Eimreiðin - 01.09.1904, Side 15

«75
Slíkar hugleiðingar, sem á alþingi einkum bryddi á til varnar
kartöflutollinum, geta nú aldrei leitt til annars eða meira, en að
verndartollurinn sé lagður á um lítinn og fyrirfram takmarkaðan
árafjölda, unz skrið væri komið á framleiðsluna. En þótt menn
að vísu verði að játa, — svo framarlega sem það er rétt, að hægt
sé að rækta kartöflur á Islandi jafnódýrt eins og að flytja þær að
frá öðrum löndum —, að kartöflutollurinn sé sá af öllum verndar-
tollum, sem einna skynsamlegastar ástæður verða færðar fyrir, þá
er samt heldur ekki hægt að mæla með því, að menn jafnvel
fyrir þá skuld grípi til slíkra úrræða. í fyrsta lagi sýnir reynsla
annarra þjóða, að menn láta aldrei við það lenda, að tollverndin
verði aðeins til bráðabirgða; og í annan stað er það miður viður-
kvæmilegt — ef það er að kenna skorti á framtakssemi og dugn-
aði, að kartöfluræktin er svo lítil — að láta þann hluta þjóðar-
innar, sem kartöflurnar kaupir, borga þær hærra verði til hagnaðar
fyrir þá duglausu og miður atorkusömu bændur, sem ekki fást til
nema fyrir aukaborgun að gera það, sem er sjálfum þeim í hag.
Pá er það langtum tneira viðunandi og langtum haldbetra, að taka
fyrir meinið frá rótum: að reyna að gera þjóðina duglegri og
atorkusamari með aukinni mentun og aukinni fræðslu. Og þyki
mönnum þetta allsherjarlyf máske verka nokkuð seint, þá mætti
í nokkur ár borga nokkrum praktiskum mönnum fyrir að ferðast
um sveitirnar, til þess að fræða menn um, hvernig fara eigi að
því, að rækta kartöflur sérstaklega, segja mönnum, hve mikið megi
græða á því, koma skipun á söluna og þvíuml. Pótt full nauðsyn
mætti virðast á slíkum ráðstöfunum, eftir þeim skýringum að dæma,
sem fram komu við umræðurnar um kartöflutollinn, þá urðu menn
ekki varir við neinar fjárveitingar til þess konar á síðasta þingi,
sem þó hafði orð á sér fyrir að vera afarhlynt landbúnaði. Aftur
á móti hefur sama þingið, til þess að greiða fyrir mentun lög-
fræðisembættismanna, samþykt að stofna lagaskóla, sem —
þar sem vart mun vera þörf á rneiri viðbót en einum lögfræðingi
annaðhvort ár — mun gera kostnaðaraukann við að útvega sér
þá hér um bil 15,000 kr. meiri fyrir hvern þeirra. Þetta er greini-
legur vottur um það hóflausa gildi, sem vér áður gátum um, er
menn á íslandi álíta að embættisstéttin hafi, og hörmulegt dæmi
þess, hve mjög skortir á fullan skilning á nauðsyninni á að beita
sér öllum til þess, að greiða úr þeim málum, sem eitthvert gildi
hafa fyrir alla alþýðu manna, betri mentun hennar og einkum að