Morgunblaðið - 23.09.2000, Qupperneq 39

38 LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 2000 39
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FLUTNINGUR RÍKISSTOFNANA
OG BYGGÐASTEFNA
/
Akvörðun stjórnar Byggða-
stofnunar um að flytja fjár-
málaumsýslu hennar til Bol-
ungarvíkur hefur beint sjónum að
reglum um opinber útboð. Ekki verð-
ur betur séð, en að framkvæmd
þeirra ráðist af túlkun og vilja ráða-
manna hverju sinni, enda eru undan-
þáguákvæði frá þeirri meginreglu, að
útboð skuli fara fram við innkaup rík-
isins á vörum og þjónustu nemi þau 3
milljónum króna eða meir.
Lög og reglur um opinber innkaup
eru ekki sett að ástæðulausu. Þeim er
ætlað að tryggja sem hagkvæmust
kjör við kaup ríkisins á vörum og
þjónustu og sem bezta nýtingu á
skattfé landsmanna, svo og að selj-
endur vöru og þjónustu sitji við sama
borð í þeim viðskiptum.
Um árabil hefur það verið stefna
stjórnvalda, að flytja ríkisstofnanir
út á land til að draga úr fólksflutning-
um á höfuðborgarsvæðið, efla atvinnu
og bæta búsetuskilyrði á landsbyggð-
inni. Sú stefna hefur a.m.k. í stórum
dráttum notið stuðnings, en hins veg-
ar hefur komið upp hvert málið á fæt-
ur öðru í þessum efnum, sem hafa
spillt fyrir og dregið úr stuðningi við
byggðastefnuna. Astæðan er klaufa-
legar aðferðir ráðamanna við ákvarð-
anir og framkvæmd flutnings ríkis-
stofnana út á land. Þykja þær á
stundum mótast af pólitískum hags-
munum og einkennast af tillitsleysi
við starfsmenn. Haft var eftir for-
manni Vinstri grænna, Steingrími J.
Sigfússyni, í Ríkisútvarpinu í gær-
morgun, að ríkisstjórnin sé að vinna
byggðastefnunni mikið ógagn með
því að böðlast með stofnanir út á land,
sem hafi örfáa starfsmenn innan
sinna vébanda. Almenningsálitið sé
að snúast gegn byggðastefnu. í við-
tali sagði hann m.a.:
„Og ég held sem sagt, að þau deilu-
mál, vandræði og það klúður, sem
hefur orðið uppi í hverju slíku málinu
nú á fætur öðru, og verður að skrifa á
kostnað þeirra, sem um hafa vélað,
þau séu þessari viðleitni að dreifa
verkefnum og störfum út um landið
ekki til framdráttar.“
Steigrímur J. Sigfússon hefur mik-
ið til síns máls. Klúðursleg fram-
kvæmd á flutningi ríkisstofnana und-
anfarin ár hefur borið keim af
pólitískri hentisemi. Flutningurinn
hefur verið þvingaður í gegn án sam-
ráðs við starfsfólk og því sýnt á
stundum algert tillitsleysi.
Hvort sem ákvæði um útboð eru
skýr eða ekki er óviturlegt að standa
þannig að málum, að ákvarðanir af
þessu tagi verði til að vekja upp and-
úð á byggðastefnu.
Morgunblaðið hefur áður tekið
undir þau sjónarmið að farsælla sé að
ákvarða nýjum ríkisstofnunum stað
úti á landi fremur en að rífa grónar
stofnanir upp með rótum og flytja út
á land. Þvingaður flutningur starfs-
manna gengur ekki í lýðræðisþjóðfé-
lagi og er ekki hægt að réttlæta með
byggðasjónarmiðum. Hann nær ekki
aðeins til starfsmannsins heldur allr-
ar fjölskyldu hans. Það er ekki hægt
að leika sér með líf fólks með þessum
hætti. Þess vegna er nauðsynlegt, að
Alþingi og ríkisstjórn setji skýrar
reglur um það hvernig að málum
skuli staðið. Það á bæði við um flutn-
ing ríkisstofnana og um það hvernig
staðið er að dreifingu verkefna á veg-
um einstakra aðila. En að sjálfsögðu
er ekki hægt að gagnrýna tilflutning
verkefna frá einni stofnun til annarr-
ar á landsbyggðinni án útboðs ef
sömu vinnubrögð eru stunduð á milli
stofnana og fyrirtækja á vegum hins
opinbera á höfuðborgarsvæðinu. Eitt
verður yfir alla að ganga í þeim efn-
um.
SAMEINING SVEITARFÉLAGA
Að undanförnu hafa orðið nokkrar
umræður um fyrirhugað skipu-
lag byggðar í landi Kópavogs á Vatns-
endasvæðinu í námunda við Elliða-
vatn. Þær skipulagshugmyndir, sem
settar hafa verið fram hafa verið
gagnrýndar af núverandi íbúum
svæðisins, náttúruverndaraðilum og
nú síðast hefur Reykjavíkurborg gert
athugasemdir og talsmenn borgar-
innar spurt spurninga, sem forráða-
mönnum Kópavogs hafa ekki þótt við
hæfi.
Þetta er ekki í fyrsta sinn, sem
ágreiningur eða skoðanamunur hefur
komið upp á milli sveitarfélaga á höf-
uðborgarsvæðinu um skipulagsmál.
Þannig er t.d. ljóst, að hagsmunir
Garðbæinga og Hafnfirðinga hafa
ekki farið saman í sambandi við sam-
gönguleiðir.
Umræður sem þessar eru skýrt
dæmi um það, að skipting sveitarfé-
laganna á höfuðborgarsvæðinu er
löngu úrelt. Það er fáránlegt að
landamæradeilur standi yfir á milli
sveitarfélaga á þessu svæði vegna
skipulagsmála. Höfuðborgarsvæðið
er orðið eitt svæði. Byggðin hefur
runnið saman. Hagsmunirnir eru
sameiginlegir og það er öllum til
hagsbóta, að aðgerðir í skipulagsmál-
um á milli sveitarfélaganna séu sam-
ræmdar, sem þær eru náttúrlega að
einhverju leyti.
Skoðanaskipti á milli talsmanna
Reykjavíkurborgar og Kópavogs um
Vatnsendasvæðið undirstrika fyrst
og fremst að Reykjavík og Kópavog-
ur eiga að vera eitt og sama sveitarfé-
lagið. Auðvitað hverfur skoðana-
ágreiningur um skipulagsmál ekki við
það en um hann er rætt án þess að
stolt og staða tveggja sveitarfélaga sé
íveði.
Morgunblaðið hefur margsinnis
lýst þeirri skoðun, sem hér skal ítrek-
uð, að eðlilegt er, að Reykjavík, Sel-
tjarnarnes, Kópavogur, og Mosfells-
bær verði sameinuð í eitt sveitarfélag
og Hafnarfjörður, Garðabær og
Bessastaðahreppur í annað.
Talsmenn sumra þessara sveitarfé-
laga hafa verið andvígir slíkri sam-
einingu. Sú andstaða byggist ekki á
því, að hagsmunir íbúanna séu ekki
nægilega vel tryggðir heldur á mun
þrengri sjónarmiðum.
Hver mun tala máli
stærri Evrópu?
Associated Press
Þær þjóðfélagslegu breytingar er orðið hafa í Austur-Evrópu hafa oft á tíðum valdið töluverðri spennu. Hér mótmæla pólskir bændur í höfuðborg-
inni Varsjá og krefjast þess að kjör þeirra verði bætt.
eftir Timothy Garton
Ash, Michael Mertes,
Jacques Rupnik og
Aleksander Smolak
© Project Syndicate.
MEGIN forgangsverkefni
Evrópusambandsins (ESB) í upp-
hafi tuttugustu og fyrstu aldar-
innar verður að vera sú sögulega
fyrirætlan sem býr á bak við
þann lítt áhugaverða merkimiða
„stækkun“. Sigurlaunin eru nokk-
uð sem hefur aldrei orðið að veru-
leika í evrópskri sögu, nefnilega
lýðræðislegt skipulag í álfunni
allri.
Aldrei hefur verið eins mikil-
vægt og nú - og erfitt - að leggja
áherslu á þetta. Það er erfitt
vegna þess að almenningsálitið í
lykillöndum sambandsins, einkum
Þýskalandi og Frakklandi, og í
helstu umsóknarlöndum eins og
Póllandi og Tékklandi, verður sí-
fellt vantrúaðra á umleitanirnar.
Kosningasigur Jörgs Haiders í
Austurríki sýndi hversu vel póli-
tískir lýðskrumarar geta nýtt sér
óttann við opnun til austurs.
Stækkun virðist nú ætla að verða
að ágreiningsefni í þingkosning-
unum í Þýskalandi 2002, og jafn-
vel einnig í forsetakosningunum í
Frakklandi sama ár. Og það sem
róar þýska og franska kjósendur
kann að ergja pólska og tékk-
neska. Það er krefjandi verkefni
fyrir lýðræðislega kjörna leiðtoga
í allri Evrópu að sýna fram á
ágæti stækkunar.
Með því að leggja til nú nýverið
að efnt verði til almennrar at-
kvæðagreiðslu í Þýskalandi um
stækkun lagði Gunter Verheugen,
sem situr í framkvæmdastjórn
ESB, fram rétta spurningu og gaf
rangt svar. Spurningin er þessi:
Hvernig stendur á því að á þeim
rúma áratug sem liðinn er frá falli
Berlínarmúrsins hafa stjórnmála-
leiðtogar í Vestur-Evrópu gert
jafnlítið og raun ber vitni til þess
að sannfæra þjóðir sínar um að
útfærsla ESB til nýfrjálsra ríkja
Mið-, Suðaustur- og Austur-
Evrópu er þessum þjóðum sjálf-
um fyrir bestu til lengri tíma lit-
ið? Og hvernig er hægt að gera
þetta núna, seint og um síðir?
En almenn atkvæðagreiðsla er
ekki svarið. Þetta segjum við ekki
vegna þess að við treystum ekki
fólkinu, heldur vegna þess að al-
mennar atkvæðagreiðslur í full-
trúalýðræðisríkjum eru tæki sem
nota verður ákaflega sparlega í
þeim tilfellum þegar í húfi eru
þjóðarhagsmunir, stofnanir og
þjóðareinkenni. Þess vegna var
haldin almenn atkvæðagreiðsla í
Frakklandi um Maastricht-sam-
komulagið og atkvæðagreiðslur
verða í Danmörku (28. septem-
ber) og Bretlandi (hver veit hve-
nær?) um þátttöku í myntbanda-
laginu.
En stækkun er ekki slíkt mál-
efni. Jú, hún skiptir sköpum fyrir
framtíð okkar allra. En hún hefur
ekki bein áhrif á meginhagsmuni
neins ESB-ríkis. Þveröfugt við
það sem hræðsluáróðursmeistar-
arnir segja mun hún ekki leiða til
þess að innflytjendur flæði yfir
eða tugir þúsunda starfa glatist,
og því síður til þess að þjóðir glati
sjálfstæði sínu enn frekar.
Lýðskrumarar gera mikið úr
skammtímakostnaðinum við
stækkun, en virða langtímaágóð-
ann að vettugi. Verkefni lýðræðis-
sinnaðra leiðtoga er að gera mikið
úr langtímaágóðanum, en bregða
upp sannferðugri en nákvæmri
mynd af skammtímakostnaðinum.
Við þurfum ekki að óttast stað-
reyndirnar.
Almenningsálitið sitt hvorum
megin núverandi austur-landa-
mæra ESB - flauelstjaldsins í
Evrópu - snýst ekki um sömu
hluti, en báðum megin er almenn-
ingsálitið einnig samskiptatæki.
Fyrir vestan óttast fólk innflytj-
endabylgju, atvinnumissi og að
verða að standa straum af kostn-
aðinum við stækkun - annaðhvort
beint, með sístækkandi framlög-
um í sjóði ESB, eða óbeint, með
niðurgreiðslum sem fari til dæmis
til Galisíu í Póllandi en ekki til
Galisíu á Spáni. Það er kaldhæðn-
islegt, að óttinn við „óstöðugleika
austan Þýskalands" - sem var
meginástæða stuðnings Þjóðverja
við stækkun ESB - hefur minnk-
að vegna inngöngu Póllands,
Tékklands og Ungverjalands í
Atlantshafsbandalagið (NATO).
Markaðir í austurhluta Mið-
Evrópu eru að öllu leyti opnir
vestur-evrópskum útflytjendum
og fjárfestum, svo að Vestrænn
kaupsýslumaður getur sagt með
sjálfum sér: Til hvers þarf ég
stækkun?
Fyrir austan hafa orðið von-
brigði með það sem fólk álítur
vera svikin loforð vestur-
evrópskra leiðtoga. Óánægja ríkir
með skrifræðisstífnina og ofvöxt-
inn í þeim 80.000 blaðsíðna acquis
communautaire sem skrifa þarf
undir til þess að fá inngöngu í
klúbbinn. Fólk telur réttilega að
margar af þessum reglum og
reglugerðum miði óeðlilega mikið
að því að vernda sérhagsmuni
innan ESB og séu hættulegar
kraftmiklum markaðshagkerfum.
Þarna er um að ræða áhyggjur
sem tilteknir hópar hafa, eins og
til dæmis pólskir bændur, og líka
víðtækari áhyggjur af því að láta
af hendi eitthvað af því sjálfstæði
sem þessi lönd hafa nýverið feng-
ið.
Einnig finnur fólk virkilega fyr-
ir óttanum við að aðgangseyrinn
að paradísinni í Schengenlandi
verði sá, að það verði að loka eig-
in austurlandamærum svo enginn
komist þar inn. Þetta myndu Pól-
verjar alls ekki vilja gera við
Ukraínu, og síst af öllu myndu
Tékkar vilja gera þetta við fyrr-
verandi síamstvíbura landsins,
Slóvakíu, eða Ungverjar við ung-
verska minnihlutann í Rúmeníu.
Eitt af því sem eykur á vandann
við að sýna fram á ágæti stækk-
unar er að til þess að fá hljóm-
grunn í Þýskalandi eða Austurríki
þarf að lofa harðlokuðum austur-
landamærum, en til að fá
hljómgrunn í Póllandi, Ungverja-
landi eða Tékklandi þarf að lofa
því að þau verði sveigjanleg og
opin.
Ef ekki verður efnt til almennr-
ar atkvæðagreiðslu, hvað á þá að
gera? í fyrsta lagi verður ESB að
setja saman, ekki síðar en í for-
setatíð Svía á fyrri hluta næsta
árs, afdráttarlausa tímaáætlun
fyrir fyrstu lotu stækkunar. Sú
staðreynd að bindandi tímaáætlun
var gerð var ein helsta ástæðan
fyrir því að Efnahags- og mynt-
bandalagið varð að veruleika í
janúar 1999. Það, fremur en ann-
að, leiddi til eindrægni. Upprifj-
unin á frestinum sem settur var
fyrir stofnun bandalagsins er
okkur hvatning til að leggja til að
leiðtogar ESB segi sem svo:
„Fyrsta lota stækkunar verður að
veruleika, ef tími vinnst til að full-
nægja öllum skilyrðum, 1. janúar
2003. Hún verður að takast ekki
síðar en 1. janúar 2005.“ Og með-
al annarra orða, Pólland verður
að vera með í þessari fyrstu lotu.
Jafnvel þótt það sé erfiðasta land-
ið í hópi helstu umsóknarland-
anna er það mikilvægast þeirra.
í öðru lagi verður Evrópuráðið,
er það kemur saman í Nissa nú í
desember, loksins að gera af-
dráttarlausa áætlun um þær
stofnanaumbætur sem nauðsyn-
legar eru til þess að Evrópusam-
band rúmlega 20 aðildarríkja ver-
ið áfram starfhæft. Auk umbóta á
ráðinu og framkvæmdastjórninni
þarf að gera grundvallarátak.
Ráðið í Nissa ætti að lýsa sig í
grundvallaratriðum hlynnt „auk-
inni samvinnu, svo lengi sem slík
samvinna sé sveigjanleg, gegnsæ
og í raun og veru að öllu leyti op-
in öllum aðildarríkjum sem vilja
taka þátt. Þessi hreinskilni er líka
mikilvæg fyrir umsóknarríkin,
sem óttast að annars muni þau fá
„inni“, en samt verða áfram „úti“.
í þriðja lagi ætti ESB að huga
að því, í viðræðum við öll Evrópu-
ríki sem vilja ganga í sambandið,
hvort ekki séu einhverjir þættir í
hinum flóknu samstarfsverkefn-
um þess, sem sum ríkjanna gætu
hafið þátttöku í áður en þau verða
fullgildir aðilar að ESB. Sem
dæmi mætti nefna þætti í sameig-
inlegri utanríkis- og öryggismála-
stefnu. (Pólskar og tékkneskar
hersveitir eru jú þegar farnar að
starfa við hlið breskra og ítalskra
við endurbyggingu Kosovo.) Ann-
að dæmi mætti nefna, þar sem
væri þátttaka í fyrirhuguðum
Evrópusáttmála um grundvallar-
réttindi. Og það væri svo sannar-
lega vel við eigandi ef í inngangs-
orðum sáttmálans væri
afdráttarlaus skírskotun til hug-
sjónanna að baki byltingnum í
Mið-Evrópu 1989.
í fjórða lagi verður að huga að
því hvernig gera má stjórnmála-
mönnum og almenningi í af-
skekktari byggðum Suðaustur- og
Austur-Evrópu ljósa grein fyrir
evrópsku sjónarhorni. Eitt af því
sem er svo kaldhæðnislegt við
síðasta áratug er að við lok hans
eru evrópskar hersveitir og opin-
berir starfsmenn í rauninni meira
áberandi í Bosníu og Kosovo
heldur en í Bóhemíu eða Sílesíu.
Fyrst verður að íhuga áfangana á
leiðinni frá herverndarsvæði til
pólitískrar aðlögunar, og svo
verður að útlista þá. Nýleg skila-
boð ESB til íbúa Serbíu og ann-
arra ríkja fyrrverandi Júgóslavíu
eru góð byrjun, en það þarf að
gera meira. Og hvað er hægt að
bjóða Ukraínu og öðrum ríkjum í
austri?
Að lokum það sem er meira um
vert en nokkurt þessara tilteknu
skrefa: Leiðtogar Evrópu verða
að hefjast handa og virkilega
leggja sig fram um að gera al-
menningi, bæði austan og vestan
flauelstjaldsins, grein fyrir kost-
um stærri Evrópu. Þeir þurfa að
taka á þessu af sömu alvöru og
þeir hafa alltaf tekið á evrunni.
Þróttlítil evra er kannski góðs
viti, þrátt fyrir allt. Þróttlitil
Evrópa er hrein og bein bölvun.
En hver af leiðtogum okkar mun
taka af skarið?
Timothy Garton Ash ermeðlimur í
St. Anthony’s-skóla við Oxford og
starfsmaður Hoover-stofnunarinnar
við Harvard-háskóla; Michael Mertes
er aðstoðaraðalritstjórí Rheinischer
MerkuríBonn og fyrrverandi utan-
ríkismálardðgjafi Helmuts Kohls;
Jacques Rupnik eryfrmaður rann-
sókna við Nationale des Sciences
Politiques-stofnunina í París; Al-
eksander Smolar er forseti Stefau
Batory-stofnunarinnar í Varsjá og
starfsmaður NSP-stofnunarinnar i
París.
Dagbókarblöð
SPANN
Þingvellir betri en sjónvarpið
MYND eftir Salvador Dali.
Það eru nokkur hús eftir Gaudi
hér í Barcelona, öll með blæ og
yfirbragði meistara síns sem
gerði garðinn fræga fyrir Guell.
Við skoðuðum hann um daginn.
Nú skoðuðum við hús sem Gaudi
hannaði íyrir þennan góðvin sinn
og stendur hérna á móti hótelinu.
Guell var auðugur iðnrekandi og
bað Gaudi um að teikna eða
hanna handa sér þessa höll. Hún
er á mörgum hæðum og ber nafn
með rentu; allt i gaudi-stfl og þess
vegna er þetta einhvers konar
ævintýrahöll. Skrautið er m.a. úr
tré og járni, annars er húsið að
mestu úr steini og marmara. A
þakinu eru mósaik-strompar,
harla skrautlegir og í katalóníu-
stfl, þeim er ætlað að stjóma
birtu og loftræstingu. A annarri
hæðinni er gat í gólfið, þar gat
heimilisfólkið séð hver stóð við
útidymar; einnig var hægt að
henda niður um þetta gat smá-
ölmusu handa betlumm og fá-
tæku fólki. Á þriðju hæð gat Guell
iðnrekandi skoðað gesti sem biðu
hans á næstu hæð fyrir neðan.
Sem sagt, hið fullkomna umhverfi
spænsks sægreifa.
Gúell-fjölskyldan flýði úr hús-
inu, þegar borgarastyrjöldin
hófst 1936. Þá lögðu stjómleys-
ingjar húsið undir sig og höfðu
þar bækistöð. Þeir skemmdu hús-
ið lítið sem ekkert.
Þessi höll Gúell-fjölskyldunnar
er dæmigerð fyrir góðborgara
sem vilja lifa og hrærast í um-
hverfi fyrirfólks, einkum aðals-
manna - og hafa efni á því. Við
þekkjum þetta að heiman; ein-
hvers konar bessastaðadekur.
16. maíf
þriðjudagur
Frétti í gær að sr. Heimir
Steinsson, þjóðgarðsvörður, sé
látinn. Það er mikið áfall því að sr.
Heimir var sérstæður maður. Það
var sagt á sínum tíma ég hefði átt
þátt í því að hann varð útvarps-
stjóri, en það er rangt. Ólafur G.
Einarsson, þá menntamálar-
áðherra, sagði mér frá því að
hann ætlaði að skipa mikinn
menningarmann útvargsstjóra og
það mundi gleðja mig. Eg fékk
svo að vita nafnið klukkutíma áð-
ur en Ólafur skrifaði undir þessa
ákvörðun sína. Þá sat ég niðri á
Nausti og var að borða hádegis-
mat með einhverjum vinum mín-
um. Þá hringdi Ólafur. Honum
var mikið niðri fyrir og kvaðst
vilja ég vissi nafn hins nýja út-
varpsstjóra. Vildi af einhverjum
ástæðum að ég frétti þetta frá
honum sjálfum, en ekki á skot-
spónum. Það var fallega hugsað
hjá Ólafi, því ég hef alltaf talið út-
varpið afarmikflvægt og engin
ástæða til að breyta því í ein-
hverjar einkauppákomur, menn-
ingarsnauðar, mállausar; ömur-
legar. Nóg af þeim, alls staðar
suðandi í kringum okkur. Ríkis-
útvarpið hefur staðið vel í ístað-
inu, það er enn mikil menningar-
stofnun eins og Þjóðleikhúsið,
Sinfónían svo að dæmi séu nefnd.
Þessar stofnanir á ekki að eyði-
leggja, heldur rækta. Sr. Heimir
gerði sitt bezta, en það kom í Ijós,
að hann undi sér betur á Þingvöll-
um. Kunni ekki að meta sjón-
varpssuðið sem skyldi. Það var
gott fyrir Þingvelli og þangað fór
hann aftur reynslunni ríkari.
Hann hugsaði stórt. Hann hafði
áhuga á skáldskap og orti sjálfur.
Það eru kannski engin meðmæli
með neinum nú á dögum, en það
fór sr. Heimi vel. Hann kunni
bragfræði, það er meira en sagt
verður um mörg skáld önnur.
Þeir sem kunna bragfræði geta
gert alls kyns formbyltingar, rétt
eins og meistaramir í málaralist
eða tónskáld eins og Debussy og
Stravinsky, hinir geta ekki gert
neinar byltingar því að byltinga-
menn þurfa að vita, hvað þeir vilja
og ekki síður hvað þeir vilja ekki!
En nú þykir það víst hvorki fínt
né nauðsynlegt að kunna brag-
fræði. Ég er gamalt atómskáld og
margir munu áreiðanlega telja
slíkar bollaleggingar merki þess,
að formbyltingarskáldið sé farið
að upplitast. Það má vel vera. En
maður hefur líka leyfi til að
þroskast, jafnvel nú á dögum!
Við erum því miður að glata
brageyranu. Það var eins og nið-
ur hafsins í kuðungi. Það er mikið
heimdallareyra og viðkvæmt. Nú
heyrum við helzt ekkert fyrir
fjölmiðlaskvaldri og út-
lendingadekri; helzt ekkert sem
skiptir sköpum íyrir þjóðar-
einkenni okkar og þá arfleifð sem
okkur hefur verið trúað fyrir. Ef
við glötum henni, glötum við sjálf-
um okkur. En arfleifð og atóm-
skáldskapur geta átt fallega sam-
leið inní framtíðina.
Enn eru þeir að skrifa um
Kingsley Amis í Daily Telegraph,
svo ég tók blaðið með mér í flug-
vélina til London. Nú eru þeir að
tala við síðari konu hans, Eliza-
beth Jane Howard, sem er einn
helzti kvenrithöfundur Breta um
þessar mundir. Martin Amis telur
hana jafningja Iris Murdoch í
ævisögu sinni. En hún réð ekkert
við syni Kingsleys af fyrra hjóna-
bandi, allra sízt Martin sem var
óstýrilátur unglingur og las aldrei
nokkra bók fyrr en hún tók af
skarið, tróð í hann Jane Austin og
sendi hann í Oxford. Kingsley
sjálfur hafði engan áhuga á þess-
um sonum sínum og stóð að því er
mér sýnist algerlega á sama um
það, hvort þeir lærðu eitthvað eða
menntuðust. Hann vildi bara fá
frið! Hann er víst ekki einn um
það. Það eru víst margir sem vilja
frið fyrir bömum sínum nú á dög-
um.
Jane Howard, sem er komin
undir áttrætt, segist aldrei hafa
kynnzt neinum listamanni sem
hafi verið auðvelt að tjónka við;
hvað þá búa með. Þeir era að vísu
ekki leiðinlegir, en ævinlega erf-
iðir; ég held þeir hafi miklu minna
kvíðaþol en annað fólk, segir hún.
Kingsley leið af alls kyns fælni,
hann var hræddur við myrkur,
hræddur að vera einn, hræddur í
neðanjarðarlestum, hræddur í
jámbrautarlestum og flugvélum.
Þannig óx hann inn í sína litlu
bjórkrárveröld og bjó síðustu ár-
in í sama húsi og fyrri kona hans
og maður hennar. Það var eina
leiðin til að eignast fjölskyldulíf!
Þegar við voram á leiðinni frá
Barcelona til London með Boeing
767-þotu British Airways, sem er
framúrskarandi flugfélag, sá ég
að flugstjórinn fór fram og það
var opið inn í flugstjómarklefann
þar sem aðstoðarflugmaðurinn
sat. Ég leit upp úr blaðinu og fór
að hugsa um ég væri í 767-þotu
eins og þeir sem hurfu með
egypzku farþegaþotunni á leið
yfir Atlantshaf í fýrra, en aðdrag-
andi þess var víst sá, að flugstjór-
inn skrapp fram og skildi aðstoð-
arflugmanninn einan eftir við
stýrið.
Þannig era það fleiri en
Kingsley Amis og hans líkar sem
eiga við alls kyns hugaróra að
etja, eða hvað eigum við að segja
- ofnæmi. En hvað um það, þetta
var góð ferð með Frakkland und-
ir vængjum lengst af og loks
Lundúnaborg sem á ekki sinn
líka eins og allir vita.
Og nú fer þessari ferð að Ijúka.
Ollum ferðum lýkur en þær eru
misjafnlega fróðlegar eða
skemmtilegar eða uppbyggjandi
eins og lffið sjálft. Það er ekkert
eins leiðinlegt og skemmta sér, er
haft eftir Halldóri Laxness og ég
vil bæta við: það er ekkert eins
skemmtilegt og fróðleikur.
Kvöldið
Keypti geisladisk með grískum
og latneskum ástarkvæðum og
annan með 101 sonnettu eftir 101
skáld á enska tungu. Sonnettan
eldist ekki og kvæði fornra góð-
skálda era ekki síður nútíma-
skáldskapur en það bezta sem nú
er ort.
En það bezta kemst ekki alltaf
til skila, því miður. Froðan flýtur
ofan á, hún gutlar í íjörakambin-
um og dregur að sér athyglina.
M.