Eimreiðin - 01.05.1898, Blaðsíða 22

102
2. ef menn gáfu eigi matgjafir þeim mönnum, er þeim var skipt
að gefa;
3. ef menn guldu eigi tiund samkvæmt framtali og fyrirmæl-
um laga;
4. ef menn greiddu eigi skaðabætur þeim, er brunnið hafði hjá
eða orðið fyrir fjárskaða;
5. ef menn ólu utanhreppsmenn;
6. ef menn sóttu eigi hreppsfundi, þótt þeir vissu um þá;
7. ef menn báru eigi hreppsfundarboð, er það kom til þeirra.
Gerði einhver hreppsmaður sig sekan í einhverju af þessu, skyldu
hreppstjórarnir eða sóknarmennirnir stefna honum um það til hreppa-
dóms á 7 nátta fresti, og sækja hann þar til að gera skyldu sína, og
gjalda vítigjald, matgjald, sektir o. s. frv. sem lög mæltu fyrir. Risi
málið út af matgjöfum, gat sá, er þiggja skyldi matgjafirnar, verið sókn-
araðili i stað hreppstjóra eða sóknarmanns. Að hreppadómi mátti og
sækja þá nienn, »er að skipum áttu búðir« (og er þar átt við farmenn
eða verzlunarmenn, sem flestir rnunu hafa verið útlendingar), ef þeir
ólu utanhreppsmenn, göngumenn eða barnbærar konur, þó þær væru
hreppsmenn. Svo skyldi fara að allri sókn við skipamenn sem við
bændur, nema að dómstefnuna skyldi þá leggja að heimili sækjanda, en
ekki að búðurn þeirra, er sóttir vóru. Sækjandi mátti þá og hafa svo
marga menn með sjer til dóms sem hann vildi, en verjandinn ekki
fleiri en 10, eins og annars var ákveðið, að hvor málsaðili mætti með
sjer hafa, er mál var sótt á hönd bændum.
ALDUR OG UPPTÖK SVEITASTJÓRNARSKIPUNARINNAR.
Framanskráð lýsing á framfærslu og sveitastjórn er algerlega byggð á
ákvæðum Grágásarlaga um þetta efni, og bera þau fyllilega með sjer,
að þau stafa frá kristni eins og þau nú liggja fyrir. Manni verður þá
fyrir að spyrja, hvort þessi ákvæði muni hafa fyrst verið sett eptir að
kristni var í lög tekin, eða menn hafi þegar í heiðni haft ákveðin lög
um framfærslu og sveitastjórn, en að áhrif kristninnar og kirkjunnar
hafi orðið þess valdandi, að ákvæðum laganna hafi verið breytt mjög
mikið, svo að þau þannig hafi fengið þá mynd, sem þau hafa í þjóð-
veldislögum þeim, sem til vor eru komin. Það er enginn hægðarleik-
ur að svara þessari spurningu, enda hafa verið mjög skiptar skoðanir
um þetta meðal þeirra fræðimanna, sem nokkuð hafa á það minnzt. Hinn
sænski ríkisskjalavörður Nordström (nú dáinn) var á þeirri skoðun,
að menn hefðu hefðu yfir höfuð á Norðurlöndum — og þá líka á Is-
landi — ekki haft neina framfærsluskyldu eða sett nein lög um það
fyrri en í kristni; en i heiðni hefði öllum verið fullkomlega heimilt að
losa sig við þurfandi ættingja með því að bera út börn og fyrirfara ör-