Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1941, Page 13

13
verið byggt í landi Sámsstaða og Hjalti átt það býli einnig, en kosið
að liafa þar kirkjustað fremur en heima á Sámsstöðum til þess að
gera hinum bæjunum nokkru auðveldari kirkjusóknina. f>að mun vera
um 2 km. innar í dalnum. Ekki er víst, að þar hafi neitt býli verið
áður; kann Hjalti að hafa byggt það fyrst einnig um leið og kirkjuna
og hennar vegna, handa þeim, er skyldi varðveita hana eða jafnvel
presti þeim, er þar skyldi syngja messur, jarðsyngja dána í kirkju-
garðinum og gera önnur prestsverk.
Sámsstaðir hafa eins og áður var tekið fram, verið kenndir við þann
mann, Sám, er þar hefir búið fyrstur. Hann er að öðru leyti ókunnur.
Hann virðist ekki hafa verið forfaðir þeirra Skeggja og konu hans,
móður Hjalta, og kann Hjalti, eða faðir hans, að hafa keypt jörðina.
Hjer var að framan minnzt á þau hjón, Steinólf í Pjórsárdal og
Þuríði Arngeirsdóttur, sem sagt er í Landnámabókunum, að Oddur,
bróðir hennar, hafi komið til liðs við, er Pjórsdælir vildu berja hana
grjóti í hel, eða, eins og segir í Hauksbók, »vildu grýta hana fyrir
flölkynngi ok trollskap«. Sennilegt er, eins og bent var á hjer áður,
að Steinastaðir hafi verið kenndir við þennan Steinólf, og að þau hjón
hafi búið þar.1) Föðurnafns Steiuólfs eða ættar er ekki getið neins
staðar, en að líkindum hefir hann verið afkomandi Steinólfs Ölvisson-
ar og Unu, dóttur hans, og Þorbjarnar laxakarls, og þá verið sonur
einhverra barna þeirra; engar dætur þeirra eru nefndar, og kunna þó
einhverjar að hafa verið, en hann kynni einnig að hafa verið sonur
einhvers bræðranna, Otkels, Porgils eða Porkels trandils, og þó vart
hins síðast-nefnda, sbr. það, er enn skal sagt um Gauk í Stöng, son
Þorkels. — Þuríður, kona Steinólfs þessa í Þjórsárdal, var norðan af
Melrakkasljettu; Arngeir, faðir hennar, »nam Sléttu alla á millim Há-
vararlóns ok Sveinungsvíkr«. Hún átti 2 bræður, Þorgils og Odd. Drap
hvítabjörn, sem gengið hefir á land af hafís frá Grænlandi, þá feðga,
Arngeir og Þorgils, en Oddur, sem var eldsætur kolbítur, sat þá heima,
en fann síðan björninn, drap hann og át allan, og taldi sig hafa hefnt
þeirra beggja, föður síns og bróður, þannig. Hann vissi »jafnlangt
nefi sínu« og var jafnframt hamrammur, og því fór hann á einni
nóttu norðan frá Hraunhöfn á Sléttu suður í Þjórsárdal til liðs við
Þuríði, systur sína, er Þjórsdælir vildu grýta hana. — Slíkar ferðir
geta menn farið nú, en hvernig þá var farið slíkum hamförum, er
mönnum nú hulið. Ekki greinir frá því í Landnámabókunum, hversu
Oddi tókst liðveizlan við systur sína, er Þjórsdælir »vildu berja hana
1) Nægir að vísa lijer til þess, sem Br. J. liefir skrifað um þetta, Árb. Fornl-
fjel. 1884 85, bls. 51—53, og Guðni Jónsson í Skírni 1931, bls. 159;