Óðinn - 01.01.1923, Side 9

ÓÐINN
9
efst í huga sínum. Þeir vonuðust eftir, að innlenda
stjórnin mundi leiða þessar hugsjónir til staðfestu.
Hinsvegar þeir, sem höfðu rjettarstöðu landsins og
virðulegan sess við hlið Danmerkur efst í huga. Þeim
þótti sínu máli spilt með ákvæðinu um »ríkisráðsset-
una« og gerðust Landvarnarmenn.
Verklegar framfarir lands og lýðs voru efni og
uppistaða allra ættjarðarhugsjóna minna á þessum
árum. Og það stóðst á endum, að jeg hafði lokið
námi og innlenda stjórnin var fengin. Ætla mætti, að
mjer og jafnöldrum mínum hefði fundist að þá mundi
skamt að bíða þess að hugsjónirnar rættust, þegar
sá rjetti starfsgrundvöllur var fenginn og við sjálfir
vorum tilbúnir að ganga til verka. En svo var nú
ekki. 011 okkar uppvaxtarár hafði verið skrafað og
skrifað um framfarir, en við sáum engan árangur.
Þingið samþykti lög og áskoranir um hitt og þetta,
en landið stóð í stað, eftirbátur Danmerkur og ann-
ara landa á öllum verklegum sviðum. A bak við allar
hugsjónir okkar ungu mannanna var falið vonleysi
um að sjá þær í framkvæmd. A mannfundum og gleð-
skaparkvöldum skreið vonleysið inn í skúmaskotin, svo
að þess gætti ekki, en hversdagslega dró það móðu
fyrir hugsjónirn^r, svo að þær sýndust bara vera fjar-
lægar hyllingar.
Að minsta kosti var mjer svona farið. Mjer verður
ávalt minnisstæð sú undrun, sem greip mig — það
mun hafa verið sumarið 1904 — þegar frú Þórunn
Jónassen trúði mjer fyrir því leyndarmáli, að Hannesi
bróður sínum, sem þá var erlendis, hefði tekist að
tryggja það með samningum, að nú yrði lagður rit-
sími til íslands. Undrun mín var svo mikil fyrst í
stað, að fögnuðurinn komst ekki að. Ekki gat undr-
unin stafað af því, að málið sjálft væri nýstárlegt eða
kæmi að huganum óvörum, því að um ekkert af verk-
legum framfaramálum landsins hafði verið rætt og
ritað jafnmikið á undanförnum árum. Nei, undrunin
var mælikvarði á vonleysi það, sem hafði verið ríkj-
andi áður, en nú varð að víkja.
Upp frá þessu og til 19Í3 er Hannes Hafstein
foringinn, sem kemur í framkvæmd hugsjónum þeim,
sem við hinir yngri Heimastjórnarmenn höfðum alið
í brjósti, en ekki vonast eftir að rætast mundu um
okkar daga. Til forustunnar hafði hann alla þá kosti,
sem foringja mega prýða eptir íslenskum hugsunar-
hætti. Það var því engin furða, þótt fylgið yrði af-
dráttarlaust. Ekki gerðust framkvæmdirnar baráttu-
laust, svo sem kunnugt er, og var jafnan harðastur
atgangurinn kringum foringjann, en þessi barátta
þjappaði líka fylgismönnunum saman, svo að úr varð
um eitt skeið hinn samhentasti og harðsnúnasti stjórn-
málaflokkur, sem uppi hefur verið í landinu síðan
1874 að minsta kosti. Núna eftir á ber auðvitað mest
á þeim stórmálunum, svo sem ritsímamálinu, er í fram-
kvæmd komust, en af jafnmikilli snild stýrði Hannes
Hafstein að föstu marki í sumum öðrum stórmálum,
sem honum hefði eflaust tekist að framkvæma, ef
þjóðin hefði borið giftu til að njóta forustu hans. Má
t. d. nefna, að sumarið 1907, eftir einungis þriggja
H. Hafstein í einttennisbúningi.
ára stjórnarstarf, hafði hann í kyrþei búið svo undir
um framkvæmdir í járnbrautarmálinu, að aldrei hefur
líklegar látið um þær síðan, og ekki enn í dag. A
sama hátt markaði hann sjer ákveðna leið að föstu
marki í framfaramálum þjóðarinnar yfir höfuð. Hann
var fyrst og fremst framkvæmda- og framfaramaður-
inn, og í ljósi þeirrar stefnu verður að skoða starf-
semi hans í sjálfstæðismálum þjóðarinnar, ef menn
vilja skilja hana rjett.
Grundvallarhugsun H. H. í sambandsmálinu hygg
jeg hafa verið þá, að hann vildi afla landinu þeirra
sjálfstæðismerkja og þess sjálfstæðis, sem frekast var
samrýmanlegt þeirri hugsun, að halda vinfengi danskra
stjórnmálamanna og fjármálamanna og áhuga hjá þeim
fyrir því, að veita þessu landi stuðning í verklegri