Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1941, Side 44

42
þær sem nokkurn búðarsvip er unnt að sjá á, frá lokum 17. aldar og
18. öld, allar nema þær tvær, sem Sigurður Vigfússon rannsakaði, og
kallaðar hafa verið Njálsbúð og Byskupabúð. Pær tvær búðatóttir eru
að sönnu lengri en niannvirkið á lögbergi, en breiddin er vitanlega
miklu minni, því að það er um 20 m. á hvorn veg. Leifarnar af hinni
svo-nefndu Njálsbúð eru nú að eins steinaraðir, sem standa varla upp
úr grasinu, og ekki »virðast þær hafa verið eins stórar eða stærri« en
mannvirkið á lögbergi nú um langan aldur. Leifarnar af Byskupabúð
eru einnig lengri en áhleðslan á lögbergi, en auðvitað miklu mjórri.
Pær eru nú mjög horfnar í túnið; »gaflhlöðin eru bæði greinileg enn
og allhá; fyrir vestari hliðvegg sjer og nokkuð, einkum sunnan-til«; svo
ritaði jeg um þessar búðarleifar fyrir rúmum 20 árum, og ekki virtust
þá leifar þessa mannvirkis stærri en mannvirkið á lögbergi. En um
»mannvirkið milli Brennugjár og Flosagjár«, setn sjera Guðmudi þykir
vera »til muna stærra« en mannvirkið á lögbergi, skal rætt hjer síðar.
— Enda hefur enginn fyr, svo rnjer sje kunnugt, bent á, að hjer
kunni að vera noklcrar búðaleifar eða annara mannvirkja. — En greini-
legri en þær mannvirkisieifar, sem þarna kunna að vera, og meiri en
elztu búðaleifarnar, eru leifarnar af virkinu á Spönginni. L>að mannvirki
hefir þó verið mun minna en áhleðslan á lögbergi, 16—19,15 m. að
þverm. — En hvort sem »flestar elztu búðaleifarnar« virtust hafa verið
stærri eða minni en leifarnar af áhleðslunni á lögbergi, sannar það í
sjálfu sjer ekki neitt um það, hvort hún sje á lögbergi eða ekki, og
skiptir því ekki miklu máli í því sambandi. — Pá segir sjera Guð-
mundur, að það »virðist hafa verið eitt með öðru, sem studdi að
því«, að jeg vilji »telja þetta mannvirki, á austurbarmi Almannagjár,
sem lögberg, að |aað var svo mikið mannvirki og erfitt að gjöra það«,
— sem hann segir jafnframt, að sjer »virðist þó heldur benda í gagn-
stæða átt«. — Jeg hef vitaniega aldrei talið mannvirkið á austurbarmi
Almannagjár lögberg, heldur gert á lögbergi, og getur varla talizt
vafasamt, að þetta mannvirki, svo sem það er enn í dag, en einkum
eins og það hefur verið í fornöld, bendir næsta ótvírætt á, hv-ar á austur-
barmi Almannagjár lögberg hafi verið. Nú er það að sjálfsögðu ekki
annað en litlar leifar af því, sem það hefur verið. Því hefur auðvitað
ekkert verið haldið við síðan hætt var að nota það, 1271, og þar sem
það er á næsta skjóllausum stað, gert að miklu leyti úr torfi efst á
berginu, þar sem bæði stormar og regn hafa mætt á því um margar
aldir, má geta því nærri, að mjög muni það hafa eyðzt af þeim sökum.1)
1) Svo hefur og Sigurður Ouðmundsson litið á; hann segir í riti sínu Alþst. hinn
forni, blst. 34: Er auðséð, að það hefir verið talsvert mannvirlci til forna og líktega
hátt og ramgjört, er svo miklar leifar sjást enn af því, þar uppá há-gjábakkanum.