Morgunblaðið - 06.10.2000, Qupperneq 48

48 FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
HULDA
* GUNNARSDÓTTIR
+ Hulda Dagmar
Gunnarsddttir
verslunarmaður,
Gautlandi 11, fæddist í
Reykjavík 8. maí 1912.
Hún lést á Vífilsstöð-
um 30. september síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Guðbjörg
Kristófersdóttir, síðar
húsfreyja í Kaup-
mannahöfn, og Gunn-
ar Ólafsson, hús-
gagnasmiður og
næturlæknabflstjóri í
Reykjavík.
Foreldrar Guðbjarg-
ar voru Kristófer Bárðarson frá
Litla-Hrauni í Kolbeinsstaðahreppi,
ökumaður í Reykjavík, og kona hans
Ástríður Jónsdóttir frá Litla-Hrauni
í Hálsasveit í Borgarfirði.
Foreldrar Gunnars
voru hjónin Ólafur
Ásbjörnsson frá Innri-
Njarðvík, kaupmaður
í Keflavík og síðar í
Reykjavík og Vigdís
Ketilsdóttir frá Kot-
vogi í Höfnum.
Bróðir Huldu að
móðurinni var Róbert
Jorval Christensen í
Kaupmannahöfn, son-
ur Valdimars Jóns-
sonar, ættleiddur af
Carli Christensen.
Systkini Huldu að föð-
urnum eru Ragnheið-
ur og Ólafur, en systur hennar, Jó-
hanna, Ingibjörg og Elísabet eru
látnar.
Hulda ólst upp í Reykjavík hjá
afa sínum og ömmu, þeim Kristó-
fer og Ástríði, og móðursystur,
Jónínu Kristófersdóttur. Eftir
fermingu átti hún um þriggja ára
skeið heima hjá móður sinni og
stjúpa, Carli Christensen mó-
delsmið í Kaupmannahöfn, og eft-
ir það um hríð í Reykjavík hjá Föð-
ur sfnum og stjúpmóður,
Ragnheiði Bogadóttur frá Búðar-
dal. Eftir að Kristófer og Ástríður
fórust í eldsvoða hinn 22. október
1937, héldu þær Hulda og Jónina
lengi heimili saman í Reykjavfk.
Hulda varð, ásamt Ástu málara
Árnadóttur Norman, fyrst ís-
lenskra kvenna til þess að hafa at-
vinnu af bifreiðarakstri, er hún
starfaði ung í Smjörlíkisgerðinni
Svaninum hjá Hólmjárni J. Hólm-
járn, sem kvæntur var Vilborgu,
föðursystur hennar. þá vann hún í
40 ár hjá Ásbirni Ólafssyni, heild-
sala, föðurbróður sínum, fyrst sem
matráðskona, en síðar við verslun-
arstjórn í húsgagnaverslun hans.
Útför Huldu Gunnarsdóttur fer
fram frá Bústaðakirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Hulda frænka mín átti þrjár móð-
ursystur: Guðbjörgu sem fluttist til
Ameríku, giftist þar og eignaðist
böm, Önnu, sem átti Loft Bjamason
pípulagningarmeistara í Reykjavík,
og Jónínu. Þær Hulda og Nína áttu
heimili saman meðan báðar lifðu.
Föðursystkini Huldu vom Halldóra,
Ingveldur, Unnur, Ásbjöm og Vil-
borg Ólafsböm í Reykjavík.
Guðbjörg móðir hennar veiktist
þegar Hulda fæddist og þá tók Nína
við baminu og eftir það skildu þær
ekki frænkurnar, þegar frá em skilin
þrjú ár þegar Hulda átti heima hjá
móður sinni og stjúpa í Kaupmanna-
höfn milli tektar og tvítugs.
Móðurforeldrar Huldu áttu heima
á Skólavörðustíg 16, þegar hún fædd-
ist, en fluttu skömmu síðar að Grand-
•M'stíg 3 sem Steingrímur Arason
kennari átti. Þar uppi á loftinu var
Hulda skírð af síra Friðriki Friðriks-
syni æskulýðsleiðtoga og stofnanda
KFUM.
Þegar Hulda var á fyrsta ári flutti
móðir hennar til Kaupmannahafnar.
Hún gekk að eiga Carl Christensen
módelsmið og bjuggu þau við Bohus
Allée á Narrebro. Sonur þeirra var
Róbert, látinn fyrir fáum áram,
kvæntur Ingu Jorval og eignuðust
þau eina dóttur bama, Jytte, sem gift
er Bent Gullov í Kaupmannahöfn og
eiga þau tvö böm, Mikael og Charl-
otte.
Hulda fermdist hjá síra Friðriki
Hallgrímssyni í Dómkirkjunni 2. maí
1926. Fermingarveisluna hélt höfð-
'íFgskonan Halldóra Ólafsdóttir, föð-
ursystir Huldu, á heimili sínu og
manns síns, Alexanders Jóhannes-
sonar skipstjóra á Grettisgötu 26 og
var þá sem jafnan myndarlega breitt
á borð í stofunni með horngluggan-
um. Þegar Halldóra lést má segja að
fjölskyldan hafi misst foringja og
fundarstað því að á heimili hennar var
jafnan mjög gestkvæmt svo að það
mátti með sanni kalla miðstöð fjöl-
menns skylduliðsins.
Mánuði eftir ferminguna sigldi
Hulda til Kaupmannahafnar að heim-
sækja móður sína og stjúpa. Hún
minntist þess hve feimin hún var í
fyrstu við mömmu sína enda höfðu
Jþær ekki sést frá því Hulda var 5 ára.
#au Guðbjörg og Carl áttu fallegt
heimili og þau vildu að Hulda flytti til
þeirra alkomin og gerðu allt sem í
þeirra valdi stóð til þess að svo gæti
orðið. En „römm er sú taug er rekka
dregur fóðurtúna til,“ eins og frændi
Huldu, Sveinbjöm rektor Egilsson,
þýddi Ovidius. Það átti ekki fyrir
Huldu Gunnarsdóttur að liggja að
setjast að í Danmörku þótt hún dveldi
þar unglingur í þijú ár.
Hulda vann á Rullustofu í Kaup-
mannahöfn en svo nefndist fyrirtæki
sem tók að sér að ralla þvott fyrir
fjjlk. Nágrannar þeirra Guðbjargar
og Carls vora arkitekt Brundum og
frú. Þau fengu augastað á hinni
myndarlegu íslensku stúlku og vildu
ráða hana til sín sem stofustúlku. „De
har fSet Kig pá dig!“ sagði konan á
Rullustofunni við Huldu. Brondum-
hjónin áttu raunar hótel við Kongens
Nytorv þar sem enn er Café Brond-
ttnp. Dóttir þeirra hét Elísabet og varð
þeim Huldu mikið vel til vina. En það
var litið stranglega eftir þeim, ungu
stúlkunum, og ekkert fengu þær að
fara einar heldur aðeins í fylgd með
fullorðnum en oft fór Hulda með móð-
ur sinni og stjúpa í Tívolí og hafði
mikla ánægju af.
Að þremur áram liðnum bar svo til,
að Huldu barst skeyti frá Gunnari,
föður sínum, þar sem hann spyr hvort
hún vilji ekki koma heim aftur til Is-
lands og búa hjá sér og konu sinni.
Um sama leyti var það, að Karlakór
Reykjavíkur kom til Kaupmanna-
hafnar á söngferðalagi. Þau Carl og
Guðbjörg buðu Huldu að koma með
sér á söngskemmtun kórsins í F oram.
En hún vildi ekki fara því að hún var
svo hrædd um að fara að gráta á tón-
leikunum, svo sár var heimþrá henn-
ar; kaus heldur að hlusta á sönginn í
útvarpi ásamt Elísabeti vinkonu sinni
-ogvolaðisamt!
Þegar kórinn sneri aftur til Islands
með Gullfossi varð það að ráði, að
Hulda tæki sér far með skipinu heim.
Meðal farþega var fermingarfaðir
hennar, sr. Friðrik Hallgrímsson,
sem verið hafði á prestaráðstefnu í
Danmörku. „Þú ert eins og fugl á milli
landa,“ sagði hann við Huldu á leið-
inni. Og sannleikurinn var sá, að þrátt
fyrir gott atlæti og ástúð móður sinn-
ar og manns hennar festi Hulda ekki
yndi í Kaupmannahöfn. ísland var
hennar land og fólkið þar hennar fólk.
Það var því stór stund þegar Gull-
foss lagði að hafnarbakkanum í
Reykjavík. 18 ára stúlkan var full til-
hlökkunar. Og á bryggjunni biðu afi
hennar og amma og Nína, móðursyst-
irin kæra. þeim hafði að vísu verið
ráðlagt að hafa sig sem minnst í
frammi á meðan bundnar vóra land-
festar, til þess að Hulda setti sig ekki í
sjóinn af gleði og ákafa! Og nú urðu
miklir fagnaðarfundir.
Um þetta leyti leigðu þau Kristófer
og Ástríður, ásamt Nínu dóttur sinni,
fbúð í húsinu nr. 23 við Þingholts-
stræti en það var beint á móti Bakaríi
Gísla og Kristins sem margir muna.
Húsið var í eigu ekkju skipstjórans á
togaranum Robinson Krasoe. Ekki
leið samt á löngu áður en fjölskyldan
flutti að Bergþóragötu 16 en það átti
eftir að verða afar örlagaríkt.
Eftir heimkomuna frá Danmörku
fór Hulda til föður síns og stjúpu á
Vatnsstíg 11. Þeim Gunnari og Ragn-
heiði Bogadóttur frá Búðai’dal, konu
hans, hafði þá orðið tveggja dætra
auðið, Jóhönnu og Ingibjargar. Vann
Hulda að húsverkum því að allt um
myndarskap hinnar ungu húsfreyju
féll ærið til á heimilinu þar sem hús-
bóndinn hafði þann starfa að aka næt-
urlæknum Reykjavíkur og segja
mátti að læknamir gengju þar út og
inn jafnt á nóttu sem degi. Gunnar
hafði byrjað þennan akstur fyrir
Sjúkrasamlag Reykjavíkur árið 1928
og ók í 18 ár hveija einustu nótt án
þess að hafa afleysingamann og eftir
það lengi enn.
Einu sinni, þegar fjölskyldan var á
leiðinni austur að Hæli í Hreppum,
sem þá þótti óralangt, segir Hulda við
pabba sinn: „Mikið vildi ég að ég
kynni að keyra því þá gæti ég hvílt
þig!“ Þetta var í Kömbunum og
Huldu fannst að pabbi hennar hlyti að
vera orðinn örþreyttur að aka eftir
krókóttum, grýttum og holóttum veg-
inum. Sumir mældu vegalengdir eftir
því hve oft sprakk á leiðinni. En þetta
varð upphafið að bifreiðaakstri henn-
ar.
Hólmjárn J. Hólmjám efnafræð-
ingur, sem kvæntur var fóðursystur
Huldu, Vilborgu Olafsdóttur, rak um
þessar mundir Smjörlíkisgerðina
Svaninn við Lindargötu í Reykjavík.
Bauð Hólmjám Huldu vinnu hjá sér
en spurði um leið hvort hún vildi ekki
verða bílstjóri og aka smjörlíkinu í
verslanir. Hulda segist þá ekki hafa
vitað hvort hún ætti heldur að hljóða
eða að hlaupa upp um hálsinn á Hólm-
járni að þakka honum fyrir, svo inni-
lega vænt þótti henni um þetta spenn-
andi tilboð hans. Okuskírteini hennar
var gefið út hinn 23. október 1931 og
nú tók Hulda við þessum nýja starfa
með gleði, klæddist leðuijakka, setti
upp kaskeiti og ók Austin 7, árgerð
1931, með sjö hestafla vél, eftir holótt-
um moldargötunum um allan bæ og
þræddi á milli pollanna til þess að
óhreinka ekki bílinn og má nærri
geta, að kaupmennimir vora hrifnir
af þessari ungu blómarós sem hikaði
ekki við að færast það í fang sem
marga karlmenn á þessum áram
dreymdi um. Vegfarendur horfðu líka
forviða, en einnig fullir aðdáunar, á
þennan duglega kvenbílstjóra. Stund-
um héngu strákarnir í Lærða skólan-
um aftan í bílnum. Sjálf skipti hún um
olíu og smurði bílinn og setti undir
hann dekk þegar með þurfti. Aðeins
eitt sæti var í bílnum, bílstjórasætið,
en hitt plássið allt var undir smjörlík-
ið. Kaupmennimir heilluðust svo af
Huldu, að þeir hylltust til að kaupa af
henni þótt þeir neituðu sölumönnum
af hinu sterkara kyni. Og samkeppnin
var mikil og hörð því að fyrir utan
Svaninn vora smjörlíkisgerðimar
Smárinn, sem síðar varð Blái borðinn,
og ennfremur Ljómi og Ásgarður.
Kaupið var 150 krónur á mánuði og
þótti mikið en Ragnar í Smára bauð
Huldu reyndar 300 krónur ef hún
vildi koma í vinnu hjá sér. „En það gat
ég ekki,“ sagði Hulda. „Ég fann í
hjarta mínu, að ég gat ekki farið inn í
búðirnar og sagt að nú væri Smárinn
bestur þegar ég var búinn að koma
því inn hjá öllum kaupmönnunum að
Svanurinn væri bestur! Enda var
Hólmjám líka fljótur að hækka við
mig kaupið þegar þetta kom til.“
En hinn 22. október 1937 dundi yfir
mikið reiðarslag. Eldur varð laus í
húsinu nr. 16 við Bergþóragötu.
Hulda var í vinnunni. Hún kom hlaup-
andi upp Frakkastíginn þegar hún
varð þess vör að hús var að brenna á
Bergþórugötunni. Og stúlkan, sem þá
var hjá Halldóra föðursystur hennar
á Grettisgötu 26, kallaði til hennar:
„Er að brenna hjá þér?“ Nína var
heima og komst út úr logunum en gat
ekki farið inn í húsið aftur, svo skæð-
uryareldurinn.
í þessum húsbrana fórust þau
hjónin Kristófer Bárðarson og Ástríð-
ur Jónsdóttir. Má nærri geta hvílíkt
áfall það var þeim Huldu og Nínu að
sjá á bak elskuðum foreldram, báðum
í senn. Hulda sagðist hafa selt upp á
hverjum degi mánuðum saman eftir
slysið. Enn komu frænkur hennar,
sæmdarkonumar Halldóra og Ing-
veldur Ólafsdætur, til hjálpar, gerðu
það og aldrei endasleppt, hvorki þá né
síðar. Vildi Hulda þakka þeim allt það
marga og góða sem hún átti þeim upp
að unna. Þær Nína vora til heimilis
hjá Halldóra þann tíma sem yílr-
þyrmingin var mest og fram yfir jarð-
arförina.
Hulda og Nína bjuggu nú um hríð í
húsnæði Svansins við Lindargötu. En
þá var raunar skammt til þeirra um-
skipta í h'fi Huldu er farsæl reyndust
heldur en ekki og lengi bjó að. Föður-
bróðir hennar, Ásbjöm Ólafsson stór-
kaupmaður, hafði nýlega fest kaup á
eigninni Grettisgötu 2, þar sem Heild-
verslun hans var lengi síðan til húsa,
auk þess sem hann bjó þar sjálfur.
Réðist Hulda matráðskona til Ás-
bjamar og vann hjá honum hvorki
mefra né minna en í 40 ár. Allan þann
tíma sem happasælt fyrirtækið var
rekið á Grettisgötu 2 áttu þær Nína
heima í húsinu, eða þar til Ásbjörn
flutti reksturinn í nýtt húsnæði við
Borgartún. Þá keypti Hulda sér íbúð í
Gautlandi 11 þar sem hún hefur búið
síðan, eða í full 30 ár. Hún gerðist með
tímanum verslunarstjóri í húsgagna-
verslun Ásbjarnai’ á Skólavörðustíg
16, seinna á homi Lækjargötu og
Austurstrætis og loks við Borgartún.
Huldu varð vel til vina. Bára Guð-
mannsdóttir bankastarfsmaður hélt í
39 ár góðum kunningsskap við hana
sem þær höfðu báðar ómælda gleði af.
I íbúðinni á móti Huldu í Gautlandinu
býr Mai-grét Gunnarsdóttir ásamt
eiginmanni sínum, Magnúsi Magnús-
syni. Eignaðist Hulda góða vinkonu
þar sem Margrét var; hún aðstoðaði
hana á alla lund og leit inn til hennar
bæði kvölds og morgna og verður sú
einstaka vinhlýja aldrei fullþökkuð.
Gísli Guðmundsson frá Steinholti,
er lengi vann hjá Ásbimi, bróðir
Eysteins gjaldkera fyrirtækisins, hef-
ur ritað minningaþætti um þau starfs-
ár sín og kynnin af heimili Ásbjamar.
Nefnii’ hann bók sína „Hótel Jörð“
með tilvísan í kvæði Tómasar Guð-
mundssonar skálds. Gísli dregur upp
einkar lifandi myndir af gestum Ás-
bjamar sem margir vora þjóðkunnir
menn. En „sjálfur matreiðslumeistar-
inn“, segir Gísli, „var bróðurdóttfr
Ásbjamar, Hulda Gunnarsdóttir. Ég
kynntist Huldu strax og Ásbjöm
fluttist að Grettisgötu, 2 árið 1942.
Fósturmóðir hennar kom þangað
samtímis henni og var henni stoð og
stytta í allri matargerð, hún hét Jón-
ína Kristófersdóttir og var alltaf köll-
uð Nína. Hún var mikil heiðurskona,
vel gefm og ríkum mannkostum búin,
ávallt glöð í öllu viðmóti og átti auð-
velt með að ylja öðram. Þó verður að
segja, að allt sem að heimili og hótel-
haldi laut mæddi mest á Huldu enda
var hún á besta aldri, kraftmikil og
viljasterk. Hulda er prýðilega greind,
glaðleg og skemmtilega glettin. Það
er ávallt ánægjulegt að heimsækja
hana. Heimili hennar er hlýlegt og
fallegt, öllu svo smekklega fyrir kom-
ið. Og það sem meira er, að maðui-
finnur hvað hún á auðvelt með að taka
á móti gestum enda má segja að hún
hafi æði margslungna reynslu á því
sviði frá því hún var hótelstýra á Hót-
el Jörð. Hún er auk heldur með af-
brigðum traust og trygglynd. Ég og
mín fjölskylda fundum ósvikið fyrir
því þau 12 ár sem við bjuggum á Hót-
el Jörð. Hún kom ósjaldan með tertur
og kökur, ásamt mörgu fleiru, til
barna okkar og verður því ekki
gleymt. Þegar ég nú á efri áram
hugsa til liðins tíma, undrast ég mest
hve miklu hún gat afkastað á heimili
og við hótelhald áður og fyrr á nótt
sem degi. Enda veit ég að hún var oft-
lega æði þreytt en lítið gefið um að
kvarta undan þungum byrðum."
(Hótel Jörð, bls. 48 til 51, ritað 1988,
Ijósrit.)
Árið 1940 eignaðist Hulda sinn
fyrsta bfl. Hann var af gerðinni
Standard og kostaði 35 þúsund krón-
ur. Hún hafði tekið að sauma þvotta-
poka í frístundum sínum og saumaði
hundrað dúsína. Fyrir hvert dúsín
fékk hún 7 krónur og þannig safnaði
hún sér fyrir bflnum. Nokkrum áram
síðar keypti hún sér nýjan Pobeda
1954, R-966, sem kostaði 55 þúsund
krónur. Síðast átti hún um tæplega
þrjátíu ára skeið rauða Volkswagen-
bjöllu og ók þeirri bifreið ávallt þegar
hún fór til kirkju eða að draga að.
„Mér finnst bflar alveg dásamlegir,"
sagði hún. „Ég verð alltaf glaðari í
hjarta mínu þegar ég sest undir bíl-
stýri. Og hér áður fyrr söng ég alltaf
þegar ég keyrði um götumar. En ég
er svakalega hrædd með öðrum í bíl.“
Guðlaugur Guðmundsson var með-
al starfsmanna Ásbjamar, sá er lék
Álfakónginn í Nýársnóttinni eftir
Indriða Einarsson við opnun þjóðleik-
hússins. Ekkja Guðlaugs, Sigríður
Þorsteinsdóttir, hefur æ síðan haldið
mikilli tryggð við Huldu og til hennar
kom Hulda á hverjum jólum áram
saman.
Dóttursonur Ásbjarnar, Olafur
Ásbjamarson Hilmarsson, er varð
fyrir alvarlegu umferðarslysi, þegar
hann var unglingur, hefur ávallt notið
fagurrar umhyggju og tryggðar af
hendi Huldu frænku sinnar.
Mjög kært var jafnan með bræðra-
dætranum Huldu, Olafíu og Unni
Grétu Ásbjamardætrum og Jóhönnu
Gunnarsdóttur en þær Hulda og Jó-
hanna, sem var framkvæmdastjóri
Ásbjamai’ Ólafssonar h.f., störfuðu
náið saman um langt árabil.
Ég veit ég mæli fyiir munn okkar
alfra, ættingja Huldu og vina, er ég
kveð þessa góðu og eftirminnilegu
konu með söknuði og þakklæti. Guð
blessi minningu hennai’.
Gunnar Bjömsson.
Hulda frænka er farin yfir móðuna
miklu. Við systkinin munum minnast
hennar sem mikillai’ kjarna- og dugn-
aðarkonu sem við virtum og voram
líka hálffeimin við þegar við voram
krakkar. En þegar árin liðu fórum við
að sjá hana í öðra ljósi og sem fyrsti
kvenatvinnubifreiðastjórinn hlaut
líka að sópa svolítið af henni þótt við
upplifðum hana ekki í því hlutverki.
Álltaf var gaman að heimsækja hana
upp í sumai’bústað þar sem hún sýndi
sitt sanna eðli, var kát og gestrisin og
var greinilega að sinna sínum hugðar-
málum af mikilli elju. Svo átti Hulda
alltaf svo flotta bfla fannst okkur.
Anna vann með Huldu í 10 ár og
lærði margt af henni. Það var góður
skóli fyrir 17 ára ungling að vinna
með henni og lærði Anna strax að
maður „slúskar" ekki við vinnu.
Nokkram áram seinna fór hún að
bera út póst í hverfinu og gafst þá oft
tækifæri til að líta við í kaffi og kon-
fekt hjá Huldu og spjalla saman.
Eftir sem Hulda varð eldri og vinir
og kunningjar fóru að tína tölunni
fundum við að hún saknaði þess að
hafa ekki átt börn sem hægt væri að
leita til í ellinni þegar eitthvað bjátaði
á. „Síminn er hættur að hringja og all-
ir dánir sem hægt er að tala við“ sagði
hún. Síðasta árið fór að draga af
Huldu og hún hætt að vilja fara út ef
við buðum henni. Ýmsir sjúkdómar
herjuðu á hana og síðustu mánuðina
höfðum við systumar veralegar
áhyggjur af henni og ekki að ástæðu-
lausu.
Edda tók að sér að reyna að fá úr-
bætur í hennai’ málum og talaði við
lækna og ýmsar stofnanir en meðan á
því stóð datt Hulda heima hjá sér og
var lögð inn á spítala og lést á Vífils-
stoðúm tveim dögum eftir að hún fékk
að vita að langþráð pláss væri í höfn.
Hulda vissi að við reyndum að gera
allt til að henni liði sem best og laun-
aði hún okkur með orðunum „ég er
stolt af ykkur systur" og við vissum
hversu erfitt það var fyrir hana að
setja saman þessa setningu því hún
átti orðið erfitt með að tala og tjá
hugsanir sínar.
Vertu sæl kæra frænka, Guð blessi
minningu þína.
Edda og Anna.
Formáli minn-
ingargreina
ÆSKILEGT er að minningar-
greinum fylgi á sérblaði upp-
lýsingar um hvar og hvenær sá,
sem fjallað er um, er fæddur,
hvar og hvenær dáinn, um for-
eldra hans, systkini, maka og
börn, skólagöngu og störf og
loks hvaðan útför hans fer
fram. Ætlast er til að þessai’
upplýsingar komi aðeins fram í
formálanum, sem er feitletrað-
ur, en ekki í greinunum sjálf-
um.