Morgunblaðið - 16.07.2000, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Óratóría hafsins
Eitt af verkum Marisa Navarro Arason á sýningunni.
Persónulegur
flutningur
MYNDLIST
Ljósmj'ndasafn
íslands
Tryggvagötu I 5
LJÓSMYND/NÁTTÚRA/
MENNING
Marisa Navarro Arason
Roberto Legani
Opið alla daga frá 14-18.
Til 31. júlí.
HVORT vistlegir salir efstu hæð-
ar Tryggvagötu 15, þar sem Mynd-
listarskóli Reykjavíkur var lengi til
húsa, verða í framtíðinni aðsetur
Ljósmyndasafns íslands, Skjala-
safns Reykjavíkur eða hvors tveggja
veit ég ekki fullkomlega. Hitt er
borðleggjandi að hæðin í heild sinni
er vel fallin til sýninga, andrúmið þar
uppi gott, svo sem hinir mörgu fyrr-
verandi nemendur listaskólans ættu
að geta borið vitni um, og það er fyrir
mestu. Væri upplagt að athuga þann
möguleika og húsnæðið gæti svo
einnig nýst sem eins konar fram-
lenging Listasafns Reykjavíkur.
Geymsla á skjölum og ljósmyndum
þarfnast vel að merkja ekki endilega
sliks andrúms eða dýrlegs útsýnis. Á
þessu er einungis tæpt vegna þess að
hér eru stórkostlegir möguleikar
beint við nefið á ráðamönnum borg-
arinnar.
Möguleikarnir blöstu og við á sýn-
ingunni Ungt fólk á 20. öld og gera
það enn betur á ljósmyndasýningu
þeirra Marisu Navarro Arason og
Robertos Legnani um þessar mund-
ir, og þó er einungis hluti hæðarinn-
ar nýttur.
Marisa Navarro Arason nam við
Ijósmyndaskóla í Katalóníu á árun-
um 1981-85 og hefur unnið við ljós-
myndun á íslandi frá árinu 1984, er
hún vann sumarlangt á stofu Leifs
Þorsteinssonar. Þá vann hún hjá
Guðmundi Ingólfssyni í Imynd,
1987-88, var Ijósmyndari tímaritsins
Þjóðlífs og seinna hjá Ljósmynda-
safni Reykjavíkur. Hún opnaði ljós-
myndaver 1994 ásamt því að vera
free lance-ljósmyndari til ársins
1996 er hún gerðist aftur ljósmynd-
ari hjá Ljósmyndasafni Reykjavík-
ur, þar sem hún starfar enn. Marisa
hefur þannig komið víða við auk þess
sem hún hefur tekið þátt í samsýn-
ingum heima og erlendis. Eitt síð-
asta verkefni hennar er að finna í
bæklingnum List í orkustöðvum,
framlagi FÍM til dagskrárinnar
Reykjavík - menningarborg Evrópu
2000, sem er afbragðs vel af hendi
leyst.
Það sem hún sýnir í salnum á
Tryggvagötu 15 er hins vegar afar
afmarkaðs eðlis, en viðfangið er
kvika hafsins og þau fyrirbæri sem
eru í sjónmáli í beinu návígi við það.
Hún leggur út af þessum skrifuðu
ljóðlínum um óratóríu hafsins: Hafið
býr yfir seiðmagnaðri dul - ástin og
dauðinn við hafið sætur er sjávar-
dauðinn - hinn róandi niður haföld-
unnar. Þrumandi, djúpur hljómur
brimrótsins. / Það er líkt og hafið
flytji okkur hljómkviðu, sem ljós-
myndin greypir í hljóðláta mynd -
eilíft augnablik. (JFA.)
Þetta eru vel teknar myndir, en
heildarsvipurinn er þó fulleinhæfur
auk þess sem rammamir virka eitt-
hvað svo vélrænir, í þá veru að
skoðandinn á í erfiðleikum með að
komast í beint samband við þessa
ólgandi kviku sem fyrir augu ber.
Einnig hefði mátt koma við áhrifa-
ríkari innsetningu Ijósmyndanna í
rýmið - taka eina og eina íyrir á sér-
stöku skilrúmi til að skapa sveigjan-
leika, flexibilitet eins og það nefnist á
fagmáli.
Þá gefur sýningin, í Ijósi annarra
mynda í hinni frambærilegu sýning-
arskrá svo og fyrmefndum bæklingi,
engan veginn styrk Ijósmyndarans
til kynna, sem er bagalegt á fyrstu
einkasýningu, auk þess að í Ijósi hins
mikla og opna rýmis verður minna
úr henni en skyldi. Er handviss um
að sumar myndanna fengju mun bet-
ur notið sín í öðru umhverfi og við
hlið mynda af öðmm viðfangsefnum.
Á sýningunni era einnig sex ljós-
myndir ítalans Robertos Legnani,
sem ég veit engin deili á og engar
upplýsingar um hann lágu frammi.
Myndaröð sína nefnir hann Move-
ment and dreams - Movimento y
sonnos - og er það réttnefni. Yfir
myndunum er blær draumsins og til
að leggja áherslu á óraunveraleik-
ann era sumar þeirra úr fókus. Þær
gefa afar litla hugmynd um umfang
gerandans sem Ijósmyndara og era
eins og hálf utangama á sýningunni.
Þetta með fókusinn er að verða
árátta hjá ljósmynduram sem vilja
vera með í núinu, en er afar vand-
meðfarið, gengur sjaldan upp og
engan veginn hvað nöktu fyrirsæt-
una áhrærir, þótt vel liti út í fyrstu.
Segi bara pass við þessa fyrstu við-
kynningu við myndir listamannsins.
Bragi Ásgeirsson
TðNLIST
Breiðholtskirkja
ORGELTÓNLEIKAR
Jörg E. Sondermann lék verk bæði
eftir J.S. Bach og nokkur sem vafi
er á að séu eftir Bach og einnig
verk sem alls ekki eru eftir Bach
en eignuð honum.
Fimmtudaginn 13. jtili.
ÞAÐ er sérstaklega teldð fram í
efnisskrá að Sondermann muni leika
orgelverk eftir J.S. Bach, verk sem
ekki era uppranalega samin fyrir
orgel og jafnvel verk, sem vafi leikur
á að séu eftir meistarann en hafa ver-
ið ranglega eignuð honum. Það mun
hafa verið lenska, þegar menn tóku
að safna saman verkum J.S. Bach,
eftir að Mendelssohn hafði vakið at-
hygli á honum, að merkja Bach mörg
þau ómerktu orgelverk, sem komu í
leitimar. Þá var það ekki síður, að
nokkur raglingur komst á vegna
manna sem sömdu í gömlum stíl og
sögðu slík verk vera t.d. eftir Bach.
Þetta tíðkaðist jafnvel með tónverk
sem vora samin í stíl Haydns og
Beethovens og jafnvel verk eftir
Mozart var verið að uppgötva næst-
um fram á okkar daga, talin hafa
fundist í uppkasti og háskólabóka-
söfnum út um allan heim en vora í
raun samin af finnendunum. Jörg E.
Sondermann, orgelleikari við Hvera-
gerðiskirkju, hélt tónleika í Breið-
holtskirkju sl. fimmtudag og lék á
Björgvinsorgel kirkjunnar verk eign-
uð og eftir J.S. Bach. Fyrsta verk
tónleikanna var Prelúdía og fúga í C-
dúr BWV 545 en sem hægan milliþátt
lék Sondermann adagio-þátt úr 5.
sónötunni, BWV 529, sem er sérlega
fögur tónsmíð en á fátt sameiginlegt
með prelúdíunni og fúgunni. Líklega
er Sondermann að líkja eftir for-
mskipan tokkötu, adagio og fúgu
BWV 654, sem er eina þriggja þátta
orgelverkið eftir J.S. Bach íyrir utan
sónötumar sex. Jörg Sondermann
lék verkin mjög vel og auðheyrt, sér-
staklega í adagio-þættinum, að hann
er leikinn orgelleikari. Næstu við-
fangsefni vora fimm sálmforleikir úr
svonefndri Neumeister-Sammlung-
en, sem er safn sálmforleikja sem
nýlega fundust vestur í Bandaríkjun-
um. Hér er ekki um að ræða skáldið
og prestinn Neumeister, samtíma-
mann Bachs, sem starfaði í Hamborg
og átti mikinn þátt í ýmsum endur-
bótum á kantötuforminu. Þetta er lík-
lega verk einhvers, sem hefur lært
vinnuaðferðir Bachs og fleiri samtíð-
armanna hans. Þrátt fyrir að verkin
væra liðlega samin vantaði ýmislegt
sem er sérkennandi íyrir Bach en
þau vora samt skemmtileg áheymar,
enda vel flutt af Sondermann. Þrír
sálmforleikir yfir sama sálminn, Wer
nun den lieber Gott lásst walten, vora
næstu viðfangsefnin og era tveir
þeirra, BWV 690 og 691, skráðir eftir
meistarann en sá þriðji, 691b, er ekki
talinn ekta, enda sérkennilega ólíkur
öðram sálmforleikjum meistarans.
Það sama gildir um Partítu um
sálmalagið Wenn wir in höehsten
Nöten sein, að verkið er ekki eftir
Bach en ekki óskemmtileg tónlist, og
vora þessi fjögur síðastnefndu verk
flutt af öryggi.
Á undan partítunni flutti prestur
kirkjunnar, séra Gísli Jónasson,
stuttan ritningarlestur en á eftir
stutta bæn og Faðir vor. Þjár fúgur
úr Kunst der Fuge vora mjög vel
fluttar. í þriðju fúgunni er stefið
breytt, þ.e. bætt við það tenginótum,
og í fjórðu fúgunni er sú gerð stefsins
notuð í spegilmynd. Það hefði farið
vel á að leika einnig þá nr. 2, þar sem
uppranalega stefið er einnig í spegil-
mynd, eins og nr. 4. Hvað sem þessu
líður var flutningur Sondermanns
mjög góður og hljómar þetta meist-
araverk einkar vel á orgel. Á undan
lokaviðfangsefni orgelleikarans flutti
séra Gísli Jónsson blessun, en loka-
tónamir vora d-moll-tokkatan og
fúgan fræga (BWV 565), sem margir
sagnfræðingar hafa deilt um hvort í
raun sé eftir Bach. Jörg E. Sonder-
mann lék þetta „impróvisatoríska" og
vinsæla verk á nokkuð persónulegan
máta, með ýmiss konar barokk-
skreytingum, prall- og mordent-
trillum, forslögum og biðtónum, sem
undirritaður man ekki til að hafa
heyrt orgelleikara gera. Auk þess
vora ýmsar „fraseringar" mjög skýr-
ar og sterkt fram dregnar, svo að
flutningur Sondermanns, er var
framfærður af öryggi, var á köflum
sérkennilegur en að mörgu leyti
sannfærandi og létti þessi leikmáti á
verkinu, sem flestir era vanir að
heyra leikið með miklum þrumandi
og þungum hljómi.
Jón Ásgeirsson
Söng’ur úr
djúpum Ægis
TÓIVLIST
IVorræna hnsið
KAMMERTÓNLEIKAR
Verk eftir Madetoja, Pylkánen,
Crusell, Bergman, Jón Nordal,
Þorkel Sigurbjörnsson, Jón Þórar-
insson og Þórólf Eiríksson. Mika
Orava, píanó; Mika Ryhta, klarín-
ett. Fimmtudaginn 13. júlí kl. 22.
FINNSK og íslenzk tónlist var í
fyrirrúmi á síðkvöldstónleikum
„Bjartra sumamótta" í Norræna
húsinu sl. fimmtudag. Flytjendur
vora tveir ungir finnskir hljómlistar-
menn og ferill þeirra skilvíslega rak-
inn í tónleikaskrá, þó að ekkert
stæði þar um hugsanleg erindi hing-
að önnur en að leika í Norræna hús-
inu. Þó kom fram að klarínettleikar-
inn hefði komið áður til landsins sem
skiptinemi 1995-96 og numið hjá
Einari Jóhannessyni. Né heldur var
fjallað um höfunda og verk. En þó að
þeirri hlið mála væri að nokkra leyti
sinnt með spjalli kynnis tónleikarað-
arinnar, Eddu H. Backman, við
flytjendur á milli atriða, þá er alltaf
undir hælinn lagt hvað tónlistar-
menn era ræðnir, og ekki við því að
búast að allir séu jafn tunguliprir og
t.a.m. Torben Enghoff úr Saxófóna-
kvartetti Kaupmannahafnar hálfum
mánuði áður á sama stað. Alkunn
tregða yngri Finna til að beita fyrir
sig skyldunámssænskunni (sem er
jafnkyndug og tregða yngri mör-
landa gagnvart dönskunni) varð í
þessu tilviki til að rjúfa virðingar-
verða hefð Norræna hússins um að
notast við samskyld norræn tungu-
mál innan stokks. í staðinn var grip-
ið til - því miður - fremur stirðrar
ensku, með fyrirsjáanlega rýram
árangri.
Sérkennilegast við þessa tónleika,
og kannski að einhveiju leyti hlið-
stætt við sænskufælni Finnanna, var
hvað nýjustu verkin vora áberandi
bezt flutt. Ekki svo að skilja að eldri
höfundar væra beinlínis illa leiknir,
því margt var þar hið bezta gert.
Engu að síður var eins og túlkunin
færðist hlutfallslega ofar í innlifun
eftir því sem nær okkar tíma dró, og
skáldskapur í spilamennsku jókst í
nokkum veginn beinu hlutfalli við
hvað tónmál varð nýtízkulegra.
Eftir hina dansandi Pólsku Made-
toju nr. 1 og hið náttúrasæla Past-
oraali Pylkánens lék dúóið klarín-
ettkvintett Crasells nr. 4, þar sem
strengjatríóið var útsett fyrir píanó.
Þetta í raun Vínarklassíska kamm-
erverk, sem fyrrverandi kennari
Ryhta gerði frábær skil á BlS-diski
um árið - sá mun Islendingum að
góðu kunnur, enda enginn annar en
Osmo Vánská - bar nokkur merki
um áðumefndan hlutfallslegan
slappleika gagnvart elzta efninu.
Túlkunin bar keim af rútínu, sam-
spilið var stundum ónákvæmt eins
og t.d. í Tríóbyijun Menúettsins, og
píanóleikur Orava gerðist heldur
gloppóttur í lokarondóinu, þó að
hinn fremur hægt leikni Pastorale-
þáttur kæmi að vísu fallega út. Til
sanns vegar má þó færa, að útsetn-
ingin fyrir píanó og klarínett
(ábyrgðarmanns var ekki getið)
kemst engan veginn í hálfkvisti við
uppranulega gerð þessarar nærri
mozörzku kammerperlu.
Eftir þá blendnu frammistöðu var
bókstaflega eins og hendi hefði verið
veifað þegar kom að Three Fantas-
ies Op. 42 eftir Erik Bergman. Af
spjallinu við Eddu kom fram, að
veridð hefði verið samið „fyrir 50 ár-
um“ [hið rétta er 1954] en þætti enn
nýtízkulegt. Þrátt fyrir tólftóna
smíðaaðferð tryggði einstæður skýr-
leiki höfundar í framsetningu, ásamt
hugvitssömu lagferli, að þetta tæra
og sparsama nútímaverk fyrsta
finnska módemistans gekk „beint í
æð“ í frábærri túlkun landa hans.
Hér fór greinilega verk sem í góðum
flutningi gæti sómt sér sem fyrirtaks
byrjendakynning á framsækinni
tónlist hvar og hvenær sem væri.
Ristur eftir Jón Nordal (í tón-
leikaskránni nefnt ,,Carvings“) naut
ekki síðri flutnings en Bergman,
enda fór mann þá þegar að grana að
hljómlistarmennirnir væra á alger-
um heimavelli í tóntaki nútímans.
Innlifunin var 100% í þessu 8 mín-
útna litríka afstrakta tónmálverki,
og þótt nálgun Þorkels Sigurbjöms-
sonar væri töluvert nær hefðinni í
Fjóram íslenzkum þjóðlögum fengu
þau líka sömu úrvalsmeðferð.
Eftir þessa hápunkta kom á óvart
hvað Hindemith-mótuð Sónata Jóns
Þórarinssonar olli vonbrigðum.
Nema það hafi verið hversu sterk
tilfinning fyrir klassísku formi býr
undir niðri í þessu vandaða verki,
þrátt fyrir allnútímalegan ytri stíl
fyrir sinn tíma (1947). Alltjent var
sem spilendur næðu ekki alveg að
veita því það flæði og þann kraft sem
til þurfti. Tempó útþátta vora of var-
fæmisleg, Adagio-miðþátturinn
daufur, og lokarondóið á köflum
stirt, ekki sízt í goodmönsku
„djass“-synkópunum.
Aftur lyftist þó brúnin í lokaverki
tónleikanna, Mar eftir Þórólf Eiríks-
son fyrir klarínett og tónband.
Tímasetning þessa flutnings var að
því leyti skondin að tónbandið inni-
hélt, meðal annarra sjávarhljóða
eins og brimniðar og bobbleffekta,
samskeyttar upptökur af söng
hnúfubaka, sem hefðu kannski orðið
til að róa hvalavininn Paul Watson
aðeins niður á grindavaktinni við
Færeyjar. Tónbandshliðin var
áhrifamikil í meira lagi og rann skil-
veggjalaust saman við innkomur
blástursraddarinnar. Klarínettpart-
urinn verkaði á undirritaðan sem
n.k. samtal manns, að maður segi
ekki Dagfinns dýralæknis, við
skepnur hafsins og var glimrandi vel
útfærður af Mika Ryhta, er átti
greinilega ekki síður heima í djúpum
Ægis en í framúrstefnu þurrlendis-
ins.
Ríkarður Ö. Pálsson