Eimreiðin - 01.05.1898, Blaðsíða 23

103
vasa gamalmennum, ef þau kusu ekki heldur að stytta sjer sjálf aldur,
er þau fundu, að þeim var orðið ofaukið og mundu verða öðrum til
þyngsla. Framfærsluskyldan hefði þannig í heiðni hvorki átt sjer stað
sem sveitarskylda nje sem ættarskylda, og hin íslenzka sveitastjórnar-
löggjöf, sem einkum lyti að fátækraframfærslunni, hlyti þvi að stafa frá
kristni. Á sömu skoðun var dr. Guðbrandur Vigfússon. Hann
áleit að hin íslenzka sveitastjórnarskipun hefði fyrst myndazt i kristni,
á ii. öldinni, og það yrði því að skoðast sem timavilla, er sumstaðar
i sögunum væri talað um »hreppa« i heiðni. Aptur á móti álítur pró-
fessor Konr. Maurer, sem mest og bezt hefur skrifað um þetta efni
annar en Vilhjálmur Finsen, að Islendingar hafi þegar i heiðni haft
lögbundna framfærslu og sveitastjórn, en að áhrif kirkjunnar hafi orðið
þess valdandi, að ákvæðunum um framfærsluna hafi verið breytt eptir
að kristni var i lög tekin. Hann heldur þvi jafnvel fram, að Islend-
ingar hafi haft lög um framfærslu og sveitastjórn allt frá landnámstíð,
og kornið með þau frá Noregi, þar sem hann álítur að til hafi verið
regluleg sveitastjórnarlög i heiðni, áður en Island bygðist. Hann byggir
þessa skoðun á allmörgum ástæðum, sem hjer yrði ofiangt upp að telja;
en engin af þessum ástæðum er þó þannig löguð, að vjer höfum getað
sannfærzt um, að þessi skoðun hans væri rjett. Vjer álítum beint á
móti, að hin íslenzka sveitastjórnarskipun sje upprunnin á Islandi og
ekki komin þangað frá Noregi. f*ó munu menn þegar i heiðni hafa
haft nokkur drög til hennar. Þannig bendir margt til þess, að sum af
hinum hörðu ákvæðum um meðferð á verkfærum göngumönnum stafi
frá þeim tíma. Sama er að segja um ákvæðið um, að sá, er setjast
vildi að í einhverri ákveðinni sveit, yrði að biðja sjer byggðarleyfis.
Ennfremur álítum vjer, að ákvæðin um vátrygging á húsum og naut-
peningi stafi frá heiðni, þó prófessor Maurer sje á þeirri skoðun, að
einmitt þau sjeu yngri en hin önnur ákvæði sveitastjórnarlaganna og
stafi frá siðasta hluta þjóðveldistímans. En oss virðist þessi ákvæði sjálf
bera það með sjer, að þau hljóti að vera upprunnin í heiðni, þar sem
svo er að orði kveðið, að ef menn eigi bæði eldhús og skála, þá skuli
rnenn kjósa, hvort þessara tveggja húsa menn vilji heldur hafa mælt til
skaðabóta. Far sem nú höf. þessara lína þykist áður hafa sannað með
rannsóknum sinum á húsaskipun Islendinga á þjóðveldistímanum, að
að menn hafi þegar um lok io. aldar á velflestum bæjum verið búnir
að koma sjer upp sjerstöku svefnhúsi eða skála, og ekki lengur sofið í
eldhúsinu, eins og áður var títt, þá virðist af þessu mega ráða, að þetta
vátryggingarákvæði sje eldra og hljóti að stafa frá þeim tíma, er það
var ekki enn orðið mjög almennt að hafa bæði skála og eldhús á sama
bæ. fað virðist því ekki geta verið yngra en frá síðari hluta io. aldar,