Morgunblaðið - 12.12.2000, Qupperneq 30

30 MtimmXÓUR '12. DRSRMRKÍt 2000
URVERINU
MORUtíNRRAUTfl'
NEYTENDUR
Símaþj ónusta Leiðbeiningar stöð var
heimilanna
Gjald tekið fyrir
hverja mínútu
SÍMAÞJÓNUSTA Leiðbeiningar-
stöðvar heimilanna hefur frá stofn-
un fyrírtækisins árið 1963 verið
neytendum að kostnaðarlausu en
nýlega varð breyting þar á. Nú
kostar mínútan 66, 38 krónur.
„Breyttar áherslur fylgja nýjum
tímum. Þetta er nauðsynlegt til
þess að standa straum af öllum
þeim kostnaði sem fylgir því að
reka slíka þjónustu, “ segja Hjördís
Edda Broddadóttir og Guðrún Þóra
Hjaltadóttir, framkvæmdastjórar
Leiðbeiningarstöðvar heimilanna.
Þær segja að fólk geri sér grein
fyrir þessari breytingu og komi
með hnitmiðaðri og markvissari
spurningar í staðinn. „Þá eru dæmi
þess að fólk safni nokkrum fyr-
irspumum saman áður en það
hringir og fær í staðinn svör við
þremur til fjórum spumingum í
einu,“ segir Hjördís Edda.
Breyttar áherslur fylgja
nýjum tímum
Að sögn þeirra fínnst flestum í
dag sjálfsagt að greiða fyrir
fræðslu og upplýsingar sem þessar.
„Þá eru þeir líka til sem era ekki
sáttir vegna þess að mörg fyrirtæki
og bamafólk hafa símana læsta
gagnvart þjónustunúmeram sem
þessum og þá er ekki hægt að
hringja inn. Þess má þó geta að
fólk getur einnig fengið sér lása
sem það tengir sjálft við símann
heima fyrir og getur þá opnað sim-
ann þegar það þarf til dæmis að
hringja í Leiðbeiningarstöðina,“
segir Guðrún Þóra.
Telja þær þessa þróun, að neyt-
andinn greiði fyrir þjónustuna, vera
af hinu góða, nú komist fleiri að þar
sem símalínan er ekki alltaf upp-
tekin vegna langra símtala.
„Fyrirspumir era mismunandi
og finnst okkur dreifingin vera
jafnari nú en áður. Fyrirspumir um
gæðakannanir á þvottavélum og
blettahreinsun era þó alltaf vinsæl-
astar,“ segir Hjördís Edda.
Leiðbeiningastöð heimilanna er
alhliða neytendafræðsla sem alla tíð
hefur verið rekin af Kvenfélaga-
sambandi íslands og að sögn þeirra
var hún í fyrstu aðeins opin tvo
tíma á dag en frá 1. desember árið
1992 var hún opin átta klukku-
stundir á dag alla virka daga. I dag
er Leiðbeiningastöðin opin frá
klukkan 8 til 16 en símatíminn er
frá klukkan 9 til 12.30.
„Þess má einnig geta að við höf-
um jafnframt lagt aukna áherslu á
útgáfu fræðsluefnis fyrir neytendur
varðandi heimihshald og heilbrigð-
ara lífemi,“ segir Hjördís Edda.
Vandið valið á
föngum fyrir jólin
MARKAÐSGÆSLUDEILD Lög-
gildingarstofu vill koma eftirfarandi
á framfæri til neytenda um val á leik-
föngum fyrir jólin „Markaðsgæslu-
deild Löggildingarstofu beinir þeim
tilmælum til kaupenda leikfanga að
þeir vandi valið og velji einungis
öragg leikföng til gjafa. Börn hafa
ekki þroska til þess að meta hvort
leikföngin þeirra eru öragg eða ekki.
Leikföng sem sett era á markað hér-
lendis þurfa að uppfylla samevrópsk-
ar kröfur t.d. um lögun, merkingar
og stærð. Leikfóng fyrir böm yngri
en 14 ára eiga að vera CE-merkt.
Merkið er þó ekki
öryggisstimpill
heldur til stað-
festingar að var-
an fullnægi öllum
skilgreindum
grannkröfum
sem gerðar era til framleiðslunnar.
Með því að gera ákveðnar kröfur til
hönnunar og framleiðslu leikfanga er
leitast við að koma í veg fyrir að þau
valdi slysum á bömum. Það er hins
vegar mikilvægt að bömum sé ein-
ungis látin í té leikföng sem henta
aldri og þroska þeirra. Kaupendur
leikfanga era því enn og aftur hvattir
til þess að skoða merkingar og ekki
síst notkunarleið beiningar áður en
ákvörðun um kaup er tekin.
Við val á leikföngum er mikil vægt
að hafa eftirfarandi í huga:
• Athugið vel leiðbeiningar og var
úðarmerkingar. Þar koma fram mik-
ilvægar upplýsingar m.a. þess efnis
fyrir hvaða aldurshóp leikfangið er
ætlað.
• Skoðið leikföng vel áður en þau
era keypt. Kaupendur verða einnig
að hafa það í huga að erfitt getur
reynst að skila leikföngum sem keypt
eru á tímabundnum útsölustöðum s.s.
lagersölum.
• Börn á aldr-
inum 0-3 ára:
Þetta merki þýðir
að leikfangið hæf-
ir ekki bami
yngra en þriggja
ára. Lítil böm
smakka á öllu, líka
leikföngum.
• Leikföng eiga ekki að hafa
hvassar brúnir eða hom. Þetta á sér-
staklega við um leikföng ætluð yngri
bömum.
• Varist leikföng eða aðrar vörur
sem líkjast matvælum, en era í raun
úr gúmmíi eða plasti, ung böm geta
sett þau upp í sig með ófyrirsjáan-
legum afleiðingum.
Annað sem ber að hafa í huga
• Leikfong sem gefa frá sér há og
hvell hljóð eiga að vera með viðvör-
unarmerkingu þess efnis að leikfang-
ið eigi ekki að bera upp að eyra, þar
sem það getur skaðað heyrn.
• Snúrur og bönd í leikföngum
mega ekki vera lengri en 22 cm.
• Gætið þess vel að áfastir hlutir á
leikföngum s.s. augu, hár og nef séu
vel föst.
• Gangið frá plastumbúðum utan
af leikíöngum áður en barnið fær þau
í hendur.
Ef kaupendur telja að vara uppfylli
ekki kröfur og að hún sé hættuleg era
þeir hvattir til þess að hafa samband
við markaðsgæsludeild Löggilding-
arstofu."
Morgunblaðið/Kristinn
Ásgeir Baldursson með hrogn og lifur í Fiskbúðinni Vör.
Hrogn og lifur í búðir
KRISTÁN Berg í Fiskbúðinni Vör á Höfðabakka við
GuIIinbrú er byrjaður að selja hrogn og lifur. „Við
höfum fengið hrogn og lifur undanfarna 10 daga en
hrognin hafa ekki verið nægjanlega þroskuð fyrr en
nú,“ sagði Kristján.
Að sögn Kristjáns hefur hann aðeins einu sinni
byijað að selja hrogn fyrr. „Við byrjuðum einu sinni
2. desember en þetta er hefðbundinn tími. Við setj-
um afurðirnar ekki á markað fyrr en þær eru sölu-
hæfar og nú eru hrognin fín.“ Kristján segir að
hann fái hrogn og lifur daglega, svo framarlega
sem sé sjóveður. „Það er gott að fá sér hrogn og lif-
ur fyrir jólin, því þetta er góð undirstaða fyrir
steikurnar."
Hámark díoxíns í fískimjöli og lýsi innan ESB
Akvörðun líklega
tekin eftir áramót
FASTANEFND Evrópusambands-
ins um dýrafóður mun fjalla um díox-
ín í fiskimjöli og lýsi á fundi sínum
hinn 14. og 15. desember næstkom-
andi. Ekki er talið að á þeim fundi
verði tekin afstaða til viðmiðunar-
marka á díoxíni í þessum afurðum.
Tillaga um slík mörk kemur ekki frá
nefndinni sjálfri, heldur leggur fram-
kvæmdastjómin slíkt til við nefndina,
sem síðan tekur afstöðu til tillagna
framkvæmdastjómarinnar, sem í
kjölfarið gefur út tilskipun. Slík til-
skipun getur svo haft áhrif í EFTA-
löndunum, sé ekki fengin undanþága
frá henni.
Rannsóknir vantar
Ólafur Guðmundsson, starfsmaður
aðfangaeftirlitsins, á sæti fyrir ís-
lands hönd í fóðumefndinni, en
EFTA-löndin eiga þai’ áheymarfull-
trúa með málfrelsi og tUlögurétt.
Ólafur telur mjög ólíklegt að tillagna
um viðmiðunarmörk sé að vænta á
næsta fundi. Hann telur líklegra að
svo verði á fundi nefndarinnar í janú-
ar. Engin mörk eru til um innihald
díoxíns í dýrafóðri. „Ég tel alveg víst
að niðurstaðan verði að sett verði við-
miðunarmörk, en hver þau verða er
ómögulegt að segja til um. Gallinn er
sá að það vantar rannsóknir á því
hvaða áhrif díoxín í fóðri hefur á mat-
vælin. Það er ekki verið að hugsa um
þetta vegna skepnanna, heldur tU að
spoma við því að díoxín fari í mat-
vælin. En hve mUtíð díoxín má vera í
fóðrinu án þess að það skaði mann-
fólkið er því miður ekki vitað,“ segir
Ólafur Guðmundsson.
Díoxín í srtruskurli
Forsaga málsins er sú að fyrir
rúmu ári kom upp vandamál í Belgíu.
Þar era stöðvar sem endurvinna mat-
ar- og steikingarolíu frá veitingahús-
um og mötuneytum. Þessar sömu
stöðvar taka líka á móti mótorolíu og
slíku til endurvinnslu. Ekki á að vinna
matarolíu og mótorolíu á sömu lín-
unni, en einhverra hluta vegna komst
mótorolía í endurunnu matarolíuna,
en hún er notuð í dýrafóður. Þetta
fannst vegna þess að búið var að
leggja áherzlu á að fylgjast með díox-
íni í dýrafóðri. Ástæða þess var sú að
nokkra áður hafði komið upp vanda-
mál með sítrashratsköggla, sem flutt-
ir vora inn frá Brasilíu í miklu magni
og notaðir í fóður í Evrópu. Þjóðveij-
ar höfðu þá komizt að því að mikið
díoxín var í kúamjólk hjá þeim og
fundu út að það kæmi úr sítrasköggl-
unum.
Eftir atvikið í Belgíu var farið að
huga að þessu í víðara samhengi og
hvort setja ætti löggjöf um leyfilegt
hámarksinnihald díoxíns í skepnu-
fóðri, en engin löggjöf var til um það
áður. Þetta var mikið rætt á fundum
fastanefndarinnar síðasthðið haust.
Niðurstaðan varð sú að þessu var vis-
að til vísindanefnda sambandsins og
beðið um áhættumat. Nú hggja fyrir
tvær skýrslur, önnur um mannamat
og hin um dýrafóður.
Önnur skýrsian göllud
„Það verður fundui- í lok næstu
viku, þar sem þetta verður á dag-
skrá,“ segir Ólafur. „Við erum að fara
í gegnum þessar skýrslur og krjfya
þær til mergjar og finna hvað við get-
um gert til að spoma við því að notkun
á fistómjöh og lýsi í dýrafóður verði í
hættu vegna reglna sem settar verða.
Við teljum að sérstaklega önnur
skýrslan sé mjög gölluð, sú sem
fjallar um fóðrið. Það er margt í henni
sem stenzt ektó.
Það er ektó bara sjávarútvegurinn
sem á mitóð undir í þessu. Fari svo að
mörtón verði sett það lágt að ektó
verði lengur hægt að nota fistómjöl
sem framleitt er hér lengur hefur það
gífurleg áhrif á landbúnað okkar.
Nánast allir próteingjafar, sem við
notum í fóður fyrir skepnur hér, eru
úr fistómjöh. Við þurfum sem aðih að
Evrópska efnahagssvæðinu að taka
upp sömu reglur og Evrópusamband-
ið, tatóst okkur ektó að fá undanþágu
frá þeim, en það er mjög erfitt. Þess
vegna mættum við ektó heldur nota
mjöhð í dýrafóður. Við eram þó miklu
betur settir en margir aðrir á norð-
urslóðum, því þrátt fyrir allt er fistó-
mjöl héðan mun hreinna en mjöl úr
fistó úr Norðursjó eða Eystrasalti og
kringum Bretland.
Ég hef reyndar enga trú á því að
mörtón verði sett það lágt að allt fari á
versta veg fyrir okkur. Mörtón sem
talað var um síðasta haust vora mjög
nálægt því að fiskimjöhð frá okkur
ætti að sleppa og við gætum búið við.
Það lýsi, sem færi yfir mörkin, mætti
hreinsa, en það er reyndar mjög
dýrt.“
Tillögurnar koma frá fram-
kvæmdastjórninni
En hvemig ganga málin fyrir sig í
nefndinni?
„Núna verða þessar skýrslur
ræddar, en þær hafa ektó verið tekn-
ar fyrir á fundum nefndarinnar fyrr,
enda nýkomnar út. Við munum ef-
laust leggja fram einhverjar athuga-
semdir. Eg geri síður ráð fyrir því að
tillögur framkvæmdastjómarinnar
um mörk liggi fyrir á þessum fundi,
en í skýrslunum eru heldur engar
slíkar tillögur. Ég geri svo ráð fyrir að
að loknum fundi ræði fulltrúamir
stöðu mála hver við sín yfirvöld og
máhð verði tekið fyrir á ný i janúar.
Þá hggja væntanlega fyrir tillögur
framkvæmdastjómai’innar, en mér
þykir líklegt að hún noti næsta fund
til að kanna hug nefndarmanna til að
byggja tillögur sínar á.
Þegar tillögur framkvæmdastjóm-
ar Uggja fyrir tekur nefndin afstöðu
til þeirra og greiðii- um þær atkvæði
og oftast er búið að ganga úr skugga
um að meirihluti sé fylgjandi. Að því
loknu birtir framíívæmdastjórnin
þær í tíðindum Evrópusambandsins
og þá er það orðið að reglugerð. Síðan
líður nokkur tími þar til EFTA tekur
þetta upp og undirbýr fyrir fund ríkja
Evrópska efnahagssvæðisins í Brass-
el. Þar er ákveðið hvort við þurfum að
taka þetta upp eða ektó, en áður hafa
sérfræðingar hvers lands fengið mál-
ið til umfjollunar," segir Ólafur Guð-
mundsson.