef ég vissi að íslenska óperan fengi
bara það fjármagn sem hún nauðsynlega þarf
væri engin svartsýni í mér. En þar sem ég sé
ekki að nægilegir peningar séu í augsýn hef ég
áhyggjur - eins og ég hafði alltaf öll þau ár sem
ég starfaði í íslensku óperanni. Þetta snýst allt
um peninga og hvemig þeir sem fá þá til ráð-
stöfunar nýta þá.“
íslenska óperan hefur síðustu árin legið und-
ir ámæli fyrir að vera ekki með sýningar fyrir
fjöldann. Hvernig svarar þú því?
„Tilgangur Islensku óperannar er ekki bara
að sýna konfektmolana. Hlutverk hennar er
líka að kenna okkur að meta annars konar tón-
list. Hins vegar lifa öll ópemhús í heiminum á
því að sýna perlurnar og konfektmolana; nýlist-
in fylgir með. Þetta er staðreynd í lífinu sem
ekkert ópemhús í heiminum hefur komst fram-
hjá.“
Hvorki þverslaufur
né klapplið
Það er fremur erfitt að halda sig við efnið,
þegar rætt er við Garðar Cortes, sem á sér for-
tíð sem óperasöngvari, ópemstjóri, kórstjóri,
Söngskólastjóri, söngkennari og hljómsveitar-
stjóri, svo fátt eitt sé talið, því það em ótal hlut-
ir sem forvitnilegt væri að fá að vita. En nú er
það nýi geisladiskurinn þar sem hann syngur
átján dægurperlur. Nightingale Song, People,
Unforgettable, Bachelor blues (I will never
marry...), Autumn leaves, Little green apples,
Underbart ár kort, She was beautiful, What
are you doing, Two sleepy people, The near-
ness of you, Thank you for the music, That
lucky old Sun, Ég veit þú kemur, Emily,
Chestnuts roasting, Stardust og It might as
well be Spring. Til að fylgja diskinum eftir ætla
þeir Garðar og Robert Sund að troða upp á Sól-
oni Islandusi að kvöldi 15. júní en ekki vill
Garðar kalla það tónleika.
„Þetta er eins konar uppistand,“ segir hann.
„Við komum þangað milli hálfníu og níu, ég sest
á stólinn íyrir framan statífið og Robert við
píanóið. Það verða hvorki þverslaufur né
klapplið."
Nú ertu búinn að láta æði marga drauma
rætast í lífinu; söngnámið, Söngskólann, óperu-
hús og dægurperlusöng. Áttu enn einhverja
drauma eftir?
„Já, mig langar ennþá til að verða prestur!"