Eimreiðin - 01.05.1898, Blaðsíða 6

86
slitum, er samkoma andlegra amlóða gæti gjört; í hópnum korna
aðeins hinar lægri eigindir til greina, sem andlegir fáráðar eiga
engu síður en þeir, sem betri gáfurn eru gæddir. I múgnum og
og margmenninu eru það ekki hinir andlegu yfirburðir, sem vaxa,
heldur miklu fremur heimskan. Múgurinn, sem heiðraður er með
nöfnum eins og »almenningsálitð«, »hver maður«, o. s. frv., hefur
ekki altjent rjettara fyrir sjer en hinn sjálfstæði hugsunarskörung-
ur, er vekur athygli á því, með hve litlum rjetti þessi nöfn eru
viðhöfð; hann hefur þvert á móti betra skyn en »almenningsálitið«,
eða »rödd þjóðarinnar«, með því að hann getur sýnt fram á, að
þessi hugtök eru í raun og veru ekkert annað en öfgafull nöfn á
hvikulum múg.
Ef nú einstaklingarnir, er mynda slíkan hóp, gjörðu aðeins
að slá saman þeim algengu eigindum, er hver þeirra hefur, mundi
niðurstaðan verða meðalgildi þessara eiginda; en aptur á móti
gætu þá ekki hinar nýju eigindir, er áður var á minnzt, komið
fram. Látum oss nú líta á, hvort vjer getum ekki sýnt fram á,
hvernig þessar nýju eigindir myndast.
Að slíkar lyndiseinkunnir, sem einkenna múginn, koma fram,
á rót sína að rekja til margra orsaka. Fyrst og fremst er það, að
hverjum einstakling, er staddur er í manngrúa, finnst eins og hann
ráði yfir ómótstæðilegu afli, blátt áfram af því, hve margir eru
þarna saman komnir, og þetta leiðir til þess, að hann gefur þeim
ástríðum sínum lausan taum, sem hann mundi af fremsta megni
reyna að bæla niður, væri hann einn síns liðs; hann leggur því
síður hömlur á sig, sem hann finnur, að hann er liður í nafn-
lausum, ópersónulegum og ábyrgðarlausum manngrúa, og sú
ábyrgðartilfinning, sem jafnan heldur einstaklingnum aptur, hverf-
ur með öllu.
Onnur orsök til þess, að sjerstakar eigindir koma fram, er —
geðnæmi. Að einstaklingar, sem staddir eru í manngrúa, verða
fyrir geðnæmum áhrifum, er auðvelt að sýna fram á, þótt örðugt
sje að skýra, hvernig á því stendur. Þegar menn hafa safnazt
saman í hóp, verður hver tilfinning og athöfn geðnæm, og það svo,
að einstaklingurinn lætur auðveldlega sjálfs síns hagsmuni sitja á
hakanum fyrir sameiginlegum hag annara. Það, sem hjer er um að
ræða, líkist mjög ástandi því, er dávaldur getur komið hinum dá-
leidda í; einstaklingurinn sýnir þægð og tillátssemi, sem ef til
vill er algjörlega á móti eðlisfari hans, og hann alls ekki gat áð-