Óðinn - 01.01.1923, Page 23

ÓÐIN'Nl
23
vetrar. Komst þó aftur til fullrar heilsu, svo að hann
næsta haust gat tekið upp aftur kenslustörf sín og
stundaði þau enn í þrjú ár, þangað til veturinn 1919.
Þann vetur, hinn sama mánaðardag er hann áður
hafði veikst, fjekk hann heilablóðfall af nýju. Náði
hann sjer enn að vísu svo, að hann gat haft ferli-
vist og farið húsa milli, en varð ekki starffær upp
frá því. I þriðja sinn fjekk hann enn áfall hinn 31.
okt. f. á. og virtist upp frá því rænulítill eða rænu-
laus þangað til hann andaðist hinn 7. d. nóvember-
mánaðar tæplega 71 árs að aldri.
Síra Janus var gáfumaður í besta lagi. Hafði að
vísu ekki verið bráðþroska fyrstu skólaárin, en sótti
sig æ því betur, sem lengra leið
á námið. Skilningur hans var skýr
og smekkvís og minnið trútt. Þó
kvað hann sjálfur að sjer hefði
gengið illa að muna ártöl og nöfn
í sögunni, en sagnfræði ljet hon-
um mjög vel, hafði opinn skilning
fyrir þeim fræðum og var vel
heima í þeim, einkum þó í sögu
Islands, sem hann hafði hið
mesta yndi af og lagði alla æfi
stund á, svo að jeg hygg að fáir
muni þeir vera, sem betur eru að
sjer í sögu og bókmentum þjóðar
vorrar en hann var, aðrir en þeir,
sem með nokkrum hætti hafa
gert slík fræði að æfistarfi. Best
af öllu ljet honum þó íslensk mál-
fræði, bæði forn og ný: einkum
Iagði hann þó stund á fornmálið
og var afbragðs vel að sjer í því, og mest yndi hafði
hann af hinum forna skáldskap. Ætla jeg að hann
kynni utan að flestar vísur í fornsögum vorum og
mikið í eddunum, og var ávalt vakinn og sofinn í
því að fást við hinn forna skáldskap og skýringar á
honum og hefur ritað nokkuð um þau efni. Hef jeg
fyrir satt að hinum bestu vísindamönnum vorum í
þeirri grein hafi fallið vel í geð tillögur hans, þótt
jeg kunni annars ekki mikla grein á því. Hvar sem
hann hitti mann að máli, sem eitthvað kunni grein á
fornmáli og fornskáldskap, brá ekki út af, að viðræð-
urnar snerust brátt að þeim efnum.
Síra Janus hafði unun af að kenna öðrum og
fræða þá, og fór honum kenslan við Flensborgar-
skóla hið besta úr hendi, einkum kensla hans í móð-
urmálinu, sem hann var sjálfkjörinn til að hafa á
hendi. Hef jeg heyrt, að ýmsir lærisveinar hans, sem
hjeldu áfram frekara námi eftir Flensborgarvistina,
hafi þótt bera af öðrum í kunnáttu í íslensku. Má
það telja skaða, að hans gat þar ekki lengur notið
við, og svo mun þótt hafa bæði skólastjóra og öðr-
um, sem að skólanum stóðu. — Jafnframt og hann
var skýr fræðimaður, eftir þeim föngum sem hann
gat haft fyrir höndum í afskektri sveit, var honum
ljúft starf og einkar ljett um að rita, og alt mál hans
hið vandaðasta, svo að fáir munu þar honum fremri.
Liggur talsvert margt eftir hann víðsvegar í tímaritum
vorum, helst sögulegs og málfræðilegs efnis, og væri
vert að rekja það nokkru gjör, þótt jeg hafi ekki að
sinni tök á því. Allmargt af blaðagreinum hefur hann
og ritað og ein skáldsaga hefur
komið út í íslenskri þýðing eftir
hann, »Over Skjær og Brænding«
eftir C. Andersen; á íslensku
nefndi hann það »Gegnum brim
og boða«. Mun ekki oft á þýð-
ingum slíkra bóka hafa sjest
vandaðra mál. — Að áliti mínu
lá fræðimenskan miklu dýpra í
eðli síra Janusar en prestsskapur-
inn, þó að hann yrði aðalæfistarf
hans, og þó að einnig þar láti
hann sjer að baki hinn lofsamleg-
asta feril. Eins og við önnur rit-
störf var honum einkar ljett um
að semja ræður, og þótti ávalt
góður og oft með afbrigðum góð-
ur ræðumaður, svo að jeg býst
við að fáir prestar hafi verið hon-
um þar fremri, og eftir því var
maðurinn í öllu dagfari, grandvar til orðs og æðis.
Get jeg ekki stilt mig um að minnast þess,. að blóts-
yrði gat hann ekki látið sjer af vörum hrjóta og
ekki laust við að honum fjelli illa að fara með þá
staði í passíusálmunum og öðrum helgum ritningum,
er slík kraftyrði koma fyrir í. Af söfnuðum sínum naut
hann því bæði virðingar og velvildar, og mun mjer
varla skjátla í, að þeir munu lengi minnast hans sem
eins síns besta kennimanns og vinar. — Hann var
maður óhlutdeilinn að vfsu og óhneigður fyrir að
blanda sjer í hagi annara, og kann að vera að hon-
um hafi síður látið fyrir þá sök í prestskapnum það,
sem heyrir til sálgæslu. En hvenær sem hans var
leitað var hann við alla hluttekningarsamur, hollráður
og heilráður og jeg held iðulega skilningsgóður á,
hvað best gegndi. — Eins og títt hefur verið um
presta hjer á landi var honum allmjög beitt við önn-