Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1881, Blaðsíða 33

33
leiða má af þeim, þá er það nauðsynlegt, að athuga
fyrst, af hverjum efnum kolin sjálf séu mynduð.
Efnafræðin kennir oss, að jörð vor og alt, sem á
og í henni er, lifandi og dautt, dýr, jurtir og steinar,
föst, fljótandi og ioptkend efni, séu mynduð af 65 eða
70 frumefnum, og að rúmlega 50 af þessum frumefn-
um komi sjaldan fyrir, og ætíð lítið af þeim í einu,
svo að jörðin og alt, sem hún innibindur, eiginlega sé
mynduð af hinum 15 frumefnunum, sem komi fyrir
annaðhvort eitt út af fyrir sig, eður sameinuð hver
öðrum í ýmislegum hlutföllum, og myndi þannig hinn
ótölulega fjölda af hlutum og efnurn, sem vér vitum
að til eru í og á jörðunni.
Aðalefni kolanna eru þessi þrjú frumefni: kolefni
(Carbon), vatnsefni (Hydrogen) og súrefni (Oxygen);
þar að auki er ætíð í þeim köfnunarefni (Nitrogen),
brennisteinn (Sulphur), og nokkuð af steinategundum,
sem mynda öskuna, þegar kolunum er brent; en af
þessum aukaefnum kemur jafnan svo lítið fyrir í kol-
unum, að vér sleppum því að tala ýtarlegar um þau
í þessari grein.
Af þessum þremur frumefnum kolanna er kolefn-
ið hið helzta, eins og nafnið bendir á. Kolefnið er
fastur líkami, og kemur það fyrir óblandað í tveimur
myndum: eins og hinn vatnstæri, harði, krystalliseraði
demant, og eins og ritblýið (Graphit), sem er lint,
svart, og líkt málmi að útliti; kolefnið sjáum vér mjög
opt í öðrum myndum, t. a. m. sem sót og viðarkol,
og er það þá blandað öðrum efnum — vatnsefni og
súrefni eru þar ámóti tær, litarlaus, bragðlaus, lyktar-
laus og ósýnileg loptefni.
Kolin myndast af viði og jurtum yfir höfuð, sem
að nokkru leyti eru uppleyst. Slík uppleysing orsak-
ast að eins af því, þegar loptið ekki nær að verka á
viðinn eða jurtirnar, sem eru að uppleysast, t. a. m.
Tímarit hins íslenzka bókmentafélags. II. 3