Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1941, Blaðsíða 61

59
sögninni í Sturlungasögu: »Kolbeinn gekk með flokk sinn vápnaðan
upp í virki þeirra bræðra, Orms ok Pórarins«.
Sjera Guðmundur telur svo miklar líkur til, að »rúst þessi,« er
hann nefnir svo, »sjeu leifar af lögrjettu hinni fornu,« »að það megi
teljast sem fullar sannanir,« fyrir því, að hún sje það, eða lögrjetta
hafi verið þarna. — Pá hefði lögrjettu, og fimmtardómi síðar, ekki
verið valinn hentugur staður, á mjórri (45—50 m. breiðri), sprunginni
spildu milli Brennugjár, sem að sönnu er ekki djúp, en myndi þó
óþægileg að falla ofaní, og Flosagjár, sem er þarna talsvert djúp, með
með vatni í og sumstaðar lágum hömrum upp-af. Þykir mjer sem
ekki þurfi annað en athuga upphafið af sjálfum lögrjettuþætti til þess
að geta gengið úr skugga um það, að þarna hefði lögrjettu ekki verið
kjörinn heppilegur staður. M. a. er tekið fram, að »þar skuli pallar
þrír vera umhverfis lörjettuna, svá víðir, at rúmlega megi sitja á hverjum
þeira fernar tylftir manna«; »á miðpalli eiga byskupar várir rúm«, auk
þess. »Út frá pöllum á alþýða at sitja. Þeim mönnum einum er rétt
at standa upp at lögréttu, þá er þar skal köra lög eða lof, er um
mál manna skulu niæla, ok þeim öðrum, er yztir eru þeirra, er þar eru
komnir. Útlagr er hverr þrem mörkum, er eigi görir svá, ok á sá sök,
er vill. En ef menn troðask svá mjök at lögrjettu fyrir öndkost eða
gera þar hrang þat eða háreysti, at fyrir því afglapask mál manna, ok
varðar þat fjörbaugsgarð sem öll þingsafglöpun«. Petta sýnir nokkuð,
að stór liefir Iögrjettan þurft að vera, — bekkirnir allir þurft mikið
rúm, og mannmargt hefir stundum verið þar umhverfis, þegar lög-
rjetta var rudd, þ. e. hafði fundi. Og þó að ekki væru fleiri en fernar
tylftir manna í fimmtardómi, og ekki dæmdu í hverju máli fleiri en
þrennar tylftir, tóku lögrjettupallarnir, þar sem fimmtardómur átti setu,
sama rúm, og ekki hefir þingheimur síður flykkzt að honuin, er mönnum
þótti hann dæma um merk mál. Hefði verið óhentugt, að hafa við
lögrjettu aðkreppt af gjám á tvo vegu, og allmikla lægð á hinn þriðja.
sunnan-undir hraunbungunni.
Ekki þykir mjer líklegt, að lögrjetta hafi verið mikið mannvirki
fyr á öldum, og ekki hefir þeim Sigurði Guðmundssvni og Sigurði
Vigfússyni virzt það heldur. Segir hinn fyrrnefndi m. a. (í Alþst., bls.
42): »Hefði verið um lögréttuna vanalegur dómhringur, hlaðinn af
torfi og grjóti, mundi hann efalaust eins sjást á Pingvelli enn í dag,
eins og á flestum héraðsþingstöðum, en þess sjást engin merki,
hvorki í hólmanum, né á Völlunum, og er þó víst, að lögrjettan var
þar«. Hann hefur álitið, að því, er virðist, að lögrjettupallarnir, eða
bekkirnir, svo sem hann nefnir þá, hafi verið úr timbri, er lögrjetta
var í Öxarárhólma, þar senr hann kvað vera leiíar hennar. »f>að sem