Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1900, Side 165

165
jafnvel meiri skynsemi en alment er á meðal menskra
manna, geta ekki lifað í sjónum, að ekki þarf að eyða
orðum að því. Sama er að segja um sækýrnar. Ekkert
klaufdýr hefir nokkurntíma lifað í sjónum, og auk þess
er allri byggingu þeii ra liáttað svo, eins og kunnugt er,
að þau geta ómögulega lifað þar fremur en menn.
Árið 1733 kom partur af dýri upp úr hákarlsmaga
í Tálknafirði vestur, og er tii lýsing á því eftir séra Vern-
harð Guðmundsson í Otradal eftir sögn manna, er höfðu
séð dýrið og rannsakað það nákvæmlega. Þeir þóttust
þess fullvissir, að dýr þetta væri marmennili, en Eggert
Ólafsson, sem hefir tekið iýsinguna upp í ferðabók sína,1
hyggur, að það hafi verið venjulegur maður, ungur að
aldri. Reyndar er ýmislegt í lýsingunni, sem ekki á
vel við menn, en það er ails ekki víst, að lýsingin sé
rétt. Það má miklu fremur l>úast við því, að hún sé
röng og ónákvæm, því þegar menn þykjast þess fullviss-
ir, að eitthvað sé öðruvís en það er í raun og veru, þá
er þeim hætt við að halla málum til þeirrar hliðar, er
þeir hallast að. liíklega verður aldrei skorið úr því með
vissu, hvaða dýr séra Vernharður á við, en svo mikið er
víst, að það hefir ekki verið marmennili.
Hafmöiinum er lýst alt, öðruvís en marmennlum,
og eru sögurnar um þá miklu fjölbreytilegri. Marmenn-
lamir vóru spakir og meiniausir, en hafmennimir era
aftur mestu meinvættii', og ráða mönnum bana, ef þeir
eiga kost á því. Engin saga er til prentuð um veruiega
hafmenn, og er furða, að Jón Árnason skuli ekki hafa
náð í neinar sögur um þá. Ég hefi fyrir mér 23
sögur um hafmenn, og skal ég taka hér upp nokkurar
þeirra, svo að menn sjái, hverjar hugmyndir
menn hafa gert. sér, og gera sér, um þessi ferlíki, því
1) Rejse igennem Island. Sorö 1772, bls. 538—40.