Óðinn - 01.01.1920, Blaðsíða 41

ÓÐINN
41
Hafið kallar hárri raust,
heim er þráin blinda
og mig dreymir endalaust
íslands hvitu tinda.
Dreymir strönd og dreymir hlíð,
dögg og ilm og næði,
svanavængi, sumartíð,
sólskin, bros og kvæði. Hulda.
<&
Nýjar listastefnur.
(Alþýðufræðsla Stúdentafjelagsins 9. maí 1920.)
Á öllum tímum hafa verið uppi ýmsar lisla-
stefnur, er í raun og veru voru ekki annað en
lífsskoðanir þjóðanna. Fegurðartrú Grikkja i goð-
nýjar listastefnur, er borið hafa ýms fáránleg nöfn,
svo sem kubismus (eða tenings-Iistin), futurismus
(eða framtíðarlistin), dadaismus (af dada, einhvers-
konar hljóðlíking) og expressionismus, er nefna
mætti á islensku innsýnislisl (sbr. síðar), en orðið
er eflaust andstæða við impressionismus (er nefna
mætti áhrifalist). Sumir nefna og einu nafni
expressionismus þessar áðurnefndu listategundir
futurismus, kubismus o. fl. Og má það til sanns
vegar færast, því að aðaleinkenni innsýnislistar-
innar sjást líka í kubismus, dadaismus o. s. frv.
Afmyndun, vanskapnaður þykir sumum vera aðal-
einkenni, hvort sem um er að ræða málverk,
höggmyndir eða ljóð. Nefna því sumir (einkum
danski Iæknirinn próf. Carl Jul. Salomonsen) list
þessa dysmorphismus eða vanskapaðslistina af
gríska orðinu dj^smorphos, vanskapaður, ljótur.
Nafn þella er að því leyti rjettmætt, að langflest
lislaverk þessi virðast vansköpuð. Líti menn t. d.
á teikningu eftir Pieasso (1916) (1. mynd), virðist
1. mynd. 2. mynd. 3. mynd.
sögnum þeirra birtist í myndhöggvaralist þeirra;
endurreisnartimabilið (renaissance) er þrá þjóðanna
eftir horfnum hugsjónum, hugsæisstefnan og raun-
sæisstefnan standa í nánu sambandi við hugsanir
þjóðaona, þekkingu þeirra og trú. Raunsæisstefna
nútímans, er hófst fyrir 30—40 árum, er efnis-
hyggja íklædd holdi og blóði. Gat hún af sjer
ýmsar aðrar stefnur, svo sem Naturalismus, Impres-
sionismus o. fl. og gætir þessara listaskoðana i
öllum greinum, í skáldskap, málara-list og mynd-
höggvara, byggingalist og söng. Á þessum síðuslu
og verstu tímum hafa því næst komið upp ýmsar
annar fóturinn mjór trjefótur, en hinn digrari og
snúinn yfir og allur líkamsskapnaðurinn er eftir
þessu. Andlitsmynd af Kristi eftir Pjóðverjann
Schmitt-Roltulf 1918 (2. mynd) sýnir teningsmynd
á netbroddinum, vinstra augað dregið í pung og
inni í rjetthyrning, en hægra augað galopið og á
enninu stendur stórum stöfum 1918. Vanskapnað-
urinn í verkum þessum er þó lítill í samanburði
við verk eins og t. d. Picasso: Kvenstúdent (3.
mynd) og Picabia: Fræg dansmær um borð í
Atlanzhafsskipi (4. mynd). Á hvorugu þessara
málverka er hægt að sjá nokkra andlitslögun og