Morgunblaðið - 06.10.2000, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 2000 31
LISTIR
Sigurður Karlsson sem Gloster, Guðmundur Ólafsson sem jarlinn af
Kent og Halldór Gylfason.
Nanna Krístín Magnúsdóttir sem Góneril og Halldór Gylfason sem Ósvald.
innanhúss sem geta leikið Lé. Shake-
speare hefur aldrei verið leikinn í
þessu húsi - sem mér finnst synd. Svo
langar mig til að byrja mína tíð með
stóru verki og Lér konungur er með
stærri verkum leikbókmenntanna. Þá
er ég ekki að tala um í mannfjölda,
heldur stóra, dramatíska sögu sem
spannar allt frá fínustu tilfinningum
sem gera okkur hvað varnarlausust
og út í heila styijöld."
Hvemig nálgastu Lé?
„Ég nálgast Lé með þann bak-
grunn sem ég hef eftir að hafa sett
upp margar sýningar eftir Shake-
speare, sem sumar hafa að mínu leyti
heppnast, en aðrar verið stflæfingar.
Það sem ég hef að leiðarljósi, er að
mig langar til þess að vita hvað verð-
ur um þann mann sem hefur verið
einræðisherra og harðstjóri í mörg
ár, en ákveður að draga sig i hlé og
gefa bömum sínum gjöf sem verður
til þess að hann tortímir í rauninni öll-
um í kringum sig. Það er það ferðalag
sem við emm búin að vera á.“
Þú hefur ekki farið troðnar slóðir í
uppsetningum þínum á Shakespeare
og gjarnan sett verk hans upp í tíma
sem er alls fjarri þeim tíma sem þau
vom skrifuð á. Hver er tími Lés kon-
ungs að þessu sinni?
„Þetta gerist á þeim tíma sem efni
var efni, ull var ull. Þetta er ekki leik-
ið í sokkabuxum en menn em ekki
heldur í gallabuxunum. Það má segja
að sýningin sé tímasett í kringum
heimsstyrjöldina síðari."
Og hver er Lér?
„Hann er ekki gamall maður sem
veit ekkert hvað er að gerast. Hann
er maður sem þarf að læra mjög
margt og hann fer í rauninni í gegn-
um það ferðalag að þurfa að læra að
staðsetja hjartað í sér, sem kallað
hefur verið „a journey throught
ignoranee to knowledge," eða ferð um
fávisku til þekkingar. Hann hefur eitt
lífsmottó: Ur engu verður ekkert. Og
fyrstu viðbrögð hjá honum, ef hann
þarf eitthvað að hörfa, er að valta yfir
þann sem sýnir mótþróa. Þar til hann
uppgötvar að hann getur ekki stjóm-
að náttúmnni, hann getur ekki
stjómað sjálfum sér. Hann ræður
ekki yfir náttúmnni og til þess að
geta stjórnað sjálfum sér verður
hann að viðurkenna að hann hefur til-
finningar sem maður, að hann getur
gert mistök.
Og hans mistök em að hafa útskúf-
að gullinu sínu, yngstu dóttur sinni.“
Það verður stöðugt
að ögra leikaranum
í viðtali við Peter Brook, einhvem
frægasta Shakespeare-leikstjóra
okkar tíma, sem þú ert með í leik-
skránni, segir hann að þegar Shake-
speareleikrit sé valið til sýningar sé
það ekki vegna þess að leikhúsið
þarfnist þess nauðsynlega, heldur
vegna þess að á ákveðnu augnabliki
séu til leikarar sem em vandanum
vaxnir. Hefur þú slíka leikara hér inn-
anhúss? Hefur þú ekki einmitt verið
gagnrýndur fyrir að velja Pétur Ein-
arsson í hlutverk Lés?
„Ég held að Pétur Einarsson eigi
eftir að koma ansi mörgum á óvart í
þessu hlutverki og finnst viðeigandi
að hann fái að sýna að hann ræður vel
við það, áður en hann er dæmdur úr
leik. Eftir að Pétur hætti stjómunar-
vinnu sem skólastjóri Leiklistarskól-
ans hefur hann verið vaxandi leikari
með hveiju árinu, bæði í stómm hlut-
verkum, einleikjum og meira að segja
á öðmm tungumálum, eins og þýsku.
Ef það var eitthvað sem hann átti að
leika núna, þá var það Lér konungur.
Ég hef þá skoðun að leikari verður
aldrei góður nema vélin sé alltaf í
gangi, hann sé alltaf að kljást við eitt-
hvað. Það verður stöðugt að ögra
leikaranum og ég held að hann verði
aldrei góður nema næsta verkefni
hans sé eitthvað sem hann heldur að
hann ráði ekki við. Ég held að allir
leikarar skilji að þeir geta ekki bara
verið í aðalhlutverkum. En ef þeir
vita að á einhveijum póstum sé verið
að hugsa um þá, þá em þeir til í að
gera ýmsa hluti. Með verkefnavali
mínu vil ég reyna að ögra fólkinu
mínu, reyna að láta það fá eitthvað til
þess að kijást við. Brjóta allt sem
heitir „type-cast“ - eins og hægt er.“
Meiri hreyfíng
á milli leikhúsanna
Nú leystir þú nokkra leikara frá
samningum þegar þú tókst við leik-
hússtjórastöðunni. Hefur það ekki
haft nein eftirmál?
„Nei, ég held að sá tími sé liðinn.
Ég held að það sé skilningur á því alls
staðar að æviráðningar í leikhúsum
ganga ekki. Ég held að það eigi eftir
að verða miklu meiri hreyfing á milli
húsanna á nokkurra ára fresti í fram-
tíðinni - og held reyndar að það sé
þegar farið að gerast. Og það er eng-
inn endanlegur dómur að segja upp
leikara. Það er enginn dómur yfir
manneskjunni, eða leikaranum."
Heldur hvað? „Maður vill skipta
aldurshlutföllum, breyta karakter
leikhópsins. Á hverjum einasta degi í
leikhúsinu emm við að velja og hafna,
hvort sem við emm að velja verk,
leikstjóra eða leikara. Við emm vön
þessu. Þar sem við höfum miklu
stærri hóp af leikuram úti í samfélag-
inu en var fyrir bara örfáum ámm,
eykur það möguleikana bæði fyrir þá
og okkur. Það em allir hér inni sér
mjög meðvitandi um það að ég vil að
fólkið vinni og það er enginn sem
verður héma innandyra og gerir ekki
neitt, enda nýtast sumir eldri leikar-
arnir ekki bara sem leikarar, heldur
hef ég leyfi til að nota þá til dæmis í
bamastarfi sem er mjög mikilvægt
starf - sem við ætlum að efla enn
frekar."
Fólk sem getur
raðað saman orðum
Þú talaðir um að í framtíðarsýn
þinni væri ætlunin að hlúa að nýjum,
íslenskum leikritum. Hefurðu hugsað
þér að taka upp höfundasmiðjuna
sem hér starfaði íyrir nokkmm ár-
um? Við höfum velt því fyrir okkur að
reka höfundasmiðju í einhverju
formi. Við erum bara ekki búin að
finna formið. Ég er einn af þeim sem
halda því fram að mjög oft setjum við
íslensk leikrit upp áii of fljótt. Mér
finnst höfundar vera of merkilegar og
mikilvægar manneskjur tfl þess að
fara svona með þá. Ég tel að það þurfi
að hugsa íslensk leikrit lengra fram í
tímann en gert hefur verið. Mér
finnst ég oft sjá íslensk leikrit sem
hefðu þurft að veltast í leikhúsinu í ár
með leikstjóra. Mér finnst þau of hrá
og höfundar era of dýrir, peninga-
lega, auk þess sem þeir em augu okk-
ar úti í samfélaginu. Kröfurnar til
leikritahöfunda em líka orðnar svo
miklar að við eram hætt að afsaka
það að vera með íslenskt verk. Okkur
er alveg sama hvort verk er íslenskt
eða ekki, það á að vera gott.
Mig langar að finna einhverja leið
tfl að leggja rækt við íslenska leik-
ritahöfunda vegna þess að mér finnst
vænt um orðið og það fólk sem getur
raðað saman fyrir mig orðum. Ég get
ekki raðað saman orðum. Ég vil
gjarnan fá höfundinn til að vera hér
inni í leikhúsinu eins og hann vill á
meðan hann er að þróa verkið sitt en
það þarf að finna leið sem er hagstæð
fyrir alla.“
Þú hafðir mikinn meðbyr þegar þú
rakst leikhúsið Frú Emilíu en ert
núna kominn í stöðu sem er alltaf
undir smásjá. Hvemig leggst það í
þig?
„Það leggst vel í mig. Það sem mér
finnst hins vegar fyndið, er að upplifa
breytinguna sem hefur orðið á tíðai'-
andanum. Þegar ég var að stofna
Emilíu og Svart og sykurlaust fyrir
mörgum ámm voram við sem að
þessum leikhúsum stóðum að vinna
fyrir okkur í Þjóðleikhúsinu, í Gæjum
og píum, bara til þess að geta gert list
um helgar. Núna em sjálfstæðu leik-
húsin að kvarta yfir því að við séum
að fikta í söngleikjum og gamanleikj-
um, vegna þess að þau vilja sjálf fá að
þéna á þeim. En um leið og mér finnst
fyndið fyrir mig að upplifa þessa
breytingu, þá hræðir hún mig dálítið,
einkum þegai’ ég sé að það er sam-
ferðamaður minn, Viðar Eggertsson,
sem er sá eini sem er að pota í okkur í
stóm húsunum af einhverri alvöm.
Það er gott að það sé potað i okkur
og unga fólkið á að nota allan sinn
kraft, á meðan það hefur hann, tfl
þess að pota í þessi stóm hús og hafa
skoðanir á því sem þar er að gerast.
Við eigum að vera undir smásjá.
Þetta á að vera krefjandi starf. Þetta
á ekkert að vera þægilegt. En potið í
dag snýst í rauninni um það hver er á
undan að kaupa Oliver T\rist “