Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1941, Page 82

76
verið á milli Æsustaða og Bólstaðarhlíðar. Petta er fjarstaða af því, að
þar eru engin og hafa aldrei verið nein náttúrleg landamerki. Æsustaðir
hafa augsýnilega bygzt eftir að land var he'r numið að mestu leyti
eða öllu.
Annaðhvort varð Ævar að nema staðar við Auðólfsstaðaá eða fara
dalinn á enda. Og hvað var því til fyrirstöðu? Ekkert, að því, er séð verður.
Ævar fór fram dalinn, fram með fjöllunum, unz hann kom í skarð
eitt mikið. Um það skarð rann allmikil bergvatnsá út í Blöndu. Hún
kallast Svartá. Skarð þetta skilur Blöndudal og Langadal, sem ella nefnd-
ust sama heiti, því í raun rjettri eru þeir einn dalur. Norðan skarðsins
rís hinn bratti stafn Langadalsfjalla, en að sunnan hinn tignarlegi
Tunguhnjúkur (Finnstunguhnjúkur), sem er endi háls þess, er skilur
Svartárdal og Blöndudal. Frá Langadal liggur skarð þetta þvert á Svart-
árdalsmynni og nær að Svatárdalsfjalli, sem skilur Svartárdal og Stóra-
Vatnsskarð.
Ævar gat ekki valið landnámi sínu æskilegri né eðlilegri takmörk en
í skarði þessu. Um það féll Svartá, er skildi landnámið frá Blöndudal,
en er kom austur úr því, féll Hlíðará úr þverdölum niður í Svartá
og skildi lönd Ævars frá landnámi Borkels vingnis, er nam land um
Vatnsskarð allt og Svartárdal.
í skarði þessu var skýlt og fagurt. Heitir þar enn í dag Skógar-
hlíð, þó þar sjáist nú engin hrísla. Par var veðursæld svo mikil, að
þangað heimfæra menn ennþá máltækið: »Það er grimmur góudagur,
ef ekki tekur í Hlíðarfjalli*. Par var vatu gnægt. Þar var svo landrúmt
til fjallanna, að ekki varð á betra kosið. Þar var svo sérkennilegt, að
engum gekk úr minni: Umlukt fjöllum á alla vegu, og lágu þó þangað
allar leiðir.
Hér tók Ævar sér bústað, í hjarta landnáms síns, og var því
skarðið nefnt Ævarsskarð.
Hvar bærinn hefur staðið, verður ekki vitað með fullri vissu.
Rústir eru enn í miðju skarði, sem sumir hyggja, að sýni, hvar Ævar
bjó. Hitt tel ég líklegra, að bær hans hafi staðið þar sem bærinn Bólstaðar-
hlíð stendur enn í dag; þetta höfuðból, sem á síðari öldum hefir ým-
ist verið talið til Svartárdals eða Langadals. Vegna þess, hve ætt
Ævars flútti snemma úr landnámi hans, svo nafnið á skarðinu mikla
týndist niður.
Hvers vegna ættmenn Ævars gamla sleptu Bólstaðarhlíð og fyr-
nefndum jörðum í Langadal úr hendi sér, er óráðin gáta. Ef til vill má
aðeins geta þess til, að þar hafi þá verið mestir ættarhöfðingjarnir, sem
fóru með Avellinga (eða Æverlinga) goðorð og hinir einhverra hluta
vegna leitað til þeirra trausts og halds.