Morgunblaðið - 05.10.2000, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 5. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Bandaríkiii og Samtök Amerrkuríkja heita stuðningi við lýðræðislegar umbætur í Perú
Enn ríkir óvissa
um framtíð Perú
Atburðarásin í Perú hefur verið hröð und-
anfarnar vikur, eða allt frá því að forseti
landsins Alberto Fujimori sá sig knúinn til
að boða til kosninga 1 kjölfar hneykslismáls.
Margrét Björgúlfsdóttir kannaði viðtökur
og viðbrögð bandarískra stjórnvalda.
AP
Kona heldur á ruslapoka með myndum af Alberto Fujimori, forsela
Perú, og Vladimiro Montesinos, fyrrverandi yfirmanni leyniþjónustunn-
ar, á mdtmælafundi við byggingu varnarmálaráðuneytisins í Lima.
PAÐ hefur ekki ríkt lognmolla í
kringum Alberto Fujimori, forseta
Perú, frá valdatöku hans fyrir tíu ár-
um. Með stuðningi hersins tókst
honum að knésetja skæruliða og
uppræta eiturlyfjahringi, en einræð-
islegir tilbm-ðir og misbeiting hinnar
illræmdu leyniþjónustu undir stjórn
hans nánasta samstarfsmanns,
Vladimiro Montesinos, hafa bakað
honum óþökk annarra Ameríku-
ríkja.
Fyrir tæpum mánuði óraði þó
engan fyrir að endalok vaidatíðar
Fujimori væru í sjónmáli.
Þrátt fyrir fyrrum samstarf við
ríkisstjórn Perú, hafa Bandaríkin
ekki farið leynt með álit sitt á
meintu kosningasvindli í maí, sem
tryggði Fujimori þriðja kjörtímabil-
ið sem forseti Perú. Bandarísk
stjórnvöld voru tilbúin að beita efna-
hagslegum refsiaðgerðum, en féllu
frá þeirri ákvörðun vegna þess að
aðrir meðlimir Samtaka Ameríkur-
íkja (OAS) voru ekki reiðubúnir að
ganga svo langt. Til málamiðlunar
sendi OAS frá sér yfirlýsingu, þar
sem stjómvöld í Perú vom hvött til
að koma á lýðræðislegum umbótum.
í ljósi þess að Fujimori hefur boðað
til kosninga, hefur þessi yfirlýsing
þó öðlast aukið mikilvægi.
I tengslum við árþúsundafund
Sameinuðu þjóðanna í New York í
september, funduðu utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, Madeleine AI-
bright, og öryggisráðgjafi Banda-
ríkjaforseta, Sandy Berger, með
Fujimori og þrýstu fast á hann að
endurreisa lýðræði í Perú. Sam-
skipti landanna tveggja voru nokkuð
náin þar til nýlega, sérstaklega í
baráttunni við fíkniefnaframleiðend-
ur, en ólýðræðislegir stjómarhættir
Fujimori og afskipti leyniþjónust-
unnar af stjórnarandstöðunni hafa
breytt afstöðu Bandaríkjamanna.
Það var þó ekki fyrr en myndband
sem sýnir Montesinos múta þing-
manni var gert opinbert að Fujimori
sá sig knúinn til aðgerða. Öllum að
óvömm ávarpaði hann þjóðina 16.
september og boðaði til kosninga á
næsta ári og tilkynnti að hann yrði
ekki í framboði.
í kjölfar yfirlýsingar Fujimori
skall ekki aðeins á pólitísk kreppa,
heldur virtist stjórnarbylting yfir-
vofandi í Perú. Annars vegar hótuðu
yfii-menn hersins hliðhollir Montes-
inos valdaráni, og hins vegar krafð-
ist stjórnai'andstaðan tafarlausrar
afsagnar forsetans. Fujimori sendi
Montesipos, sem lengi hafði verið
nánasti aðstoðarmaður hans, í út-
legð til Panama og lofaði að leggja
niður leyniþjónustuna. Og að laun-
um fyrir að koma Montesinos undan
má segja að hann hafi hlotið stuðn-
ingsyfirlýsingu frá hemum. Þetta
gekk þó ekki átakalaust fyrir sig og
leiðtogar nokkurra OAS ríkja, þar
með talinn utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, urðu að leggja sitt
af mörkum til að sannfæra yfirvöld í
Panama um að veita Montesinos
tímabundið dvalarleyfi í landinu.
Stjórnvöld í Panama em reyndar
enn að íhuga hvort hann fái pólitískt
hæli og á meðan bíður herinn átekta
í Perú.
Óvænt uppákoma
En Fujimori heldur áfram að
koma á óvart og það kom banda-
rískum stjórnvöldum í opna skjöldu
þegar hann með aðeins sólarhrings
fyrirvara tilkynnti komu sína til
Washington 28. september. Það má
vera ljóst að tilgangurinn með heim-
sókn forsetans var tvíþættur, að
sýna að þrátt fyrir þrálátan orðróm
um yfirvofandi valdarán færi hann
enn með völd heima fyrir og að
tryggja alþjóðlegan stuðning við
áætlun hans um að gegna forsetæ
embættinu fram yfir kosningar. I
stuttu máli má segja að hann hafi
haft erindi sem erfiði.
Fyrst fundaði Fujimori með aðal-
ritara OAS, Cesar Gaviria, í höfuð-
stöðvum samtakanna í Washington.
Gaviria sagði síðan á fréttamanna-
fundi að undirbúningur kosninga
væri hafinn og að samkomulag hefði
náðst milli allra aðila um að tilkynna
dagsetningu þeirra ekki seinna en
15. október. Gaviria lagði ennfremur
áherslu á að OAS myndi hafa yfir-
umsjón með ferlinu og að það væri
eina leiðin til að tryggja lýðræði í
Perú. Hann staðfesti orðróm um
valdarán, en bætti við að hann ætti
ekki von á öðru en að herinn myndi
styðja stjómarskrána.
Það sýnir hversu miklar áhyggjur
bandarísk stjórnvöld hafa af ástand-
inu í Perú að bæði utanríkisráðherr-
ann og öryggisráðgjafi Hvíta húss-
ins veittu Fujimori áheyrn sl.
föstudag. Að afstöðnum fundarhöld-
um með Albright var Fujimori fá-
máll en sagði þó við fréttamenn „að
stöðugleiki og Iýðræði yrðu tryggð í
Perú“. Að sögn talsmanns utanrikis-
ráðuneytisins, tjáði Albright Fuji-
mori í byrjun fundarins að hann
hefði tekið rétta ákvörðun að kalla
til kosninga og hún hvatti hann jafn-
framt til að nota mánuðina fram að
kosningunum til þess að tryggja lýð-
ræðislegar umbætur í landinu.
Háttsettur embættismaður Hvíta
hússins sagði í samtali við Morgun-
blaðið að loknum fundi Bergers og
Fujimoris að bandarísk stjórnvöld
fögnuðu yfirlýsingu Fujimoris um
að efna til nýrra kosninga og styrkja
lýðræði í Perú. „Hann mun njóta
stuðnings okkar svo framarlega sem
hann heldur áfram á þessari braut.“
Embættismaðurinn sagði ennfrem-
ur, „það leikur lítill vafi á að Fuji-
mori vill ekki hrökklast frá völdum
með smán. Hann vonast að sín verði
minnst sem leiðtoga sem kæfði nið-
ur uppreisn skæruliða, endurreisti
efnahag landsins og leiddi Perú inn
á braut lýðræðis áður en hann dró
sig í hlé. Og til þess að ná þessu
markmiði fram hefur hann leitað
eftir stuðningi OAS. Það sem skiptir
mestu máli nú er að OAS fái að
vinna með öllum aðilum og að sátt
náist um undirbúning og fram-
kvæmd kosninganna".
Brothætt lýðræði
Það má leiða líkur að því að Fuji-
mori hafi leitað eftir frekari hjálp
við að tryggja Montesinos pólitískt
hæli í Panama á fundum sínum í
Washington. Æðstu hershöfðingjar
eru enn taldir hliðhollii’ Montesinos
og hann hefur hótað að gera um
3.500 myndbönd í sinni vörslu opin-
ber ef hann fær ekki hæli, sem án
efa myndu skaða fjölmarga stjórn-
málamenn og skapa ringulreið í
Perú. Aðspurður um yfii’vofandi
hættu á valdaráni sagði heimilda-
maður Morgunblaðsins að herinn
hefði gefið út yfirlýsingu um stuðn-
ing við stjórnarskrána. „En við höf-
um áhyggjur af afstöðu hersins, sér-
staklega á meðan mál Montesinos er
enn óleyst.“
Fujimori bíður erfitt verk heima
fyrir. Flokksbandalag hans hefur
misst meirihluta á þinginu og hann
verður nú að biðla til stjórnarand-
stöðunnar að samþykkja stjórnar-
skrárbreytingu til þess að boða til
almennra kosninga. Upphaflega fór
stjórnarandstaðan fram á að forset-
inn segði strax af sér, en sá tónn hef-
ur breyst á síðustu dögum. Þingið
samþykkti á föstudaginn að leggja
niður leyniþjónustuna og samkomu-
lag hefur náðst um að tilkynna form-
lega um kosningar ekki seinna en
15. október.
Vafalaust hafa pólitískir andstæð-
ingar Fujimoris áttað sig á því að
það er betra að sitja uppi með hann í
nokkra mánuði, heldur en að herinn
hrifsi til sín völdin.
Pútin kveðst vilja samstarf við Indverja í baráttunni við hermdarverkamenn
Andvíg’ur er-
lendri íhlutun í
Kasmír-deilunni
AP
Vladímír Pútín Rússlandsforseti og eiginkona hans, Ludmyla, við Taj
Mahal-grafhýsið í Agra á Indlandi.
Nýju Delhí. AFP.
VLADÍMÍR Pútín, forseti Rúss-
lands, ávarpaði þing Indlands í gær
og sagði að aðeins yrði hægt að
leysa deiluna um Kasmír með við-
ræðum milli Indverja og Pakistana
og án íhlutunar annarra ríkja. Hann
kvaðst ennfremur styðja tillögu ind-
versku stjórnarinnar um að Rússar
og Indverjar hæfu samstarf í bar-
áttunni við íslamska hermdarverka-
menn, t.a.m. í Kasmír og Tsjetsjníu.
Pútin sagði að rússnesk stjórn-
völd hefðu áhyggjur af átökunum í
Kasmír og hemaðarlegu spennunni
milli Indlands og Pakistans. „Þetta
mál verður aðeins hægt að leysa
með tvíhliða viðræðum og mála-
miðlun sem byggist á algjörri virð-
ingu fyrir markalínunni [sem skipt-
ir Kasmír í tvennt] og með því að
koma í veg fyrir íhlutun eríendra
ríkja," sagði forsetinn.
Indverjar saka Pakistana um að
hafa kynt undir aðskilnaðarbaráttu
múslíma á indverska yfirráðasvæð-
inu í Kasmír sem hefur kostað
34.000 manns lífið frá 1989. Ind-
verska stjórnin er andvíg alþjóð-
legri milligöngu um friðarviðræður
og tillögu Pakistana um að Samein-
uðu þjóðirnar standi fyrir þjóðara-
tkvæðagreiðslu í Kasmír um fram-
tíð landsvæðisins.
Pútín kvaðst ennfremur styðja
tillögu Indverja um samstarf í bar-
áttunni við aíþjóðleg hryðjuverka-
samtök. „Sama fólkið skipuleggur
hryðjuverkaái’ásir frá Filippseyjum
til Kosovo, meðal annars í Kasmír,
Afganistan og Kákasushéruðunum í
Rússlandi."
Pútín kvaðst ennfremur vona að
Indverjar sæju sér fært að undir-
rita samninginn um bann við út-
breiðslu kjarnavopna. Rússar hafa
hvatt Indverja til að undirrita þann
samning og samninginn um algert
bann við kjarnorkusprengingum í
tilraunaskyni frá því Indverjar hófu
kjarnorkutilraunir árið 1998.
Samið um vopnakaup
og hernaðarsamstarf
Indverskir og rússneskir emb-
ættismenn undirrituðu einnig
samninga um kaup Indverja á rúss-
neskum skriðdrekum og orrustu-
þotum. Samkvæmt einum samn-
inganna fá Indverjar rússneskt
flugvélamóðurskip gefins en þurfa
að greiða fyrir standsetningu þess
og talið er að það kosti andvirði 62
milljarða króna.
Ríkin undirrituðu einnig víðtæk-
an samning um hernaðar- og tækni-
legt samstarf og annan um sam-
starf á sviði „friðsamlegrar
nýtingar kjarnorku".
Sonur Su-
hartos ekki
náðaður
Jakarta. AFP.
ABDURRAHMAN Wahid, forseti
Indónesíu, aftók í gær að veita
yngsta syni Suhartos, fyrrverandi
forseta, sakaruppgjöf en hann var
nýlega dæmdur í fangelsi í hálft ann-
að ár fyrir spillingu.
„Nei, nei,“ svaraði Wahid er
fréttamenn spurðu hvort hann hygð-
ist verða við beiðni Hutomo
„Tommy“ Mandala Putra um náðun
en hann er sá fyrsti og eini úr Suhar-
to-fjölskyldunni, sem játað hefur
spillingu og verið dæmdur. Hann
gengur þó enn laus og verður ekki
færður í fangelsi fyrr en náðunar-
beiðninni verður svarað formlega.
Fór hann einnig fram á það við for-
setann, að sekt, sem hann var dæmd-
ur til að greiða, nærri 300 milljónir
ísl. kr., yrði látin niður falla.
Fréttaskýrendur í Indónesíu og
mörg samtök þar í landi hafa varað
við því, að Tommy verði veitt sakar-
uppgjöf og segja, að það gæti valdið
mikilli ókyrrð í landinu. Ekki síst
vegna þess, að dómstóll í Jakarta,
höfuðborginni, hefur vísað frá spill-
ingarákærum á hendur föður hans,
Suharto, en læknar hafa úrskurðað,
að hann sé of heilsuveill til að koma
fyrir rétt.