Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1908, Blaðsíða 25

27
12. Að Skiþhyl.
Svo segir í Kristnisögu, k. 8: »Hann (Þangbrandur) lét út ok
varð aptrreka í Borgarfjörð, í Hítará, þar heitir nú Þangbrandshróf,
niðr frá Skipahyl, ok þar stendur festarsteinn hans á bergi einu«.
Svo sem túnsbreidd frá bænum Skiphyl vestur á við, er hylur sá í
Hitará, sem sagt er að Þangbrandur hafi -lagt skipi sínu í. Þar eru
klettar að ánni báðum megin, en hylurinn er of mjór til þess, að
jafnvel lítið skip gæti snúið sér þar við. Heflr því orðið að festa
það báðum megin. Festarsteinninn, sem sagan nefnir, stendur á
hvassri bergsnös ofan til við hylinn að austanverðu. Hann er ærið
stór, aflangt-kúlumyndaður. Mun eigi skorta á 2l/2 al. í þvermál,
en alt að 3 al. á langveginn. Efnið í honum er ólíkt öðrum berg-
tegundum er eg hefi séð: það er mestmegnis hvítir og hrafnsvartir
eitlar, en blágrýtið ekki nema tengiefni. Það er ljósleitt. Eftir
miðjum langvegi hans liggur gulleit rák eða lag nál. 1 lína á þykt.
Einkennilegast er það, að ef slegið er á hann steini eða járni, þá
syngur hann með málmhljómi. Því er hann kallaður Klukkusteinn.
Ístíðarjökull mun hafa flutt hann á þenna stað. En hvaðan hann
er upprunninn væri fróðlegt að vita. Sigurður bóndi Jónsson á
Haugum hefir sagt mér, að í austanverðum Borgarhreppi séu á tveim
stöðum steinar, er líkan hljóm gefi. Eigi séu þeir allstórir. Hinn
minni sé á Svignaskarðs landamerkjum, aflangur nokkuð og flat-
vaxinn, hafi menn reist hann á endann og gjört hann að landa-
merkjasteini.
Vestanmegin árinnar eru á þessum stað tvö holt, annað móts
við hylinn; getur Sigurður Vigfússon til, að það sé Steinsholt og er
það án efa rétt. Tilgátur hans um orustustaðinn og legstaði þeirra
Skeggbjarnar munu og réttar. (Sjá Árb. 1893, bls. 67, 68). Neðra
holtið heitir enn Landdraugsholt, eins og Kristnisaga nefnir það (k.
8). Merking þess örnefnis getur verið vafasöm. Jón bóndi Jónsson
á Skiphyl sagði mér þá tilgátu sína, að með því landamerki Hítar-
ness væri milli holtanna, þá kynni níðreisingin, sem Björn Hítdæla-
kappi setti á »hafnarmerki« Þórðar Kolbeinssonar (Bjarnars. k. 16),
að hafa gefið tilefni til þess, því »karlinn« (hvor um sig) mundi
hafa verið staur, reistur á landamerkjum, og hefði menn nefnt þá
landdrauga. Höfn gat verið þar nálægt, ef siglt var inn í ána um
flæði, — ef »liafnarmark« þýðir ekki takmark landsins, sem Þórð-
ur hafði.