Óðinn - 01.01.1923, Page 29

ÓÐINN
29
gröft, og meðan landið var No man’s land, hafa
ýmsar fleiri þjóðir krækt sjer þar í landsvæði og sleg-
ið eign sinni á þau. Nú standa sakir þar svo: Norð-
menn hafa þar 2 aðalbygðir og ráða yfir kolasvæð-
unum; þá koma Svfar með 2 námur, og Rússar með
eina litla, sem þó er í höndum Norðmanna. Englend-
ingar hafa reynt þar marmara- og gullgröft á tveim-
ur stöðum, en lítið orðið úr.
I Kings Bay, sem er önnur aðalbygð Norðmanna,
eru nú um 40 hús. Er sú nýlenda að eins þriggja ára
gömul og keypt af norskum miljónaeiganda. Hefur
kolagröftur gengið þar heldur skrykkjótt vegna verk-
falla og ýmislegs ólags, sem á hefur verið. — Þar er
nú komin hafnarbryggja, er skip frá 5000—10000 ton
geta lagst við; liggur þaðan járnbraut til námanna.
Verkamannahús fyrir 300 manns hafa verið bygð,
auk þess skrifstofubyggingar, verkfræðinga- og for-
mannahús og sjúkrahús. I Green Harbour er loft-
skeytastöð, er stendur í sambandi við aðalloftskeyta-
stöð ríkisins í Noregi. Hús öll eru úr timbri, sem
flutt er í flekum og slegið saman er til Spitsbergen
kemur.
Ekki er kvillasamt á Spitsbergen; styður að því
bæði loftslag og einangrun, og svo hitt, að allir, sem
þangað fara, eru skoðaðir áður en þeir leggja á stað;
þó slæðist þangað nokkuð af sjúkum mönnum, eink-
um kynsjúkum. Árið, sem jeg dvaldi þar, hafði jeg
um 500 sjúklinga; voru það einkum meiðsl, beinbrot,
liðhlaup og ígerðir, sem að þeim gekk.
]eg bjó í sjúkrahúsinu, hafði þar 2 ágæt hérbergi,
apótek gott og skrifstofu. Gat spítalinn tekið við c.
20 sjúklingum, og auk þess einangrunarstofur.
Auk kolanámumanna var jeg og ráðinn læknir
marmaranámumanna tilheyrandi ensku fjelagi, að
norðanverðu fjarðarins. Fór jeg þangað einu sinni á
mánuði og tók við sjúklingum, er þaðan komu. Hafði
jeg fyrir það 20 pund á mánuði.
Fæði var ágætt, bæði yfirmanna og verkafólks;
var mikið notað af niðursoðnum mat. íslenskt kinda-
kjöt tveggja ára gamalt átum við, og þótti það ágæt-
ur matur. Niður við sjóinn eru vörugeymsluhús, og
er þar geymdur allur matur, og hituð upp sum her-
bergi, svo sem þar sem jarðepli eru geymd. Bestu
íshús, sem hægt er að hugsa sjer, eru afhýsi grafin
út úr námugöngunum; er þar geymt alt nýtt kjöt o. fl.
Vatn til matar og drykkjar er flutt að úr stöðu-
vatni í nánd við nýlenduna á vetrum, en á sumrum
er það leitt í pípum; er það gott en »hart«.
Helstu útiskemtanir voru skíðaferðir, oft langar
leiðir jafnt á nótt sem degi, ef svo stóð á. Inni var
lesið og skrifað, spiluð ýms spil, etið og sofið.
Til orða hefur komið að byggja þarna heilsuhæli
fyrir berklaveika, og mun óvíða betur til fallið, vegna
hins dásamlega loftslags. En dýrt mundi það verða,
ef ekki væri hægt að nota hælið nema helming árs-
ins, og mundu varla aðrir geta notað sjer en auð-
menn. Hafa ensk og norsk fjelög haft þetta á prjón-
unum, og má vera að reynt verði síðar.
Ekki gat jeg orðið þess var, að sár greru þar fyr
en annarstaðar, þar sem jeg þekki til. Norskur lækn-
ir, sem var 2 ár í Advent Bay, hefur athugað blóð-
líkami í 12 manns á hverri viku, til að vita hvort
sömu lögum hlíti og í háfjöllum, en ekki er mjer
kunnugt um árangurinn af þeim athugunum.
Sjálfur taldi jeg blóðagnir í 10 manns fyrir
myrkratíð og í henni miðri, og var enginn munur á
tölu hvítra og rauðra agna, hvort bjart var eða dimt.
Hvað kaupgjald á Spitsbergen snertir, þá er það
síst lægra en annarstaðar. Verkamenn vinna sjer þar
inn 6—8000 kr. á ári, og sjeu þeir reglusamir, koma
þeir heim með það skuldlausir. Vfirmenn hafa oft
ekki meira, nema þá þeir, sem hæst eru settir.
Spitsbergen er fagurt land: heiðblá fjöllin, hvíta
logn inn til dala svo að segja allan ársins hring, og
loftið alt logandi í norðurljósum; þegar maður situr
inni í herbergi sínu í nógum hita, með telefón hjá
sjer, raflýsingu úti og inni, og nóg af góðum bókum
að lesa, ætlar maður varla að trúa sjálfum sjer að
maður sje staddur norður í hafsbotnum, langdrægt
norður undir heimskauti. Og loftskeytastöðin bindur
við umheiminn; liðu oft ekki nema 3 dagar frá því
jeg sendi skeyti til Islands, þangað til svar var kom-
ið. — En nú skal hjer staðar numið og sitja við það
sem komið er. — Hefi jeg á prjónunum bók') er
bráðlega kemur út, og verður þar nákvæmari lýsing
á öllu en í þessum fáu orðum, einkum á auðsupp-
sprettum landsins, kolanámunum og framtíðarmögu-
leikum er á þeim byggjast. Er þetta Islendingum ekki
alveg óviðkomandi mál, þar sem fyrst getur lands
þessa í ritum þeirra, og ekki ef til vil óhugsandi að
eitthvað af gæðum þess kynni hingað að geta flotið,
ef lagt væri kapp á og rjett að farið.
1) Handritið að bók þessari fórst í pósthúsbrunanum í
Borgarnesi. En ritgerð þessi er frá föður höfundarins og hef-
ur ekki áður verið birt á prenti.
te