Morgunblaðið - 01.11.2000, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR í. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Þrír geimfarar farnir til langdvalar í Alþjóðlegu geimstöðinni
Upphafið að hinu
eiginlega geim-
ferðaævintýri
Baikonur. Reuters, AFP.
TVEIR Rússar og Bandaríkja-
maður lögðu í gær upp í sögulega
ferð til Alþjóðlegu geimstöðvarinn-
ar sem hnitar hringi um jörðu í
368 km hæð. Munu ferðalangamir
tengjast stöðinni á morgun og þá
munu þeir heíjast handa við að
leggja drög að hinu eiginlega
ferðalagi manna á milli sljarnanna.
Fjörutíu metra há Soyuz TM-31-
geimflaugin vaknaði til lífsins
klukkan 7.52 að meðaltíma og
geystist upp í þokudrunginn haust-
himininn yfir Baikonur-geimferða-
miðstöðinni í Kasakstan. Sjón-
varpsmyndavélar inni í Soyuz-
geimfarinu sýndu þá félaga,
Bandaríkjamanninn William
Shepherd og Rússana Júrí Gídz-
enko og Sergei Kríkaljov, takast í
hendur átta mínútum eftir brottför
og í þann mund er geimfarið losn-
aði frá síðasta eldflaugarþrepinu.
Um hálftíu í fyrramálið eiga þeir
svo að tengjast Alþjóðlegu geim-
stöðinni, ISS, þessu mikla mann-
virki sem hugsanlega mun kosta
eitthvað á níunda þúsund milljarða
fslenskra króna.
Samvinna í geimnum
Daniel Goldin, yfírmaður NASA,
bandarísku geimferðastofnunar-
innar, sagði í gær, að nú hefðu
menn í nokkrum skilningi tekið sér
bólfestu úti í geimnum um aldur og
ævi.
„Saman munum við koma upp
stöðvum á Mars, tunglinu og
smástirnum. I stað þess að bítast
og beijast ætlum við að læra hveij-
ir af öðrum.“
Margt fólk var samankomið í
Baikonur-geimferðamiðstöðinni í
gærmorgun og áhöfuin, í hvítum
og bláum geimbúningi, brosti og
veifaði áður en hún hvarf inn í
geimfarið. Áður hafði hún skálað í
kampavíni með öllu samstarfsfólk-
inu og fengið blessun hjá presti
rússnesku rétttrúnaðarkirkjunnar.
„Drífum í þessu,“ var það síðasta
sem Shepherd sagði fyrir brottför-
ina. Það var einmitt frá Baikonur
sem fyrsta geimfaranum, Júrí Gag-
arín, var skotið á loft fyrir 39 ár-
um.
„Þetta er söguleg stund. Rússar,
sem áttu fyrsta geimfarann, og
Bandaríkjamenn, sem komu fyrst
manni til tunglsins, hafa tekið sam-
an höndum," sagði Valerí Alav-
erdov, aðstoðaryfirmaður rúss-
nesku geimferðamiðstöðvarinnar.
„Þessi tvö miklu ríki munu kanna
saman geiminn á nýju árþúsundi."
Skærasta „stjarnan"
Alþjóðlega geimstöðin er sam-
starfsverkefni 16 ríkja en auk
Bandaríkjanna og Rússlands er um
að ræða Kanada, Brasilíu, Japan
og aðildarríki Evrópsku geim-
ferðastofnunarinnar. Er stöðin lík-
lega mesta verkfræðiafrek manna
hingað til og fullsmíðuð verður
hún skærasta „sijarnan“ á nætur-
himninum og eini smíðisgripurinn
á braut sem sjáanlegur verður með
berum augum.
Smíði stöðvarinnar á að Ijúka
2005 og þá verður hún sjö hæðir,
418 tonn og rýmið í henni jafnmik-
ið og í Boeing 747-breiðþotu.
Áhöfn Soyuz-farsins mun koma sér
fyrir í Zvezda-álmunni, sem skotið
var upp frá Baikonur fyrr á árinu,
en tvær aðrar álmur, sú rússneska
Zaija og sú bandaríska Unity hafa
verið á braut frá 1998.
Geimfararnir þrír eiga að vera í
stöðinni fram í febrúar en þá verð-
ur skipt um áhöfn. Tímann eiga
þeir að nota til að koma nauðsyn-
legum kerfum í gang auk þess sem
þeir munu gera ýmsar læknis-
fræðilegar, líffræðilegar og tækni-
legar tilraunir. Er Shepherd leið-
togi hópsins en hann talar
reiprennandi rússnesku og þeir
Sergei og Júrí eru ekki síðri í
enskunni.
Zjúganov lofar stuðningi
Kostnaðurinn við geimstöðina
verður líklcga þrefalt meiri en
AP
Alþjóðlega geimstöðin á braut um jörðu. Hér er hún yfir Baíkal-vatni.
Geimfararnir þrír. Sergei
Kríkaljov efstur, þá Bill Sheph-
erd og siðan Júrí Gídzenko.
upphaflega var áætlað og hafa
Rússar kveinkað sér nokkuð vegna
útgjaldanna. Þeim er það að vfsu
mikið metnaðarmál að vera engir
eftirbátar Bandarfkjamanna en
Valerí Rjúmín, einn starfsmanna
rússnesku geimferðastofnunarinn-
ar, sagði í gær, að Rússar yrðu að
hætta þátttöku í þessu verkefni
AP
Lagt upp frá Baikoiiur-geim-
ferðamiðstöðinni f Kasakstan.
ekki síðar en í apríl ef rússneska
þingið legði stofnuninni ekki til
meira fé. Gennadí Zjúganov, leið-
togi kommúnistaflokksins, stærsta
flokksins á þingi, sagði hins vegar
í viðtali við fréttamann AFP-
fréttastofunnar, að flokkurinn
styddi ISS-áætlunina og myndi
samþykkja auknar fjárveitingar.
Rannsókn
á leynisamn-
ingi um KGB
í Eistlandi
Tallinn. AFP.
STJÓRN Eistlands hóf í gær rann-
sókn á því hvort fyrsta stjórn landsins
eftir að það fékk sjálfstæði frá Sovét-
ríkjunum hefði gert leynilegan samn-
ing um að fyrrverandi starfsmönnum
sovésku leyniþjónustunnar KGB yrði
veitt friðhelgi og viðkvæm leyniskjöl
yrðu send tO Moskvu.
Samningurinn finnst hvergi í
skjalasöfnum í Eistlandi en Tarmo
Loodus innanríkisráðherra virtist
staðfesta að hann hefði verið gerður.
Hann sagði að rannsókn væri nauð-
synleg til að hægt yrði að leggja „lög-
fræðilegt mat á hversu bindandi
samningurinn er fyrir Eistland nú“.
Edgar Savisaar, fyrrverandi inn-
anríkisráðherra Eistlands, og innan-
ríkisráðherra Sovétríkjanna eru
sagðh’ hafa undirritað samninginn ár-
ið 1991. Samningurinn gæti haft áhrif
á stjómmálabaráttuna í Eistlandi því
flokkur Savisaars, Miðflokkurinn, er
nú í þann mund að fella meirihluta
eistnesku stjómarflokkanna í borgar-
stjórn höfuðborgarinnar, Tallinn.
Starfsemi KGB er enn mjög við-
kvæmt málefni í Eistlandi sem fékk
sjálfstæði frá Sovétríkjunum í ágúst
1991 og það gæti reynst mjög vand-
ræðalegt fyrir eistnesku stjómina ef
hún neyddist til að afturkalla brott-
vísanh- fyirverandi starfsmanna
KGB úr landinu. Talsverð spenna er
enn í samskiptum landsins við stjóm-
völd í Moskvu vegna deilna um stöðu
rússneska minnihlutans í Eistlandi.
Samningurinn kom fram í dags-
ljósið í vikunni sem leið þegar réttað
var í máli fyrrverandi starfsmanns
KGB sem áfrýjaði ákvörðun yfirvalda
um að framlengja ekki dvalarleyfi
hans.
Skjöl send til Moskvu?
Eistnesk dagblöð segja að samn-
ingurinn hafi meðal annars kveðið á
um að Eistland fengi ýmis tæki og
vopn sem vom í eigu KGB. Ennft-em-
ur hefur því verið haldið fram að
eistneska stjórnin hefði samþykkt að
skjöl KGB yrðu send til Moskvu og
eistneskir stjórnmálamenn eigi því á
hættu að vera beittir fjárkúgunum.
„Ef það reynist rétt að samningur-
inn hafi kveðið á um flutning skjala til
Moskvu er þetta mikið hneyksli,“
sagði Júrí Adams, formaður laga-
nefndar eistneska þingsins.
Stórt ítalskt tankflutningaskip sökk vegna óveðurs á Ermarsundi
Óttast að eiturefni leki í hafíð
Reuters
Ievoli Sun sekkur í Ermarsundið í gærmorgun.
Indónesía
Tugir manna
farast í
aurskriðum
Jakarta. AFP, AP.
AÐ MINNSTA kosti 40 manns
hafa látið lífið af völdum aur-
skriðna og flóða á Jövu, fjölmenn-
ustu eyju Indónesíu, og hundruð
húsa hafa skemmst eða eyðilagst,
að sögn indónesískra yfírvalda í
gær.
Embættismaður í Cilaeap-héraði
sagði að 27 manns hefðu beðið
bana í nokkrum aurskriðum í hér-
aðinu á mánudag eftir úrhelli sem
hófst á laugardag. Hann bætti við
að björgunarstarfinu hefði verið
frestað í gær vegna steypiregns á
hamfarasvæðinu. Urhellið hefði
einnig valdið flóðum í afskekktum
þorpum og rúmlega 3Ó0 þorpsbúar
hefðu flúið heimili sín. Óttast er að
dánartalan í héraðinu hækki.
Sex manns fórust í grannhér-
aðinu Banyumas þegar aurskriður
féllu á nokkur þorp á mánudag. Þá
fórust sjö manns í skriðu í hérað-
inu Tasikmalaya á sunnudag.
Linnulaust úrhelli hefur einnig
valdið flóðum í tveimur öðrum hér-
uðum á Jövu. Hundruð húsa hafa
skemmst eða eyðilagst í flóðunum
og að minnsta kosti 4.000 manns
hafa misst heimili sín.
Cherbourg, Rennes. AFP, AP.
ÍTALSKA flutningaskipið Ievoli
Sun, sem er með um 6.000 tonn af
eiturefnum innanborðs, sökk á
Ermarsundi í gær og liggur nú á 60
til 80 metra dýpi. Óttast er að eitur-
efnin leki úr skipinu, en það gæti
valdið miklum skaða á lífríki hafsins
í kring.
Áhöfn skipsins sendi út neyðar-
kall á mánudag og tilkynnti að gat
væri komið á skrokkinn, en veður
var þá mjög slæmt. Var öllum skip-
verjunum 14 bjargað frá borði með
þyrlum. Reynt var að sigla skipinu
til hafnar í Rúðuborg í Frakklands í
fyrrinótt, en það sökk um klukkan
átta í gærmorgun, um 20 km norð-
vestur af Ermarsundseynni Ald-
erney.
í farmi skipsins eru 4.000 tonn af
eiturefninu stýreni, en það er fljót-
andi kolvatnsefni sem notað er í
gúmmí- og plastefni. Það leysist
ekki upp í vatni, er mjög ætandi og
vitað er til þess að það hafi áður
valdið skaða á lífríki sjávar. Að auki
eru samtals um 2.000 tonn af tveim-
ur öðrum eiturefnum um borð, en
þau eru ekki eins skaðleg og stýren.
Olivier Lajous, talsmaður frönsku
strandgæslunnar, sagði í gær að
sterkir hafstraumar væra á svæðinu
og því myndi reynast erfitt að koma
í veg fyrir Ieka úr skipinu. Umhverf-
isverndarsamtök fullyrtu að ekki
væri spuming um hvort eiturefni
lækju út, heldur hvenær, og vöraðu
við því að stórfellt umhverfisslys
væri í uppsiglingu. Stýren-farmur-
inn er á vegum Shell-olíufyrirtækis-
ins, en talsmenn þess sögðu í gær að
efnið ógnaði ekki lífríki hafsins í
kring. Ef það tæki að leka úr skip-
inu myndi það fljóta upp á yfirborðið
og gufa þar upp á nokkrum klukku-
stundum. Hin eiturefnin um borð
era í eigu Exxon Mobil olíufyrirtæk-
isins, og vísuðu forsvarsmenn fyrir-
tækisins því á bug að hætta væri á
ferðum vegna þeirra.
Eigandinn taldi
skipið „ósökkvandi"
Flutningaskipið Erika frá Möltu
sökk á svipuðum slóðum í desember
í fyrra. Mikið magn af olíu lak í sjó-
inn og olli talsverðum umhverfis-
spjöllum. Denis Baupin, talsmaður
franska Græningjaflokksins, sagði í
gær að það væri mikið áfall að sjá
harmleikinn endurtaka sig. Sama ít-
alska fyrirtækið sá um viðhald á
báðum skipunum, en Ievoli Sun er í
eigu ítalska skipafyrirtækisins
Marnavi, sem hefur aðsetur í Nap-
ólí. Eigandi fyrirtækisins, Domenico
Ievoli, kvaðst í gær hafa orðið afar
undrandi er hann frétti af örlögum
skipsins, og sagðist hafa talið það
„ósökkvandi."
Ievoli Sun var smíðað árið 1989 og
var síðast yfirfarið fyrir ári. Það var
á leið frá bresku hafnarborginni
Fawley til olíuvinnslustöðvarinnar í
Berre á Miðjarðarhafsströnd
Frakklands.