Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1924, Blaðsíða 20

20
8emd minni við Strandsel (í fl.t). Hann vefengir þar hina einföldu
og réttu reglu, að í samsettum orðum (tveggja atkvæða eða fleiri)
fellur endingin -ar burtu í fleirtölunni. Menn segja ávallt Miðhús
(aldrei: Miðhúsar), Grímsfjós, Andrésfjós (aldrei: Grimsfjósar, Andrés-
fjósar), Haukholt (aldrei: Haukholtar), Skíðsholt (aldrei: Skíðsholtar),
Strandsel (aldrei: Strandseljar) o s. frv. Þetta er svo föst regla, að
það er ekki til neins fyrir höf. að reyna að hnekkja henni, þótt
hann að líkindum hafi aldrei fyr veitt henni eptirtekt. Dæmið, sem
hann tekur til mótsagnar af Vogsósum (Vogshúsum) gildir ekki; það
er afbakað orð. Menn hafa ætlað ranglega, að það væri leitt af »ós-
um«, og þá var eðlilegt, að það yrði í nefnifalli flt.: »ósar« (Vogs-
ósar), enda efast eg um, að Vogs(h)úsar séu til í framburði þessa nafnB
fremur en Miðhúsar. Og þótt svo væri, að þessi framburður: Vogs-
(h)úsar hefði einhverntíma verið til, þá er reglan jafn góð og gild
fyrir þvi, og tilgangslaust fyrir höf. að slá sig til riddara á henni,
þótt hann hafi ekki vitað af henni, og eg skora á hann að nefna
önnur dæmi en afbökunina »Vogsósar«.
Þá vík eg að því, er höf. minnist á úrfellingu hljóðs í miðsam-
stöfu, einkum á undan hljóðstaf og h., t. d. Brunahóll—Brunhóll,
Kampaholt—Kampholt, Skaptaholt—Skaptholt, Reykjaholt—Reykholt
o. s. frv. Vill hann láta styttinguna halda sér, samkvæmt margra
alda framburði, og sé eg ekkert á móti þvi, ef þess væri þá jafn-
framt getið t. d. milli [ ], hvernig nafnið væri upphaflega úrfelling-
arlaust, því að eg vil ekki láta alveg ganga fram hjá því, og þótt
eg hafl óvíða sett svo í ritgerð minni, nema um Reykholt [Reykja-
holt], Stúfholt [Stúfaholt], og ef til vill einhver fleiri, þá eru hin
svo afarfá (líklega ekki fleiri en 3—4), sem eg hef tekið upp sem
aðalnöfn úrfellingarlaust af þeim fjölda, sem til er. Eg ætlaði mér
ekki að fyrirskipa þar nokkra fasta reglu, heldur láta það ráðast,
hvor aðferðin væri tekin, sakir þess að þetta stendur á svo litlu,
og þarf engan að villa. Það er tilfinningamál og annað ekki.
Þá getur höf. um nokkur nöfn, er hann telur »full réttmæt«,
eins og Smyrlabjargir fyrir Smyrlabjörg, Vallnatún fyrir Vallatún,
Hellatún fyrir Hellnatún, en síðari nöfnin hef eg talið réttari en hin
fyrri. Eins dæmir hann um Giljir og Vaglir fyrir Giljar og Vaglar.
Þetta kallar hann »málþróun«, og vill gera það að höfuðreglu, að
framburður, sem tiðkazt hafl langa tíma og á mismunandi hátt sinn
i hverju héraði, eigi fullan rétt á sér og við honum megi ekki hrófla.
Eptir því ættu flestöll »latmæli« og »bjagurmæli« að vera frið'helg,
og fer þá að verða þýðingarlítið og jafnvel ósvinna að færa þau
til rétts máls, en eg er á gagnstæðri skoðun um það, og kalla það