Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1881, Side 18

l8
minsta kosti eldri en konungsbók, og sagan í þeirri
mynd, sem vér nú höfum hana líklega nokkurn veg-
inn frá samatíma og konungsbók. Höfundur Njálu hefir
því eflaust haft ljósa hugmynd um það, hver goðorð
vóru ný og hver forn, og verður að taka söguna trú-
anlega um Melmannagoðorð. En hitt er líklegt, að
breyting sú á goðorðaskipuninni, sem gjört var ráð
fyrir, þegar fimtardómurinn var settur, hafi eigi kom-
izt í kring um alt land fyr en nokkru síðar, enda segir
Njála eigi með berum orðum, að Melmannagoðorð
köflum hafi verið skoðuð sem sjálfsögð, sést á því, að þing-
fararbálki var fyrst játað (1271) af hinni nýju lögbók (Jámsíðu
eða Hákonarbók), en öðrum köflum hennar eigi fyr en síðar
og þá með tregðu. Af sömu ástæðu er slept í Staðarhólsbók
þeim kapítulum í konungsbók, sem eru um rétt Noregskon-
ungs á Islandi (kgsbók, Grág. 1852, II. 195. bls.), og um rétt
íslendinga í Noregi (s.st. 195.—196. bls.), því að þettabreytt-
ist alt við »gamla sáttmála»; hver breyting hafi orðið á rétti
konungs, þarf eigi að taka fram, en að því er snertir rétt Is-
lendinga í Noregi, þá þarf eigi að minna á annað en það, að
eptir konungsbók átti arfur Islendings í Noregi að bíða hans
í 3 vetur, en eptir gamla sáttmála 1262 skyldu erfðir upp
gefast fyrir íslenzkum mönnum, hversu lengi sem þær höfðu
staðið, og í öðru lagi á það, að landaurar voru upp gefnir
1262. Mér er eigi eins ljóst, af hverju baugatali er slept.
Að sá, sem lét rita Staðarhólsbók, hafi frá upphafi ætlað sér
að taka baugatal í safn sitt, er líklegt af því, að þess er getið
í Vígslóða í Staðarhólsbók (32. k.; útg. Vilh. Finsens, Khöfn
1879, § 294, 333. bls.), og af því að Staðarhólsb. hefir ýmsar
lagaákvarðanir, sem að efninu til eru samhljóða baugatali
(sjá Vilh. Finsen í »Aarb. f. nord. oldkyndigh.« 1873, 123.
bls.). það er því eigi líklegt, að baugatali hafi verið slept
af þeirri ástæðu, að það hafi verið orðið úrelt og úr gildi geng-
ið á þeim tímum, sem Staðarhólsb. var rituð (sbr. Vilh. Fin-
sen »Aarb.« 1873, 125. bls.). Nú er merkilegt, að sanna má,
að hin gömlu lög í Noregi um frændbætur og saktal, sem að
efninu tilalveg svara til baugatals (sjá Frostaþingsl. VI. þátt,
og Gulaþingsl. 218.—252. og 316.—319. § í »Norges gamle
love«. Chria 1846. I. b.) vóru numin þar úr gildi á dögum
Magnúsar lagabætis með réttarbót einni, sem sett var á ár-