Morgunblaðið - 16.07.2000, Blaðsíða 6

6 SUNN UDAGUK 16. JULi 2000
ERLENT
MUKGUNBLAJJití
Breska stjórnin og evran
Að vilja
og vilja
ekki
*
I upphafí kjörtímabilsins virtist breska
stjórnin ásetja sér að leiða Breta inn í Efna-
hags- og myntbandalag Evropu en nú virð-
ist afstaðan meira vera að bíða og sjá til,
eins og Sigrún Davíðsdóttir heyrði er hún
hugaði að evruhreyfíngunum í Bretlandi.
SKILABOÐIN sem berast
stangast á,“ segir Tom
Jenkins, yfirmaður Evr-
ópudeildar TUC, breska
AJþýðusambandsins, í
samtali við Morgunblaðið. Eins og
fleiri finnur Jenkins fyrir því að
breska stjórnin talar hvorki skýr-
um rómi um vilja sinn til að beita
sér fyrir breskri aðild að Mynt-
bandalaginu, EMU, né virðast ráð-
herrarnir vera á einu máli. Enginn
reiknar með öðru en að stjórn Ton-
ys Blairs forsætisráðherra og
Verkamannaflokksins haldi velli
eftir kosningamar næsta vor og
það liggur í loftinu, að breska
stjórnin muni að afloknum kosning-
um setja EMU-aðild á oddinn og
blása til þjóðaratkvæðagreiðslu um
aðild. Jenkins er þó einn margra,
sem álíta að Blair hafi misst af
gullnu tækifæri til að beita sér fyrir
aðild í kjölfar kosningasigursins
1997.
Miðað við Danmörku, þar sem yf-
irgnæfandi þingmeirihluti bæði á
hægri og vinstri vængnum beitir
sér fyrir aðild, þá er mun meiri
klofningur í fylkingum breskra
stjómmála. Verkamannaflokkurinn
er klofinn þótt reynt sé að láta
þögn og óskýr skilaboð breiða yfir
það og skilaboðin frá íhaldsflokkn-
um em áberandi neikvæð þótt ýms-
ir frammámenn þar séu hlynntir
aðild.
Formælendur atvinnulífsins tala
fyrir aðild og sama gera margir
verkalýðsleiðtogar. En hvað þá með
manninn á götunni? Bretar kippa
sér upp við fátt og spurningar um
evmna vekja lítil viðbrögð, í mesta
lagi að yppt sé öxlum. Evran er að-
eins fjarlægur kostur í augum
þeirra flestra. Þeir hafa meiri
áhyggjur af háu gengi pundsins og
þeim afleiðingum, sem það hefur, ef
þeir hugsa um mjmt og gengi á
annað borð. Það er ekki ofsagt að
segja að almennt séð sé evran öld-
ungis ekki á dagskrá í Bretlandi,
nema rétt þegar skýrslum er lekið
eða evruboðskapur í véfréttastíl
skreppur af vömm Blairs og ann-
arra ráðherra.
írafár og óljósar röksemdir
Síðasta umræðuupphlaupið kom í
kjölfar tveggja fréttaleka fyrir hálf-
um mánuði. Fyrst kom upp á yfir-
borðið minnisblað til Stephen
Byers, verslunar- og iðnaðarráð-
herra, frá forstöðumanni skrifstofu
fyrir erlendar fjárfestingar í Bret-
landi, Þar var varað við allsherjar-
hruni í erlendum fjárfestingum í
Bretlandi, sem vakti að vonum mik-
ið írafár í fjölmiðlum. Daginn eftir
kom fram bréf breska sendiherrans
í Japan til utanríkisráðuneytisins
þar sem hann varaði við samdrætti
í japönskum fjárfestingum í Bret-
landi. Aftur sama írafárið.

KORTABÓK
ROAO ATLAS
TTRASENATLAS
ATLAS ROUTTER
1 i 300 000
Kortabók
Máls og menningar
er ómissandi
í bílinn
• Nákvæm landshlutakort
• Hentug blaðskipting
• Fjöldi þéttbýliskorta
• Söfn og sundlaugar
• ítarleg nafnaskrá
Má! og menningl&ji
malogmenning.is IPJI
Laugavegi 18 • Sími 515 2500 • Síðumúla 7 • Sími 510 2500
Reuters
Það vantar ekki að Blair sé ákveðinn að sjá á þessari mynd, sem tekin var á leiðtogafundi ESB í Portúgal í mars
sl., en þegar kemur að evrunni er afstaðan aðeins sú að bíða og sjá hvað setur.
Einn af þeim sem ekki taka undir
þessar heimsendaspár fyrir breskt
efnahagslíf er Martin Wolf, blaða-
maður á Financial Times. Hann
bendir á að margt sé með ólíkind-
um í bresku umræðunni, meðal
annars að veikleiki evrunnar geti
verið sterkasta röksemdin fyrir
breskri EMU-aðild. Hvernig geti
nokkrum dottið í hug að leysa
vanda sterka pundsins með EMU-
aðild? Og hverjum hefði getað dott-
ið í hug að leka vísvitandi skjölum
frá opinberum starfsmönnum? Allt
er þetta að mati Wolfs hluti af
fáránleika stjórnmálanna.
Wolf bendir síðan á að ekkert
bendi enn til minnkandi erlendra
fjárfestinga í Bretlandi. Þvert á
móti fari þær enn vaxandi líkt og
áður. í öðru lagi muni styrkur
pundsins óhjákvæmilega minnka
með tímanum. Skárra sé að þjást af
of háu gengi um hríð í stað þess að
stefna inn í viðvarandi hágengi með
bindingu við evruna. í þriðja lagi
séu ekki nein bein tengsl milli er-
lendra fjárfestinga og atvinnusköp-
unar.
í fjórða lagi sé erfitt að benda
nákvæmlega á hvaða efnahagsáhrif
erlendar fjárfestingar hafi. Hvað
japanskar fjárfestingar varði nemi
þær aðeins átta prósentum af er-
lendum fjárfestingum í Bretlandi,
svo þær einar og sér veki vart
áhyggjur. Niðurstaða Wolfs er að
öllu máli skipti að stjórnin einbeiti
sér að því að búa í haginn fyrir at-
vinnulífið almennt. Gengismálin séu
aðeins brot í því heildardæmi.
I grein í The Independent komst
Diane Coyle að gagnstæðum niður-
stöðum. Hún bendir á rannsóknir
sem sýna að gengi skipti í raun ekki
öllu máli þegar komi að því að örva
atvinnulífið, því verslun og viðskipti
hafi vaxið á liðinni öld þrátt fyrir
alls kyns hindranir. Það sem skipti
máli sé að skapa sameiginlegar for-
sendur og ein af þeim mikilvægari
sé sameiginleg mynt.
Verslun milli svæða og landa sem
hafi sömu mynt sé alltaf meiri en
milli ólíkra myntsvæða. Þegar til
lengri tíma sé litið sé því yfirþyrm-
andi sennilegt að með því að vera
utan EMU missi Bretland af vexti
og viðgangi sem löndin á evrusvæð-
inu njóti.
„Innan TUC eru mismunandi
skoðanir á EMU,“ segir Tom Jenk-
ins. Til þessara ólíku sjónaiTnið er
tekið tillit. Samtök opinberra
starfsmanna eru ein stærstu sam-
tökin innan TUC og Jenkins segir
að þótt samtökin séu hliðholl hinni
félagslegu vídd Evrópusambands-
ins, ESB, þá hafi þau áhyggjur af
því að aðlögun að EMU leiði til nið-
urskurðar í opinberri þjónustu og
því styðji samtökin ekki aðild.
Sjálfur bendir Jenkins hins vegar
á að bresk efnahagsstefna taki þeg-
ar mið af forsendum Maastricht-
sáttmálans, sem um leið séu for-
sendur EMU, og það verði því ekki
endilega neinn munur á efnahags-
stefnunni innan og utan EMU.
„Við lítum á Evrópusamstai-fið
sem einn pakka,“ segir Jenkins um
afstöðu TUC til EMU. „í pakkan-
um er til dæmis hinn félagslegi
þáttur, sameiginlegi markaðurinn
og evran. Heimurinn stendur
frammi íyrir því að velja á milli
bandarískrar og evrópskrar mai'k-
aðshyggju. Við trúum á þá evr-
ópsku, sem felur meðal annars í sér
sterkari stöðu verkalýðshreyfingar-
innar. Aðild að EMU er því í okkar
þágu.“ Það er ekki af engu að af-
staða TUC skiptir miklu máli.
Staða TUC hefur löngum verið
sterk þótt væntingarnar um meiri
áhrif eftir að Verkamannaflokkur-
inn komst í stjórn hafi ekki gengið
eftir. Stjórnin var snögg að koma
TUC í skilning um að sambandið
hefði enga sérstöðu gagnvart
stjórninni og næði ekki eyrum
hennar betur en aðrir hagsmuna-
hópar. En í þjóðarvitundinni hefur
TUC þó sterka stöðu enda saga
verkalýðshreyfingarinnar mjög
samofin breskri þjóðarsögu.
Prófsteinarnir fimm
í fyrstu stefnuræðu sinni sem
fjármálaráðherra eftir kosnirigarn-
ar 1997 gerði Gordon Brown breska
EMU-aðild að umræðuefni. Þar
rakti hann fimm atriði, sem yrði að
hafa í huga varðandi EMU-aðild:
Áhrif aðildar á langtímafjárfesting-
ar í Bretlandi, áhrif á fjármálaþjón-
ustu, að breskar hagsveiflur yrðu
að vera samstiga sveiflum á evru-
svæðinu (það er að Bretar gætu
ekki farið inn ef þeir væru í upp-
sveiflu og evrusvæðið í lægð), að
fyrir hendi væri sveigjanleiki til að
bregðast við ólíkum aðstæðum inn-
an evrusvæðisins og áhrif aðildar á
atvinnuþróun. Síðan hafa þessir
fimm prófsteinar orðið nokkurs
konar tníarsetning í EMU-afstöðu
bresku stjórnarinnar.
„Við höfum ekki heyrt neitt nýtt
frá Brown síðan í þessari fyrstu
ræðu,“ segir Jenkins. Það hefur þó
leikið grunur á að Brown gerist æ
tortryggnari á aðild og undir það
tekur Jenkins. „Brown hefur lyft
grettistaki í breskum efnahagsmál-
um og virðist takast að halda því
sem hefur áunnist en það er erfitt
að berjast fyrir EMU-aðild án þess
að segja hver áætlunin er í raun og
veru. Og já, það er eins og fjár-
málaráðherrann sjái æ fleiri tor-
merki á breskri EMU-aðild.“ Af-
staða Blairs veldur einnig áhyggj-
um. „Blair virtist hliðhollari evr-
unni í upphafi kjörtímabilsins en
núna,“ segir Jenkins.
,jlfstaða hans virðist ekki lengur
vera að undirbúa og taka ákvörðun,
heldur að bíða og sjá til.“
Þótt EMU-umræðan í Bretlandi
snúist fyrst og fremst um efnahags-
forsendur EMU, þá verða það ör-
ugglega ekki efnahagsrökin sem á
endanum sannfæra Breta um að
ganga í EMU eða vera utan þess.
Efnahagur Breta stendur í blóma.
Samt uppsker stjórnin ekki þakk-
læti kjósenda í vaxandi stuðningi,
heldur tortryggni og minnkandi
stuðning. Vísast er það bæði af því
að væntingarnar voru ofurmiklar í
upphafi og af því stjómin hefur
ekki náð að vinna traust kjósenda,
sem hrista höfuðið yfir áhrifum
misviturra almannatengslasérfræð-
inga.
Áhrifamissir er atriði, sem
stjórnmálamenn benda gjarnan á í
þeim ESB-löndum, sem enn eru ut-
an evrusvæðisins. Málið sé að vera
með þar sem teknar em ákvarðanir
er hafa áhrif bæði á evrusvæðinu
og utan þess. En í Bretlandi hefur
það ekki gleymst að Evrópusam-
starfið hófst sem þýskt-franskt
átak, þar sem Bretum var haldið
frá. Og velgengni Breta miðað við
erfiðleika Frakka og Þjóðverja hef-
ur enn styrkt trú þeirra á breskan
mátt og megin.