Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1908, Blaðsíða 32

„Goðatóítir11 í Helludal
í Árb. ’94, bls. 8, getur hr. Brynj. Jónsson um »rúst hjá Hellu-
dal; segir hann að hún sé þar í túnfætinum og sé það tóft ein æði
stór og hér um bil kringlótt. »Mun það vera stakkgarður, er Hauka-
dalsmenn hafa notað«. Aftur talar sami um aðrar tóftir 2 í túninu
hjá Helludal í Árb. ’05, bls. 50; segir hann aðra þrískifta og án efa
forna bæjartóft, en hina ætlar hann vera fjóss- og hlöðutóft, þótt
hún væri nefnd »hoftóft«\ þá tóft segir hann tvískifta af miðgafii,
sem dyr sje á, og útidyr segir hann vera á enda framtóftarinnar.
Helludalur er næsti bær fyrir vestan Haukadal, fyrir norðan Laugar-
fjall, er Geysir og þeir hverar aðrir eru sunnanundir; stendur bærinn
sunnanundir Sandfelli, sem er allhátt fell, austur af Bjarnarfelli;
eru engjar suður að Laugarfjalli, sem er einstakt fell lítið, miklu
lægra en Sandfell og Bjarnarfell. Fyrir sunnan engjarnar rennur
Laugá norðan undir Laugarfjalli. — Ekkert er hér kent við hver;
örnefnin eru eldri en hverarnir. I Helludal er tvibýli nú. Þegar
bændurnir þar ristu ofan af sunnantil í túninu í vor eð var, urðu
þeir varir við mikið grjót í jörðu, og er þeir grófu til, fundu þeir
sumstaðar vott hleðslu. Enda mátti sjá glögg merki þess að hér
var tóft ein allstór og höfðu þeir rist ofan af suðurhluta hennar,
fyrir austan vestari vegginn. Var þeim nú ráðið frá að raska þessu
eða þekja yfir það og sögðu þeir stjórnarráðinu frá. Fór eg þá
austur í byrjun júlímánaðar og rannsakaði þetta lítilsháttar sunnu-
daginn 5. júlí. Miklar rannsóknir og nákvæmar gat eg ekki fram-
kvæmt sökum verkmannaskorts og annars. Gjörði eg lítinn upp-
drátt af mannvirkjum þeim er hér eru og nú skal skýrt frá.
Hér eru bersýnilega 3 tóftir stórar og vallgrónar, og allar
komnar í stórþýfi. Tóft sú, er bændurnir höfðu ætlað að slétta út,
er í miðið og liggur frá norðri til suðurs; hana mun Br. J. eiga við
með tvískiftu tóftinni; fyrir norðaustan hana er önnur, þrískift (sbr.
grein Br. J.), frá austri til vesturs, en fyrir sunnan miðtóftina er
sú þriðja, sömuleiðis frá austri til vesturs. Hún er ætíð kölluð
»hofið«, en allar eru þessar tóftir nefndar einu nafni »goðatóftir«.