Fylkir - 01.01.1919, Blaðsíða 50

50
FYLKÍR.
að stofna alsherjar vörubýtta-stöð, þar sem frjálst framboð
frjáls eftirsókn ekki síður en nytsemi og kostnaður ákvæðu vefð'
ið (sbr. La philosophie de la misére, o:Speki örbyrgðarinnar),el1
alsherjar vörubýtti, þ. e. a. s. frjáls verzlun milli þjóða, var þá þega(
til, svo að erindi Proudhons um alsherjar viðskifta-stofnun
ékkert óyggjandi þjóðráð.
Merkir menn annara þjóða fóru þá einnig að gefa sig alvarleg3
við hagfræði. ítalinn Ricardo. lengi kennari á Frakklandi, saml11
hagfræði, sem fylgir stefnu Adam Smiths, og gerir frjálsa saf*1'
kepni og frjálsa verzlun leiðarþræðina til þjóðmegunar. Ver
hlutanna, segir hann, fer ekki eingöngu eftir kostnaðiru1111
við að fá þá, eða smíða þá, heldur einnig og einkanlega eft,r
framboði, eftirsókn og nytsemi þeirra. Og J. S. Mill og Herber*
Spencer, sem síðar urðu svo frægir, fóru á Englandi að r^ða
hina miklu gátu, hvort ríkis-sameign og samvinna, eða séreign
og samkepni í atvinnu-rekstri og verzlun, skyldu ráða. Báð'1
hneigðust að frjálsri samkepni og gerðu nytsemina, gagnið, a(
helzta mælikvarða alls verðs.
Einnig Bretar höfðu lært nokkuð af stjórnarbyltingum Frakk'
lands og af ríkiseignar og atvinnu-rekstri þeirra. Hugsjón OvV'
ens, að gera ríkið aðal-vinnuveitanda allra þegna sinna, korns4
þar aldrei í framkvæmd. Og tilraunir Chartista (stjórnarskrár-liða).
sem æsktu alsherjar kosningar-réttar fyrir vérkamenn, komust aldrel
lengra en til þinghússins. Par á móti spruttu þar upp iðnaðar'
félög og frjáls samvinnufélög, sem stjórnin Ieið, en sem stór'
eignamenn vildu fáir styðja til muna, og þó var ástandið með'
al verkamanna á Englandi, að öllum líkindum, ekki mikið betra
en það var þá á Frakklandi eða hafði verið þar, síðan um byd'
inguna miklu; var ekki glæsilegt, eftir því sem sagan tra
þeim tímum sýnir. Lesendur geta gert sér oíurlitla hugmynd on1
ástandið á meðal verkamanna í Evrópu á þessu tímabili, af e^'
fylgjandi frásögn:
»Þegar stórþjóðirnar út um heiminn fóru að nota vélarnar, 11