Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1924, Page 70

68
að hinir vísu dvergar hafi það heiti tunglsins, sem stendur í sam-
bandi við timatalið eitir því, þá er allsendis líklegt að frumhöfundur
þessarar (14.) vísu Alvíssmála hafi einmitt eignað þeim þau heiti
tunglsins. Þau heiti voru alkunn og jafnframt fornleg og einkenni-
leg. Þau eru talin bæði saman 1 Skáldskaparmálum og þulum. Enn
fremur er þess að gæta í þessu sambandi, að einmitt dvergarnir sjer-
staklega verða að nota tuuglið til tímatals og athuga ný og nið
þess, því að þeir þola ekki sólarbirtuna, — svo sem best er látið í
ljós með þessu kvæði. Fyrir því er það eðlilegt, að dvergarnir kalli
tunglið ný ók nið, og er sýnilegt, að einmitt samkvæmt því eru mynd-
uð dvergaheitin, »Nýi ok Niði«, sem nefnd eru í dvergheitaþulunni, er
skotið hefur verið inn í Völuspá. Það virðist því ekki að eins í alla staði
eðlilegt, heldur einnig mjög líklegt, að 6. 1. í 14. v. hafi upphaflega
verið svo: Tcalla dvergar ný ók nið. Hjer eru að vísu tvö heiti á
mánanum, en allir sjá, að þau verða ekki aðskilin; í þeim »heimi«,
þar sem hann er nefndur öðru hvoru þeirra, hlýtur hann jafnframt
að vera nefndur hinu.
Þá er 16. v. Hún er svona í Sæmundar-Eddu.
Sol heitir meþ mownom.
eN svNa meþ goþom
kalla dvergar dvalins leica.
eýglo iotnar
alfar fagm hvel
alscir asa synir.
Hjer er fljótsjeð að skift hefir verið á um löngu línurnar, 3 og 6. 1.,
og svo álítur einnig Boer. En þar eð dsa synir virðist varla geta
merkt annað en œsir, sem er í 3 vísum í 2. 1. í staðinn fyrir goð,
eins og sjest á yfirlitinu hjer fyrir framan og áður var tekið fram,
og þar Bem goð eru hjer í 2. 1., eina og vænta mátti, en vanir eru
ekki nefndir, álítur Boer að skáldið hafi hjer rímsins vegna haft
frábrugðna röð og að upphaflega hafi staðið vönurn og ekki goðurn í
2 1. Þetta virðist neyðarúrræði, að taka goð úr þeim stað, sem það
orð á einmitt heima í. En ekki getur ása synir veiið kenning á
vönum1) Það er kenning á ásum, iíklega tekin úr Grímnismálum
(42. v), og það er ekki óeðlilegt að kalla goðin eða æsi svo. En
þar sem nú goð er hjer í 2. 1. verður kenningin hjer í meira lagi
grun8araleg. Vanir eiga sæti i þessari (3.) línu og má því gera ráð
fyrir að þeir hafi verið kendir hjer og kenningin afl<gast. Eðlilegt
var að kenna vani við ásu: vanir eru dsa vinir. Aíbökunin er mjög
1) Sbr. t. d. Yafþrúðnismál 88.—89. t.