Óðinn - 01.01.1923, Síða 18

18
ÓÐINN
Jeg bíð á bergsnös kaldri
með blóðug ólífs sár.
Jeg stari á veglausa víðátt
og voðageimur hár
ómar af auðnartómleik. — —
Svo magnlaus, helkaldur harmur
og hjartans svíðandi kvöl
mjer alein opnað fá sjón
yfir ókomna tímans böl.
Jeg er ei söngvinn svanur
nje sviffrár valur. Nei!
Veikur og vesall maður,
sem veld mínum hörmum ei.
En það nær líka upp í þær hæðir, þar sem skáldið sjer
í sólþokuhylling, hve sorgin og gleðin mætast,
og óljóst órar mig fyrir að andans von muni rætasf.
Leiðin er löng frá naprasta háði og ljettúðarkend-
um galsa upp í »sólþokuhyllinguna«, þar sem leitandi
og harmþrunginn mannsandinn fer að koma auga á
ráðninguna á gátu tilverunnar. Og margir eru hliðar-
stigirnir á þeirri leið. Það er eins og Hannes Haf-
stein eigi nokkurn veginn jafn-vel heima á öllum
þeim vegum, þegar hann fer að yrkja. Hann gefur
okkur litla vitneskju um það, hvernig insta og dýpsta
lífsskoðun hans er í raun og veru. En hann gefur
sig allan á vald hverri þeirri hugarhræring, sem
grípur hann — sem venjulega er líka einkenni miklu
ljóðskáldanna. Með þeim hætti sýnir hann okkur svo
langt inn í sína auðugu sál.
Einar Hjörleifsson Kvaran.
st
Þverárhjónin.
Gísli Asmundsson og Þorbjörg Olgeirsdóttir.
Það er að vísu komið hátt á þriðja áratug síðan
hjónin, sem hjer verður minst, bjuggu á Þverá í
Fnjóskadal, en við þann stað voru nöfn þeirra lengi
tengd, og þar, á ættaróðali sínu, vann hann alt æfi-
starfið, og hún mikinn og góðan hluta þess. Hann er
látinn fyrir 25 árum, en hún andaðist nýlega háöldruð.
Mig langar að biðja Óðin fyrir myndir þeirra og
fáein minningarorð.
Gís/i Jóhannes Ásmundsson fæddist í Rauðuskriðu
í Þingeyjarsýslu 17. júlí 1841. Þar bjó þá faðir hans,
Asmundur Gíslason, sem fluttist að Þverá í Fnjóska-
dal vorið 1844 og bjó þar lengi síðan; þar ólst Gísli
upp og dvaldi nálega alla æfi. Ætt Ásmundar er
rakin í Andvara, 37. árg., í æfiágripi sonar hans,
Einars alþm. í Nesi. Var Einar sonur Ásmundar og
fyrri konu hans, Guðrúnar Björnsdóttur frá Lundi,
en seinni kona Ásmundar og móðir Gísla á Þverá
var Guðrún Eldjárnsdóttir Hallgrímssonar prófasts á
Grenjaðarstað Eldjárnssonar (sjá Guðfræðingatal H.
Þorsteinssonar, bls. 131). Ólst hún upp hjá Stefáni
presti Einarssyni á Sauðanesi, og var hjá honum
þangað til hún giftist Ásmundi um 1840. — Gísli var
snemma mjög bókhneigður, og komu þá í ljós ágætar
námsgáfur. Vildi faðir hans kosta hann til náms, en
úr því varð þó eigi, og var talið að móðir hans, sem
unni honum mjög, hafi eigi getað af honum sjeð.
Tvo vetrartíma var hann þó hjá sóknarpresti sínum,
Birni próf. Halldórssyni í Laufási, og lærði hjá hon-
um dönsku og nokkuð í þýsku og fleiri námsgrein-
um. Þrjá vetur var hann og hjá ]óni Borgfirðing á
Akureyri að læra bókband, og fjekk hjá honum sveins-
brjef í þeirri iðn 25. marts 1860. — I október 1866
kvæntist hann Þorbjörgu Olgeirsdóttur bónda í Garði
í Fnjóskadal, og byrjuðu þau þá búskap á Þverá.
Komust þau fljótt í allgóð efni, því þau voru áhuga-
söm, fyrirhyggju- og ráðdeildarsöm og fram úr skar-
andi ötul til starfa, hvert í sínum verkahring. Var
Gísli þegar talinn í röð bestu bænda, og fjekk orð á
sig fyrir dugnað, hyggindi og vandaða framkomu.
Árið 1871 var hann skipaður hreppstjóri í Hálshreppi,
og var það síðan í 25 ár. Sýslunefndarmaður sveitar
sinnar var hann frá því þær nefndir voru skipaðar
með lögum og meðan honum entist heilsa, og flest-
um trúnaðarstörfum öðrum gegndi hann í sveit sinni
um lengra eða skemra skeið. Á Þingvallafundinum
eldheita 1873 mætti hann sem fulltrúi Suður-Þing-
eyinga. Hann var vel ritfær maður, skrifaði fagra rit-
hönd, samdi skipulega og rökstuddi vel mál sitt. Átti
hann allmargar ritgerðir í Norðanfara, um og eftir
1880, og þóttu þær bera vott um greind og gætni.
Oft hafði hann unglinga til kenslu heima hjá sjer á
vetrum, og hafði yndi af að segja þeim til, en ekkert
hygg jeg að hann hafi fyrir það tekið af neinum þeirra.
— Á heimili var Gísli glaðlyndur framan af árum og
hinn skemtilegasti heim að sækja, enda var oft gest-
hvæmt á Þverá á þeim árum, en á mannfundum var
hann stiltur, gætinn og tillögugóður, og ávann sjer
traust og virðingu fyrir hyggindi sín og próðmannlega
framkomu. Hann var vel hagmæltur og ljet oft fjúka
í kviðlingum meðan flest ljek í lyndi framan af æf-
inni, en ekki hjelt hann á lofti kveðskap sínum. I