Óðinn - 01.01.1923, Page 40

40
ÓÐINN
vandaða hlöðu, sem tók allan heyfeng jarðarinnar,
bygði timburhús í stað torfbæjar, reisti búpeningshús
að nýju, stækkaði og ræktaði tún sitt, svo töðufall
tvöfaldaðist, breytti engi sínu í áveituengi, girti bú-
fjárhaga, og í stuttu máli gerði hann ábýlisjörð sína
að ásjálegu og arðvænlegu höfðingssetri. Heimili um-
ræddra hjóna var hið virðulegasta í alla staði; risna
þeirra var alkunn og rómuð af þeim, sem til þektu.
Þá var heimilislífið hið ánægjulegasta, enda voru
hjónin einkar samhent í öllu, og samtaka um alt, er
varðaði heill og heiður heimilisins. Varð þeim hjón-
um 14 barna auðið, og lifa 8, og eru þau öll hin
mannvænlegustu. Þau eru: ]ón, giftur Aðalbjörgu
Jónsdóttur, Þórunn, gift Skarphjeðni vjelameistara í
Rvík, Sigríður, gift ]óni Ormssyni raffr. f Rvík, Guð-
jón stýrimaður, til heimilis í Rvík, og Ragnheiður,
Hjörleifur, Lárus og Markús, sem eru heima. ]ón
sál. var meðalmaður á hæð og vel á sig kominn, hvar
sem á)-hann var litið, viðkynningargóður, ræðinn og
skemtilegur, ef hann var í vinahóp. Sveitungar ]óns
sál. unnu honum mjög, og minnast hans sem hins
nýtasta manns í bændastjett. ]arðarför hans fór fram
25. júlí f. á. að viðstöddu fjölmenni.
O. J. H.
Sí
Þorvaldur Guðmundsson.
Þorvaldur Guðmundsson fæddist að Marteinsfungu
í Holtahreppi hinum forna í Rangárvallasýslu 15. dag
júlímánaðar 1868; voru
foreldrar hans Guðm.
bóndi Þórðarson, er
þar bjó, og Ragnheið-
ur Vilhjálmsdóttir kona
hans. Þau voru allvel
efnum búin fyrstu bú-
skaparár sín, en »harða
vorið«, 1882, mistu þau
nær allan sinn pening,
og rjettu aldrei við
eftir það, enda ljetst
Guðmundur eigi mjög
löngu síðar, vorið 1889.
Þorvaldur ólst upp
hjá foreldrum sínum og
þótti snemma óvenju bókhneigður, og las alt, er hann
náði til; langaði hann mjög »til að læra eitthvað á
þeim árum«, en þess var enginn kostur fyrir sakir
fátæktar, og var hann fermdur svo snemma sem
verða mátti, svo að hann gæti komist til sjávar og
ljett undir í búskapnum, því að alls þurfti við, ef
bjargast skyldi heimilið hjálparlaust. Honum var því
ekki kent annað en lestur og kver, og lítið eitt að
draga til stafs. En þótt »skólamentunin« væri þannig
af skornum skamti, reyndi Þorvaldur að bæta sjer
það upp á annan hátt; hann var sjer mjög úti um
bækur til lesturs, og er hann eldist, keypti hann sjálf-
ur mikið af bókum og langt um efni fram, enda átti
hann, þegar hann fluttist að austan, fulla gríðarstóra
kistu, og þótti það, og var líka, eins dæmi austur
þar um þær mundir.
Eftir lát föður síns bjó Þorvaldur með móður sinni,
og jafnan við lítil efni, uns hann fluttist til Reykja-
víkur árið 1899; gerðist hann þá afgreiðslumaður hjá
Sigurði Kristjánssyni bóksala, og dvaldist hjá honum
síðan, þar til er hann misti heilsuna 1918, og varð
það með þeim hætti, að hann varð máttlaus, og hefir
verið með öllu ófær til vinnu síðan, enda lengstum
naumast rólfær.
Þegar Þorvaldur var setstur að í Reykjavík, tók
hann af alefli að safna bókum; eyddi hann í það
hverjum eyri, er honum áskotnaðist, og það svo
vendilega, að kalla mátti, að aldrei væri hann sæmi-
lega haldinn að klæðum. En hverja bók, sem hann
eignaðist, las hann vandlega og lærði að meira eða
minna leyti, enda var minnið einkar gott og traust,
en einkum las hann þó sögu og guðfræði. Hjelt nú
Þorvaldur áfram að safna bókum, meðan til vanst, og
átti að lokum um 1400 bindi, alt íslenskt, að heita
mátti, og sumt næsta torgætt. En er hann veiktist,
varð hann að selja safn sitt.
Þorvaldur tók allmikinn þátt í fjelagslífi þessa bæj-
ar, og var í ýmsum fjelögum. Og með því að þess
varð skjótt vart, að hann var í fróðustu manna röð,
einkum um sögu þessa lands, var hann oft beðinn
að skemta með því að segja kafla úr sögunni, og
urðu þá til fyrirlestrar þeir, er komið hafa út á prenti
með titlinum: Nokkrir fyrirlestrar, eftir Þorvald Guð-
mundsson. Til samningar þeirra hafði hann þær
stundir, er afgangs urðu afgreiðslu og öðrum störfum,
sem vinna þurfti á heimilinu, enda eru þeir flestir
hripaðir upp á búðarborðinu eða í gluggakistu búðar-
innar; kæmi einhver inn eða væri einhverju öðru að
sinna, sópaði Þorvaldur öllu saman niður í skúffu,
en er aftur varð á milli, tók hann »þar til, er fyr var
frá horfið«. Höf. ætlaði aldrei að láta prenta fyrir-
lestrana, en samdi þá beinlínis með það fyrir augum