Óðinn - 01.01.1920, Blaðsíða 10

10
ÓjÐINN
leiðslur til nýrra viðskiftamanna, jafnhliða því sem
eldri viðskiftamönnum er ókleift að fá aukið
notkun sína, þótt þeir fegnir vildu. Því er svo
varið í Kristjaníu, eins og reyndar um endilangan
Noreg, að raforka á, að því er verðlag snertir,
ofurhægt með að keppa við kol og kóks, að
minsta kosti með því verði, sem nú er á þeim,
auk allra þeirra þæginda, sem raforkan hefur fram
yfir þetta eldsneyti.
Pað er stóriðnaðurinn, eins og sagt var, og þörf
borgaranna, sem síðustu 10 árin hefur fleygt mál-
inu áfram. Árið 1910 hafði stóriðn-
aðurinn náð undir sig 145,000
hestöflum, en borgaraþörfin 68,000. Á
8 árum til 1919 hafa þessar tölur
vaxið svo, að hin fyrri er nú 770,000,
en hin síðari 210,000 hestöfl. Raf-
orkan er nú byrjuð að þrýsta sjer
inn í kaupstaði og sveitir, og er
fagnað þar sem kærkomnum gesti
bæði af borgara og bónda, en þess
er enn langt að bíða, að Noregur
hafi til svo mikla raforku, að hún
nægi til að fullnægja þeirri afar-
miklu þörf, sem bæði stóriðnaður
og landslýður þarfnast.
í fyrslu litu bændur heldur óhýru
auga til hinna stórfeldu vatnavirkj-
ana. Þeir álitu, að þær mundu draga
vinnulýð frá landbúnaðinum, og það
hafa þær sennilega líka gert, að
einhverju leyti hjer og hvar, þótt
fjöldi verkalýðs kæmi frá Svíþjóð.
En bændur lærðu skjótt að þekkja
það gagn, sem virkjunin haíði í för
með sjer, bæði af því að raforkan veitir þeim
Ijós og afl til að reka búskapinn, og gerir þeim
hann auðveldari, og ekki síst fyrir þá sök, að
hinn uppvaxandi iðnaður skapar nýjan markað
fyrir afurðir þeirra, þær hækka í verði, og jarðirnar
sömuleiðis. Auk alls þessa þýðir það heldur ekki
neitt að spyrna á móti broddunum. Nauðsyn
málsins er svo auðsæ, að það skal fram.
Vjer skulum í nokkrum eftirfarandi greinum
lýsa nokkru nánar hinum nafnkunnustu aflstöðv-
um í Noregi siðustu árin.
II.
Rjúkan I og II. Til samans */4 milj* ha.
Hinar nafnkunnustu og stærstu aflstöðvar í
Noregi eru Rjúkanstöðvarnar i Vestfjarðardal á Þela-
mörk, hjer um bil 10 mílur vestur frá Kristjaníu.
Þar eru tvær aflstöðvar, Rjúkan I, sem byrjað var
á 1907 og lokið var við 1911, og Rjúkan II, sem
byrjað var á 1911, og lokið var við veturinn
1915 —16. Hver aflstöðin um sig hefur um 125,000
hestöfl, eða þær báðar til samans um V4 miljón hest-
öfl á hjer um bil 5 km. svæði. Sú geysimikla
orka, sem stöðvarnar ráða yfir, er notuð til fram-
leiðslu saltpjeturs með ýmsum aukaafurðum,
(meðal annars ammoniaks, er hafði afarmikla
þýðingu meðan á styrjöldinni stóð), úr köfnunar-
efni loítsins, eftir hinni nafnfrægu aðferð, sem
kend er við Birkeland-Eyde. Hún er að öðru leyti
einnig notuð við stöðvar þær, sem áður voru
bygðar neðar og sunnar í dalnum við Notodda.
Kringum þessar Rjúkanstöðvar og saltpjeturs-
verksrniðjurnar liefur á fáum árum risið upp heill
kaupstaður, skapaður af fjelaginu »Norsk Hydro«,
sem á þessi mannvirki, kaupstaður með 10,000
íbúum, reglulega vel bygður og í hvívetna með
nýtísku sniði. Þar er vel sjeð fyrir starfsmönnum
og verkamönnum stöðvanna, og alt gert til þess
að þeim geti liðið vel. Að miklu leyti búa þeir
í sínu eigin húsi; kirkja hefur verið bygð og
börnum sjeð fyrir ágætri skólamentun o. s. frv.
Rjúkan I, í vatnavexli.