Morgunblaðið - 01.09.2000, Side 39

Morgunblaðið - 01.09.2000, Side 39
38 FÖSTUDAGUR 1. SEPTEMBER 2000 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNB LAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. SEPTEMBER 2000 39 + STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Stafróf lífsins Dæmi um hve gott er að gera erfðarannsóknir hér SJAVARUTVEGURINN OG ESB * Islenskir og erlendir vísindamenn, alls 35 talsins, hafa fundið vísbendingu á litningi 13 um nýtt gen sem talið er geta skýrt myndun brjóstakrabbameins hjá sumum fjölskyldum þar sem slíkt krabbamein er algengt. Rannsókn- / in hefur verið mjög umfangsmikil og farið fram á Islandi, í Finnlandi, Svíþjóð, Þýskalandi og Bandaríkjunum. IFYRRADAG hafði eitt helzta dagblað Danmerkur, Jyllands- posten, ákveðin ummæli eftir Halldóri Ásgrímssyni utanríkisráð- herra um afstöðu íslendinga til ESB, sem vöktu nokkra athygli á Norður- löndum. Frá þessari frétt hins danska blaðs var sagt í frétt í Morg- unblaðinu^ í gær og jafnframt var Halldór Ásgrímsson spurður hvort rétt væri eftir honum haft. Utanríkis- ráðherra svaraði því til, að það sem eftir honum væri haft væri ekki rangt en hins vegar hefði viðtalið við hann verið stytt og ummæli hans því ekki að öllu leyti í réttu samhengi við það, sem fram hefði komið af hans hálfu. I samtali við Morgunblaðið í gær af þessu tilefni sagði Halldór Ásgríms- son m.a.: „Það hlýtur að vera ljóst, að ef Islendingar sækjast eftir aðild, sem ég ætla ekki að fullyrða um á þessu stigi, þá getur það ekki gengið upp nema það finnist lausn, sem er viðunandi fyrir íslenzkan sjávarút- veg. Það hlýtur fyrst og fremst að reyna á vilja annarra Evrópuþjóða í því sambandi.“ Af þessu tilefni er kannski ekki úr vegi að rifja upp efni þeirrar viða- miklu skýrslu, sem utanríkisráðherra lagði fram á Alþingi í aprílmánuði sl. um stöðu íslands í Evrópusamstarf- inu. Að þessari skýrslu hafði verið unnið mánuðum saman af embættis- mönnum utanríkisráðuneytisins og þá ekki sízt þeim, sem starfa í Bruss- el. í umræðum um hugsanlega aðild Islands að ESB á allmörgum undan- förnum árum hefur það komið skýrt fram, að við íslendingar gætum ekki gerzt aðilar að ESB að óbreyttri sjáv- arútvegsstefnu Evrópusambandsins. Kins vegar var það trú margra. að Evrópusambandið mundi endurskoða sjávarútvegsstefnu sína og bundu margir vonir við, að þær breytingar yrðu á henni, sem mundu auðvelda okkur íslendingum aðild. I skýrslu utanríkisráðherra til Al- þingis er endurskoðun sjávarútvegs- stefnunnar lýst með eftirfarandi hætti: „Sjávarútvegsstefnan var endur- skoðuð 1992 og verður endurskoðuð aftur árið 2002. Fyrir árslok 2001 ber framkvæmdastjórninni að leggja fram fyrir þingið og ráðherraráðið skýrslu um stöðu sjávarútvegsins í Evrópusambandinu. Sú skýrsla skal liggja til grundvallar ákvörðunum um breytingar á sjávarútvegsstefnunni árið 2002. Endurskoðun þessi nær til allra þátta sjávarútvegsstefnunnar en sérstök áherzla verður lögð á að- gang að veiðisvæðum innan 6-12 sjó- mílna en heimild ríkja til að takmarka hann rennur út 31. desember 2002, verði ekkert að gert Undirbúningur endurskoðunarinnar er þegar hafinn og hefur framkvæmdastjórnin unnið að skipulagningu á henni síðan 1998. Þá voru sendar út spurningar til 350 aðila í sjávarútveginum í ESB. Síðan hafa verið haldnir 30 fundir með hagsmunaaðilum, vísindamönnum og stjórnvöldum á ýmsum svæðum og verða fleiri slíkir fundir haldnir á næstu misserum. Framkvæmda- stjórnin hefur dregið vissar ályktanir af þessum fundum og má búast við að endurskoðunin muni markast að miklu leyti af þeim.“ I skýrslu utanríkisráðherra segir síðan um helztu niðurstöður af athug- unum framkvæmdastjórnarinnar: „Spánverjar, Portúgalar, Finnar og Svíar hafa ekki aðgang að veiði- svæðunum í Norðursjónum og óska þessi ríki eftir að fá hann. Ríki, sem liggja að Norðursjónum, eru á móti því og hafa áhyggjur af aukinni sókn á svæðinu, þó að ákvörðun sé tekin um leyfilegan heildarafla af flestum tegundum í Norðursjónum og honum skipt á milli einstakra ríkja. Skip þeirra ríkja, sem ekki hafa kvóta í Norðursjó, fengju þó einungis heim- ildir til að veiða tegundir, sem ekki eru kvótasettar Á fundunum var því haldið fram, að þó að leyfilegur heildarafli hafi verið takmarkaður og kvóti hafi verið settur á, hafi sóknin ekki minnkað. Meðal annars sé það vegna slaks eftirlits og skorts á vís- indalegri ráðgjöf af nægilegum gæð- um.“ Þessi tilvitnun sýnir við hvað væri að etja ef við værum aðilar að ESB. I skýrslu Halldórs Ásgrímssonar er því lýst, sem líklega mundi gerast í sjávarútvegsmálum okkar Islendinga ef við yrðum aðilar að Evrópusam- bandinu við þessar aðstæður. Þar segir: „Að öllum líkindum gætu íslend- ingar haldið áfram að nota það kerfi, sem nú er við lýði, þ.e. aflamarkskerfi með framseljanlegu aflamarki og aflahlutdeild hægt (er) að gera kröfu um það, að sjávarútvegsfyrirtæki hafi raunveruleg og efnahagsleg tengsl við Island. Til ýmissa ráða hef- ur verið gripið í aðildarlöndunum, sérstaklega Bretlandi, þar sem talið er að 25-30% flotans séu í raun í eigu annarra en Breta. I Bretiandi eru gerðar kröfur um, að sýnt sé fram á efnahagsleg tengsl skipa við Bret- land eða svæði þar sem eru háð sjáv- arútvegi, áður en þau fá veiðileyfi Ef stefnt væri að því að tryggja raun- veruleg efnahagsleg tengsl skipa, sem veiða úr íslenzkum kvótum við ísland, er margt sem bendir til þess að gera verði verulegar breytingar á fiskveiðistj órnunarkerfinu. Undan- farin ár hefur mestöllum afla ís- lenzkra skipa verið landað á íslandi. Einungis hefur verið heimilt að landa ferskum fiski á viðurkennda markaði í ESB. Ef ísland væri meðlimur yrði ekki hægt að takmarka landanir í öðrum höfnum í ESB í þetta miklum mæli. Það mundi einnig eiga við um fullvinnsluskip, sem hingað til hafa landað öllum sínum afla á íslandi. Slíkt fyrirkomulag mundi að sjálf- sögðu geta leitt til þess að afla yrði landað í miklum mæli erlendis, sem ekki kæmi íslenzku atvinnulífi til góða. Jafnframt má gera ráð fyrir, að erfiðara yrði að hafa eftirlit með afla þessara skipa, sem aftur leiddi til þess, að fiskifræðingar hefðu lakari gögn til að byggja á ráðgjöf um leyfi- legan heildarafla.“ Eins og sjá má er það ekki að ástæðulausu, að bæði Morgunblaðið og fjölmargir aðrir hafa haldið því fram, að aðild okkar að ESB að óbreyttri sjávarútvegsstefnu þess væri óhugsandi. Rósa Björk Barkardóttir sameindalíffræðingur. s SLENSKI rannsóknarhópur- inn samanstendur af þeim Aðalgeir Arasyni, Guðrúnu Jóhannesdóttur, Jóni Þór Bergþórssyni, Hrefnu K. Jóhanns- dóttur, Valgarði Egilssyni og Rósu Björk Barkardóttur, en þau starfa öll á Rannsóknastofu Háskólans í meinalræði, Landspítalanum. Óskar Þór Jóhannsson, sérfræðingur í krabbameinslækningum, stjómaði klínískum hluta rannsóknanna í Lundi í Svíþjóð. Niðurstöður vís- indamannanna, sem starfa á 14 rannsóknastofum í löndunum fimm, eru birtar í ágústhefti bandaríska vísindatímaritsins Proceedings of the National Academy of Sciences. Rósa Björk Barkardóttir var spurð nánar út í þessa rannsókn og beðin um að lýsa þeim aðferðum sem notaðar voru, en vísindahópurinn mun hafa beitt nýstárlegri nálgunar- aðferð í þessari leit sinni að nýju brjóstakrabbameinsgeni. „Til að fyr- irbyggja misskilning vil ég byrja á því að taka fram að þó að þessi áfangi sé mikilvægur fyiír vísindahópinn okkar í leit að nýjum brjóstakrabba- meinsgenum hafa rannsóknamiður- stöðumar á þessu stigi enga hagnýta þýoingu fyiir bijcsískrsbbaineins- sjúklinga eða fjölskyldur þeirra," segir Rósa strax í upphafi viðtalsins. „Næsti áfangi er einangrun mein- gensins, en aðeins verður Ijóst með frekari rannsóknum hvort unnt sé að staðfesta vísbendinguna og einangra genið. Fyrst þegar tekst að einangra sjálft genið er hægt að rannsaka hlutverk þess og mögulegan þátt þess í myndun brjóstakrabba- meins.“ Mikilvægt að rannsaka ættlægt krabbamein „I dæmigerðri stórfjölskyldu á Norðurlöndunum er kannski um að ræða einn fj'ölskyldumeðlim sem greinist með ki’abbamein í brjósti, en þær norrænu fjölskyldur sem við einbeittum okkur að í rannsóknun- um era valdar sérstaklega vegna þess að tilfellin era þrjú eða fleiri í hverri fjölskyldu. Mörg tilfelli innan sömu fjölskyldu geta verið vísbend- ing um arfgenga tilhneigingu til myndunar brjóstakrabbameins, en hún er talin vera meginorsök hjá 5- 10% þeirra kvenna sem greinast með brjóstakrabbamein. Arfgengt form brjóstakrabbameins er því sjaldgæft, en það dregur ekki úr mikilvægi þess að það sé rannsakað með það að markmiði að finna skýr- ingar. Ein ástæða þess að vísinda- menn telja mikilvægt að rannsaka ættlægt krabbamein er að þeir binda vonir við að rannsóknir á þeim gen- um sem þar era að verki leiði til auk- innar þekkingar og skilnings á krabbameinsmyndun almennt. MYND1 DNA úr æxli DNAúr heilbrigðum vef Comparative genomic hybridization (CGH) eða krosstenging erfðamengja. Með þessari tækni er erfðaefni úr heii- brigðum frumum og æxlisfrumum borið saman þannig að hægt er að kortleggja gróflega þau litningasvæði æxlisfmmn- anna sem hafa tapast og einnig litninga- svæði sem finnast í of mörgum eintökum. Á mynd 1 er þetta sýnt með dæmi um hvernig rannsóknin gengur fyrir sig. Erfðaefni er einangrað úr æxli og með ákveð- inni tækni er það litað grænt. Erfðaefni úr heilbrigðum vef er litað rautt. Þessu tvennu er svo blandað í jöfnu hlutfalli og sett á glerplötu sem á hafa verið festir litningar úr heilbrigðri frumu (a). Erfðaefnið frá æxlinu og heilbrigða vefnum leitast við að bindast litningunum en litarmynstrið þegar krossteng- ingu lýkur segir til um magn erfðaefnis í æxlisfrumunum. Yfirgnæfandi grænn litur á neðri helmingi tiltekins litnings (b) bendir til þess að það svæði hafi verið til í hlutfallslega fleiri (a) (b) (c) % eintökum í æxlisvefnum en í heilbrigða vefnum. í (c) er teikn- að það sem augað greinir af mynd (b), og í (d) er tölvutækni notuð við magngreiningu litanna en græna og rauða línan sýna öryggismörkin (0.8-1.2) sem litarmagnið verður að fara yfir áður en munurinn er talin marktækur. Krosstenging gerð í æxlisfrumunni sjálfri með grænlituðum þreifarabút frá þessu sama litningsvæði staðfestir CGH niðurstöðurnar (e). Hún sýnir að í staðinn fyrir tvö eintök sem ættu að greinast í heilbrigðri frumu þá virðist fruman vera með yfir þrjátíu eintök af þessum litningabút. Á mynd 2 eru sýndar niðurstöður úr rarinsókri á S'ýíii Úr (t.d. lítnÍP.gur 4,8 8?St, 13 neðri helmingur, 18 og X), en grænn brjóstaæxli sem tekur til allra litninganna í einu. Rauð litninga- litur fjölgun eintaka af viðkomandi litningasvæði (t.d. iitningur svæði endurspegla tap á viðkomandi svæði í æxlissýninu 8 neðst, 14,17 neðst og 20). Áður búið að einangra tvö bijóstakrabbameinsgen Þetta er ekki fyrsta genið sem við tökum þátt í að reyna að staðsetja og einangra. Þegar er búið er að ein- angra tvö brj óstakrabbameinsgen sem hafa verið nefnd, BRCAl og BRCA2. BRCAl var staðsett á litn- ingi 17 árið 1990 og einangrað fjór- um árum síðar. Árið 1994 var BRCA2 staðsett á litningi 13, en ein- ungis leið eitt ár þar til tókst að ein- angra það. Og það er ánægjulegt að geta sagt frá því, að þátttaka ís- lenskra vísindamanna og íslensku brjóstakrabbameinsfjölskyldnanna í einangran á BRCA2-geninu var mikilvæg vegna þess að við gátum staðsett genið á tiltölulega þröngu litningasvæði. Ástæðan fyrir því var aðallega tvíþætt. Annars vegar vegna þess að svo margai’ íslenskar brjóstakrabbameinsfjölskyldur fundust tengdar inn á litningasvæði BRCA2-gensins og einnig vegna þess að þær reyndust allar bera í sér eina og sömu BRCA2-stökkbreyt- inguna. Umrædd stökkbreyting ber heitið BRCA2 999del5, en það er vísun í að fimm núkleótíð eru dottin úr geninu á staðsetningu 999 sem veldur því að forritið fyrir myndun prótínsins er ónýtt og prótínafurð gensins því óvirk. Þegar við svo skimuðum íyrir þessari BRCA2 999del5-stökkbreytingu í æxlissýn- um í óvöldum hópi íslenskra kvenna sem greinst höfðu með bijósta- krabbamein kom í ljós að 7% þeirra bára stökkbreytinguna. Rannsókn- amiðurstöðurnar hér á íslandi vöktu allnokkra athygli erlendra vísinda- manna. í fyrsta lagi vegna þess að einungis ein BRCA2-stökkbreyting fannst í íslenska þýðinu en í flestum öðram þjóðfélögum finnast tugir mismunandi BRCA2-stökkbreyt- inga. I öðra lagi þykir það hátt hlut- fall að ein stökkbreyting finnist í 7% greindra bijóstakrabbameinstilfella. BRCA2 rannsóknimar era skóla- bókardæmi um hversu gott er að gera erfðarannsóknir á Islandi, þeg- ar markmiðið er að einangra gen.“ Óhefðbundin leið í upphafi rannsóknarinnar Sú leið sem vísindamenn fóra við leit sína að BRCAl og BRCA2 á sín- um tíma var að greina erfðamynstur litninganna í fjölskyldunum og leita eftir tengingu milli þess og hvort fjölskyldumeðlimir hefðu greinst með brjóstakrabbamein. En Rósa segir að í leit þein-a að þessu nýja geni hafi vísindahópurinn farið óhefðbundna leið, því hann hafi byrj- að leitina með því að skima fyrir erfðabrenglunum í æxlissýnum úr bij óstakrabbameinsfj ölskyldum. „Eitt af einkennum krabbameins- firamna er litningaóstöðugleiki og því kannski erfitt að flokka litninga- brenglanir með tilliti til þýðingar fyrir æxlisvöxtinn. En við bundum vonir við að með því að bera saman litningabrenglanir milli æxla innan sömu fjölskyldna myndi það litn- ingasvæði finnast oftast brenglað sem skipti máli við myndun meins- ins. Yið notuðumst við tækni sem Finnar höfðu yfir að ráða og nefnist Comparative genomic hybridization, eða CGH. Þessi tækni gerir kleift að skoða í einni tilraun allt erfðamengið úr einu sýni. Þessu má líkja við, að tekin sé Ijósmynd af litningabrengl- unum inni í æxlinu. Að vísu er þessi tækni gróf og ekki hægt að sjá nema stærri brenglanir. Tæknin sjálf var kynnt til sögunar fyrir átta áram eða svo, en að hefja leit að kímlínubreyt- ingu í krabbameinsgeni með því að skoða fyrst erfðabrenglanir í æxlun- um var ný nálgunaraðferð þegar við fóram af stað á sínum tíma. CGH- tæknin var notuð til þess að kort- leggja erfðabrenglanir í 61 æxli frá 37 fjölskyldum. Rannsóknin sjálf tók ekki nema nokkrar vikur en án CGH-tækninnar hefði hún eflaust tekið mörg ár ef ekki áratug." Við samanburð á erfðabrenglun- um milli æxlissýna kom svo í Ijós að sá litningur sem fannst oftast brenglaður var litningur 13. Ákveðið var að einbeita sér að honum. „I fyrsta lagi var það sú stað- reynd, að sá litningur fannst oftast brenglaður í þessum æxlissýnum. í öðra lagi var það, að þegar við fórum að skoða niðurstöðumar með tilliti til ætta kom í Ijós að í einni sænsku ætt- inni þar sem höfðu verið rannsökuð fimm æxli var í öllum tilvikum brenglun á þessu ákveðna svæði á litningi 13. Það er fremur ólíklegt að það hafi gerst vegna tilviljunar einn- ar saman. Og í þriðja lagi vora það svo niðurstöður tölfræðinga, sem við höfðum fengið til samstarfs við okk- ur til að reikna út hveijar af brengl- ununum sem greindust í æxlunum myndu mögulega skipta máli við æxlismyndunina. Þeir beittu tveim- ur ólíkum aðferðum við útreikning- ana, en niðurstöður þeirra bentu til að litningur 13 gæti hafa orðið íyrir brenglun tiltölulega snemma í æxlis- myndunarferlinu." Farið yfir í hefðbundnu aðferðina Hópurinn fór nú að beita hefð- bundnu aðferðinni, þ.e. kanna hvort erfðamynstrið á þessu ákveðna svæði á litningnum fylgdi sjúkdóms- myndinni í fjölskyldunum. Niður- stöðumar bentu til þess að svo gæti verið í sumum af þeim 77 fjölskyld- um sem rannsakaðar vora. „En samt voram við ekki viss um hvort þama væri í raun nýtt gen eða hvort niður- stöðumar væru litaðar af BRCA2- geninu,“ segir Rósa. „En eins og áð- ur sagði er BRCA2 líka staðsett á litningi 13, en að vísu í töluverðri fjarlægð frá þessari nýju staðsetn- ingu. Þetta var okkur heilmikið áhyggjuefni í lengri tíma og kostaði okkur mikla vinnu við frekari rann- sóknir á BRCA2-litningasvæðinu áð- ur en við tókum ákvörðun um að birta niðurstöðurnar.“ Mikil vinna óunnin En hvað skyldi nú taka við hjá vís- indahópnum? Rósa segir granninn að því sem búið sé að gera vera hið norræna samstarf, og þessi óhefð- bundna leið sem farin hafi verið í upphafi. Og þó að þeim áfanga sé náð að staðsetja nýtt meingen sé mikil vinna óunnin áður en hægt sé að gera sér vonir um að einangra gen. „Síðast þegar við fórum frá staðsetn- ingu á bijóstakrabbameinsgeni yfir í einangran þess tók einangranin að- eins eitt ár. En ég er hrædd um að þrátt fyrir þá miklu lyftistöng sem það er að hafa aðgengi að genameng- iskortinu með niðurstöðum um rað- greiningar á litningum mannsins gætu liðið nokkur ár áður en tekst að einangra þetta nýja gen á litningi 13. Ástæða þessarar svartsýni minnar er að þrátt fyrir mikla vinnu höfum við eldd getað þrengt leitarsvæðið með neinu öryggi nema niður í u.þ.b. fimm milljón basapör. Það er um það bil tíu sinnum stærra leitarsvæði en þegar við vorum að vinna að ein- angran BRCA2-gensins.“ Með Morgunblaðinu á laugardag fylgir blaðauki um genarannsóknir. Ahrif offítu var til umfjöllunar á þinffi hjartalækna Reuters Hjartaaðgerðir bjarga þúsundum mannslífa árlega en heilbrigt líferni, mataræði og hreyfíng eru góðar fýrirbyggjandi aðgerðir gegn mörgum hjartasjúkdómum. Hjartans mál í Hollandi Árlegt þing evrópskra hj artasérfræðinga var haldið í Amsterdam dagana 26. - 30. ágúst. Jóhanna K. Jóhannesdóttir sótti þingið og hlustaði m.a. á fyrirlestra um hvernig nútíma lifnaðarhættir Vesturlandabúa endurspeglast í velmegunarsjúkdómum; sívaxandi holda- fari, sykursýki og hjartasjúkdómum. INGIÐ í ÁR var afar vel sótt þar sem vel á þriðja tug þúsunda gesta hvað- anæva að úr Evrópu flykktist á morgni hverjum í hina risastóra RAI-ráðstefnuhöll í mið- borg Amsterdam til að hlusta á yfir 2000 erindi með niðurstöðum mis- viðamikilla og áralangra rannsókna sérfræðinga í hjartalækningum. Þinggestir hefðu reyndar getað ver- ið staddir hvar sem var í heiminum þar sem áberandi hátt hlutfall Banaaríkjamanna og Asíubúa blekkti augu og eyru og jók á fjöl- breytileik ráðstefnulitrófsins. Þessi mikli fjöldi gesta utan Evrópulandanna skýrist að nokkru af því að samtök evrópskra hjartalækna, European Society of Cardiology, fagna fimmtíu ára af- mæli um þessar mund- ir. Af því tilefni vai’ sett á laggimar glæsileg sögusýning sem sýndi hraða þróun læknavísind- anna og gríðarlegar framfarir í tækni- og tækjabúnaði innan stétt- arinnar á undanfömum fimm ára- tugum. Dr. E. Borst-Eilers, heilbrigðis- ráðherra Hollands, ávarpaði sam- komuna og sagði í opnunarræðu sinni að það væri nauðsynlegt öllum mönnum að líta á sjálfan sig sem íbúa jarðarinnar og deila þekkingu og reynslu með öðrum íbúum „al- heimsþorpsins“ því sameinuð viska sé meira virði í heild sinni en í minni hlutum. Borst-Eilers sagði auk þessa að ráðstefnur af þessu tagi væra tækifæri til að koma þessari heimsmynd í framkvæmd. Bein tengsl milli offitu, sykursýki og hjartabilunar Það er stefna ESC-samtakanna að bæta lífsgæði Evrópubúa með því að lækka tíðni hjartasjúkdóma. Samtökin gera þetta með fyrir- byggjandi aðgerðum og réttri greiningu og meðferð sjúklinga. Margir sérfræðingar innan heil- brigðisgeirans líta svo á að næsta stóra vandamál innan læknavísind- anna sé sykursýki, áunninn lífstíls- faraldur sem breiðist með ótrúleg- um hraða út í hinum vel setta, vestræna heimi. Alþjóðaheilbrigðis- stofnunin, WHO, spáir því að þessi áunna sykursýki, daglega kölluð týpa 2, eigi eftir að meira en tvö- faldast á næsta aldarfjórðungi og nái tala veikra 300 milljónum. Hingað tíl hefur þetta form syk- ursýki einkum verið fundið í sjúkl- ingum sem era orðnir 45 ára eða eldri og era of feitir en 85% allra sykursjúkra eiga við offituvandamál að stríða. Það sem nú er að gerast er að aldur syk- ursjúkra lækkar óðum og hefur tilfellum fólks á fertugsaldri aukist um 70% á árunum 1990-1998. Of margar hitaeiningar og hreyfing- arleysi eru aðalorsök týpu 2 en rannsóknir sýna að meira en fjórðungur fullorðinna Banda- ríkjamanna segjast ekki stunda neina líkamlega hreyfingu og miklu fleiri fá bara örlitla hreyfingu á degi hverjum. I dag finnast jafnvel börn með týpu 2 sykursýld, staðreynd sem hrellir þá sem tU þekkja því það get- ur tekið sjúkdóminn áratugi að ná fram verstu verkununum - lifrarbil- unum, blindu og hjartaáföllum. Það er því fyrirsjáanlegt að ung böm sem þróa með sér sykursýki 2 eigi eftir að þurfa að horfast í augu við mikla erfiðleika sem era fylgifiskar sjúkdómsins, og munu vafalaust þurfa á kostnaðarsamri hjálp að halda frá heilbrigðiskerfmu. Týpa 2 tekur mörg ár að þróast í líkamanum og einkenni hennar era væg og oft raglað saman við eðlileg- ar aldurstengdar breytingar á líkamanum s.s. sífelldur þorsti, þreyta, pirringur, óskýr sjón og sár sem gróa seint og illa. Það er talið að milljónir manna um heim allan þjá- ist af sjúkdómnum, án þess að hafa hugmynd um það. Samfara sykursýki aukast líkurn- ar á hjartasjúkdómum tvöfalt hjá körlum; fjórfalt hjá konum. Rétt mataræði og regluleg hreyfing skiptir sköpum Það er hægt að hafa taumhald á sykursýki 2 með því að halda blóð- sykrinum eins vel og mögulegt er í skefjum. Þetta er hægt að gera með reglulegri hreyfingu og réttu matar- æði. Þetta eru gullvæg orð sem mörgum reynist þó mun auðveldara að segja heldur en lifa eftfr. Því keppast lyfjafyrirtæki við að finna upp haldbær lyf í baráttunni við vambarpúkann. Eitt slíkt sem er að skila góðum árangri er Xenical frá Hoffmann-La Roche lyfjarisanum. Talsmenn La Roche leggja ríka áherslu á að ekki sé um kraftaverka- lyf að ræða því sjúklingurinn þarf að leggja sitt af mörkum svo árangur náist. Xenical er lyfseðilsskylt og eingöngu gefið fólki sem á í veraleg-. um vandræðum með holdafarið. Rannsóknir hafa sýnt að notkun lyfsins minnki umtalsvert hættuna á hjartasjúkdómum í offitusjúkling- um vegna jákvæðra áhrifa þyngdar- taps. Sjúklingar sýna marktæka lækkun á kólesteról-, insúlín- og glúkósamagni auk þess sem blóð- þrýstingur lækkar en þetta era allt mikilvægir áhættuþættir í hjarta- og æðasjúkdómum. Auglýsingar og mark- aðshyggja Þing eins og ESC-ráðstefnan í Amsterdam leiða saman einhverja bestu hugsuði og framkvæmda- menn læknavísindanna og því era þeir margir sem sjá sér leik á borði að vekja athygli á sínum vöram og hagsmunagæsla sést víða. Risastór vörasýning með glæsilegum sýning- arbásum er sett upp þar sem lyfja- fyrirtæki og hátækniframleiðendur reyna að lokka til sín væntanlega viðskiptavini. Fyrir leikmann minn- ir þetta á heimilissýningar í Laugar- dalshöll fyrri ára enda er svipuðum aðferðum beitt til að heilla við- stadda; litlum leikfangaböngsum, fagurlitum regnhlífum og ókeypis úrvals-espresso kaffi er útdeilt með tannkremsbrosi á vör og blikkandi,^ fagurrauðum endurskinsmerkjum nælt í barm sællegra sýningargesta. Á borði blaðamanns situr lítil hjarta- laga bréfaklemmudós, lítill minning- arvottur um fróðlegt upplýsinga- flæði frá fólki sem hefur það eitt að leiðarljósi að gera íbúa heimsins heilbrigðari, sterkari oglanglífari.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.